Theo thống kê từ Tổng cục Hải quan, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam trong tháng 3 năm 2024 đạt 58.922 tấn, tương đương 315,4 triệu USD, tăng mạnh 121,6% về lượng và tăng 122,3% về kim ngạch so với tháng trước đó. Đây cũng là mức tăng trưởng mạnh nhất trong tất cả các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam.
Kết thúc quý I/2024, nước ta xuất khẩu 150.683 tấn hạt điều, thu về hơn 808,8 triệu USD, tăng 35,4% về lượng và tăng 24,6% về kim ngạch so với cùng kỳ năm ngoái. Giá xuất khẩu hạt điều bình quân đạt 5.368 USD/tấn, giảm gần 8% so với cùng kỳ năm trước.
Về thị trường, Mỹ vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam trong 3 tháng đầu năm 2024, đạt 39.142 tấn, trị giá hơn 208 triệu USD, tăng 35,3% về lượng và tăng 23% về kim ngạch so với cùng kỳ năm ngoái. Riêng tháng 3, Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Mỹ 16.139 tấn hạt điều, tương đương 86,8 triệu USD, tăng 23,3% về lượng và tăng 51,8% về kim ngạch so với tháng 3/2024. Giá xuất khẩu bình quân đạt 5.315 USD/tấn, giảm 9% so với cùng kỳ.
Xếp thứ 2 là thị trường Trung Quốc, nhập khẩu 23.537 tấn hạt điều từ Việt Nam trong quý 1/2024, tăng mạnh 102,5% về lượng và tăng 74,5% về giá trị. Giá xuất khẩu đạt 5.576 USD/tấn, giảm 13,8% so với cùng kỳ.
Hà Lan là thị trường xuất khẩu hạt điều lớn thứ 3 của Việt Nam trong 3 tháng đầu năm. Việt Nam cung cấp cho thị trường này 10.285 tấn hạt điều, tương đương hơn 57,4 triệu USD, tăng 3,5% về lượng nhưng giảm 5,3% về kim ngạch so với quý 1/2023. Giá xuất khẩu bình quân cũng chịu xu hướng giảm, đạt 5.588 USD/tấn, giảm 8,4% so với cùng kỳ.
Ngoài top 3, nhiều thị trường khác thuộc châu Âu và châu Á cũng tích cực nhập khẩu hạt điều từ Việt Nam, cho thấy sự phục hồi sau khi sụt giảm trong tháng 2.
Theo ông Trần Hữu Hậu - Phó Tổng thư ký Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas), sản phẩm điều Việt Nam đã có chỗ đứng vững chắc tại thị trường Mỹ đã nhiều năm nay, nhu cầu của thị trường này khá ổn định. Đặc biệt, từ sau khi Việt Nam và Mỹ nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược toàn diện, Vinacas tin tưởng rằng là doanh nghiệp chế biến hạt điều có thể tiếp cận những công nghệ, dây chuyền hiện đại của Mỹ, phục vụ cho định hướng mới của ngành, đó là tập trung vào chế biến, xuất khẩu các sản phẩm có giá trị gia tăng cao.
Ông Bạch Khánh Nhựt, Phó Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam, đánh giá rằng ngành điều Việt Nam đã có những bước tiến dài sau hơn 40 năm hình thành và phát triển. Từ việc học hỏi và sử dụng thiết bị công nghệ chế biến điều từ nước ngoài, Việt Nam đã trở thành quốc gia làm chủ công nghệ và dẫn đầu thế giới về xuất khẩu hạt điều, chiếm hơn 75% lượng nhân điều được xuất khẩu trên toàn cầu.
Theo dự báo, thị trường hạt điều toàn cầu được dự báo sẽ tăng trưởng bình quân 4,6% trong giai đoạn 2022-2027. Xu hướng ưa chuộng chế độ ăn thuần chay và thực vật trên toàn cầu đã làm cho nhu cầu về các loại hạt và thực phẩm chế biến từ hạt tăng cao, trong đó có hạt điều.
“Tuy kinh tế thế giới suy yếu, lạm phát tăng cao và xung đột quốc gia tiếp tục ảnh hưởng tiêu cực đến ngành điều toàn cầu, Việt Nam vẫn kỳ vọng vào những chuyển động tích cực trong năm 2024 và xuất khẩu điều sẽ tiếp tục giữ được tăng trưởng cao để hướng tới mốc kỷ lục mới là 3,8 tỷ USD”, ông Nhựt chia sẻ.
Bên cạnh những yếu tố thuận lợi, ngành điều Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Trong đó, thách thức lớn nhất là nguồn nguyên liệu. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp chế biến điều vẫn chưa thể chủ động được nguồn nguyên liệu.
Ước tính cho thấy nguồn cung hạt điều thô trên cả nước chỉ đáp ứng khoảng 30% công suất chế biến, trong khi khoảng 70% nguyên liệu hạt điều thô phải phụ thuộc vào nguồn cung nhập khẩu từ các quốc gia khác. Điều này cũng gây khó khăn trong việc kiểm soát chất lượng hạt điều nguyên liệu phục vụ chế biến.
Mô hình liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân trong chuỗi sản xuất – chế biến – kinh doanh hiện chưa đạt được các điều kiện khắt khe về chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế. Ngoài ra, nhiều cơ sở chế biến điều vẫn hoạt động quy mô siêu nhỏ và có hạn chế về tài chính.
Để thúc đẩy sự phát triển bền vững trong ngành điều, Ban Chỉ đạo Phát triển thị trường nông sản của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khuyến cáo các doanh nghiệp ngành điều cần đầu tư vào việc phát triển vùng nguồn nguyên liệu. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc hỗ trợ và ký kết hợp đồng thu mua với người trồng điều, nhằm đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định và giảm sự phụ thuộc vào nguồn hạt điều nhập khẩu, từ đó nâng cao sức cạnh tranh cho hạt điều xuất khẩu của Việt Nam.
Ngoài ra, cần tăng cường liên kết và kết nối nguồn lực, nhằm chuyển đổi mạnh mẽ sang hoạt động chế biến sâu với các sản phẩm đa dạng, đáp ứng các nhu cầu và thị hiếu khác nhau của người tiêu dùng tại các thị trường tiêu thụ.