Trà là một loại thức uống được yêu thích không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều nước trên thế giới, có hơn 1500 loại, mỗi loại trà sẽ có một hương vị đặc trưng mang đến cho người thưởng thức những cảm nhận riêng biệt. Để có thể đánh giá một loại trà ngon hay không phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm cả khẩu vị của người thưởng thức. Hơn nữa, trà ngon cũng tùy thuộc vào cách pha trà, với một người có kinh nghiệm pha trà thì để có một ấm trà ngon cũng đơn giản hơn so với những người không biết cách pha trà.
Nếu dưạ vào cảm nhận chủ quan của cá nhân nào đó thì khó để có thể đánh giá đâu là trà ngon, vì khẩu vị mỗi người khác nhau, đa phần những người có thói quen pha trà ngâm lâu thì khẩu vị của họ là vị chát đậm, nhưng đối với những người pha trà theo cách công phu thì gu của họ là chát nhẹ hoặc không chát. Và như vậy loại trà nào phù hợp với khẩu vị của người thưởng thức thì đó là loại trà ngon.
Mỗi người có sở thích và hương vị riêng, điều này khiến cách chọn trà ngon trở thành một câu hỏi khó có thể trả lời chính xác. Mỗi loại trà sẽ mang đến những hương vị đặc trưng riêng, tạo ra những cảm nhận khác nhau cho người thưởng thức.
Thị giác, vị giác và cảm nhận chủ quan của mỗi người đều có ảnh hưởng lớn đến việc cảm nhận trà. Một ấm trà có thể được khen ngợi vì hương thơm và vị ngon, nhưng cũng có thể không được hài lòng hoàn toàn bởi những người khác.
Dù vậy, bất kể ai và loại trà nào, vẫn có những tiêu chí và quy tắc cần thiết để chọn cho mình một dòng trà ngon nhất. Những tiêu chí này có thể liên quan đến chất lượng nguyên liệu, xuất xứ, quy trình chế biến và cả cách pha trà. Việc tìm hiểu và thử nhiều loại trà khác nhau sẽ giúp mỗi người tìm ra loại trà phù hợp nhất với sở thích và khẩu vị của mình.
Nhìn chung, có thể dựa vào 5 tiêu chí cơ bản của các loại trà nói chung để đánh giá trà ngon hay không ngon. Điều này giúp các bạn dễ dàng hơn trong việc lựa chọn trà ngon giữa vô số các loại trà có trên thị trường.
Có lẽ vì thế, trong cuốn sách “Phác họa Danh trà Việt Nam”, Nguyễn Ngọc Tuấn cũng đã đưa ra năm tiêu chuẩn đánh giá phẩm chất trà. Theo ông, mỗi chi tiết trong trà đều quan trọng: hương và vị cần kết hợp hoàn hảo. Thiếu đi một trong hai, trà sẽ trở nên thiếu vị trọn vẹn. Người thưởng trà đánh giá cao hương thơm, sau đó đến vị trà. Hương trà đa dạng, tìm được hương vị yêu thích là điều quý giá.
Năm tiêu chuẩn đánh giá trà bao gồm: HÌNH – SẮC – HƯƠNG – VỊ – HÓA. Quá trình pha trà được thực hiện theo quy trình tuần tự, từ chuẩn bị tới thưởng thức, tạo nên chu kỳ khép kín.
Hình: Hình dáng của lá trà khô trước khi pha là một trong những tiêu chí đánh giá trà ngon. Tất nhiên, tùy vào mỗi loại trà mà có những hình dáng khác nhau và bạn cần am hiểu về từng loại trà để có thể nhận biết dễ dàng. Chẳng hạn, trà xanh Thái Nguyên thì búp trà sẽ săn lạị sợi nhỏ và có màu xanh đen còn trà xanh vùng khác thì sợi to hơn và màu hơi xám...
Sắc: Trong các tiêu chí đánh giá trà ngon thì sắc cũng là một tiêu chí rất quan trọng. Sắc ở đây có nghĩa là màu của nước trà sau mỗi lần pha. Một loại trà ngon thì nước trà phải trong, màu sắc thì tuỳ thuộc vào từng loại trà, có thể là vàng ánh xanh, vàng đậm, màu hồng,màu đỏ... Sau 2-3 lần hãm, nếu nước trà vẫn giữ được những tiêu chí này thì chắc chắn đó là một loại trà ngon.
Hương: Đây chính là mùi hương đặc trưng của trà sau khi pha, mùi hương sẽ tuỳ vào từng loại trà mà có hương khác nhau. Về cơ bản, nếu trà có thể lưu hương lâu, thậm chí có thể giữ mùi được sau 2-3 lần hãm thì đó là trà ngon. Tất nhiên, mùi hương của trà phải là mùi nhẹ nhàng, tự nhiên, không nồng gắt.
Vị: Vị của mỗi loại trà không giống nhau và nó cũng phụ thuộc vào từng loại trà và vị giác của từng người. Có người thích trà có vị chát đậm, có người thích chát dịu nhưng cũng có người thích uống trà có vị ngọt nhẹ. Vì thế, một loại trà ngon thì mùi vị của trà không bị phai nhanh, thậm chí có thể giữ được vị chuẩn sau 2-3 lần hãm. Đây cũng là một trong những tiêu chí đánh giá trà ngon phổ biến hiện nay.
Hóa: Hóa chính là hình thái của lá trà sau khi pha. Đây cũng là một tiêu chí đánh giá trà ngon mà bạn cần lưu ý. Trà ngon sau khi hãm, lá trà sẽ bung nở và những nhánh lá vẫn giữ được nguyên vẹn giống như lá trà tươi ban đầu mà không bị nát vụn.
Ngoài cách chọn trà ngon theo 5 tiêu chí trên thì một danh trà tốt phải đáp ứng các tiêu chuẩn như: Nguồn gốc rõ ràng; Vệ sinh an toàn thực phẩm; Đạt các tiêu chuẩn hữu cơ, VietGap, ISO về chất lượng; Sản phẩm nổi tiếng, mang nhiều giá trị văn hóa, tinh thần.