“Bùi như lạc, đỏ như gấc, trắng như bông” là nhận xét tinh tế về hương vị, màu sắc củ, quả, vật liệu... trong đời sống con người. Nói về các loại củ, thì củ lạc vốn khiêm nhường bởi hình thù nhỏ bé, hình thức không được đẹp (khi chưa bóc vỏ) nhưng nó là thực phẩm vô cùng lợi hại, hữu ích, không thua kém bất cứ loại thực phẩm nào. Bởi thế, hầu như, hạt lạc luôn hiện diện với tư cách thực phẩm không thể thiếu trong gian bếp ăn của hầu hết các gia đình người Việt. Cũng như hạt tiêu, ớt chỉ thiên... tuy rất nhỏ song luôn được người tiêu dùng trân quý.
Là loại củ ưa đất mềm, tơi xốp, giàu dinh dưỡng, lạc được trồng nhiều ở vùng sông, biển, bãi cát, đồi, nương...Dễ trồng, dễ thu hoạch, cho năng xuất cao, giá trị kinh tế ổn định nên lạc luôn được lực lượng “tam nông” ưu tiên đầu tư. Cũng như nhiều loại lương thực, thực phẩm, tùy theo thổ nhưỡng, khí hậu thời tiết... mà lạc được gieo trồng có trọng tâm, không dàn trải khắp mọi vùng miền. Trong bữa ăn hàng ngày, hạt lạc được chế biến khá đơn giản nhưng luôn hợp khẩu vị nhiều người: lạc rang mộc thường dùng nhắm rượu, uống trà; khi đời sống còn khó khăn, cơm ăn kèm lạc rang muối (nước mắm), lạc giã dập vỏ trưng cùng mắm tôm cũng là ăn sang rồi. Lạc giã nấu cùng với mướp, trưng với thịt băm làm nhân bánh bao...rất hợp. Trong bữa ăn của người Trung Quốc, bên cạnh đồ ăn sang trọng vẫn thấy đặt đĩa lạc rang muối, bơ, mỡ lợn...bóng ngậy. Họ hay dùng lạc hạt to, tròn dễ phân biệt với các món ăn khác, khá hấp dẫn.
Hà Nội, có lẽ là thành phố duy nhất có món lạc rang cách tân, dậy mùi hương vị kích thích khứu giác, mùi húng lìu, mùi vani, mùi thơm đặc trưng được bán ở nhiều cửa hàng nhỏ, lẻ dọc theo con phố Bà Triệu. Nay, thấy người tiêu dùng ưa thích, người ta đã mở thêm các đại lý ở một số nơi khác trong thành phố với nhiều tên gọi: Lạc bà Tám, bà Tâm, bà Nga... gì gì nữa. Cũng như bánh gai - đặc sản nổi tiếng Nam Định cũng có thương hiệu mang tên phụ nữ. Hàng bán chạy, cũng bị của hàng mới mở nhái tên, thật không dễ phân biệt chất lượng, phải mua ăn thử mới biết. Cái dở của người kinh doanh dễ mất dần khách hàng bởi tính thực dụng, ăn xổi, không trân quý chất lượng nhờ cách chế biến truyền thống, có bí kíp. Thấy hàng bán chạy, đông khách nẩy sinh cách làm theo kiểu bớt xén nguyên liệu, chất lượng sản phẩm mai một dần.
Lại có người muốn sáng tạo theo kiểu hiện đại, hội nhập, rồi ăn cắp “danh tiếng” của nhau nên hiệu quả kinh doanh thiếu bền vững. Ở miền Trung, hạt lạc được kết hợp với mạch nha, mật mía để làm thành bánh kẹo cu - đơ. Người ta hay ăn kẹo này cùng với uống nước trà xanh xứ Nghệ, xứ Hà Tĩnh. Cũng khá ngon đấy, nhưng răng ai không tốt thì cẩn thận vẫn hơn! Hạt lạc trộn với đường, hạt vừng làm thành kẹo dồi, kẹo lạc vừng, ăn uống cùng với trà mạn, cũng thú vị. Người phía Bắc ưa dùng các loại kẹo này, đủ loại, chỉ khác nhau độ ngọt mà thôi. Muốn sản phẩm từ lạc đạt chất lượng tốt, khâu chọn lạc tốt đều mang ý nghĩa quyết định, hạt lạc phải đều nhau (màu sắc và kích cỡ), cùng loại: lạc đỏ, lạc trắng, lạc cúc... không được xen vào hạt lạc mốc, thối, hà – kém chất lượng. Quả thật, người sản xuất và người tiêu dùng đều gặp nhau ở đoạn khó tính và kỹ tính mới cho ra sản phẩm ưng ý.
Ngoài chợ truyền thống, người ta thường bán lạc cả vỏ dưới dạng lạc luộc (hay gọi là lạc non). Dân ghiền bia hơi vỉa hè Hà Nội, rượu men lá rất mê ăn kèm món lạc luộc. Ăn lạc rang truyền thống hay lạc rang có hương liệu, có vị chút vị mặn rất mau no bụng. Ăn lạc luộc dễ tiêu, nên cánh mày râu thích thú. Người ta ép lạc để lấy dầu làm đồ rán, nấu. Dầu lạc còn được chế biến theo công nghệ hiện đại sử dụng vào nhiều công việc khác. Vỏ lạc có thể phơi khô làm củi đun bếp, kết hợp các nguyên liệu khác làm phân bón. Có điều cần lưu ý, việc bảo quản lạc để dùng lâu dài cả năm, ngoài cách làm truyền thống của người trồng lạc - phơi khô, bảo quản cả vỏ, khi ăn mới bóc vỏ. Để tránh hạt lạc bị ẩm, mốc, bị hà, thối người ta thường bảo quản bằng hóa chất. Đó là “con dao hai lưỡi”, dễ bị người tiêu dùng tẩy chay nếu ảnh hưởng đến sức khỏe.
Từ “lạc” ghép với từ củ, từ hạt để tạo nên cụm từ hạt lạc, củ lạc bình dị, nhưng khi được ghép với những từ khác lại tạo nên bức tranh ngôn ngữ vô cùng sống động, phản ảnh sâu sắc cuộc sống đời thường: hưởng lạc, lạc quan, lạc thú, lạc hậu, lạc đường, lạc lối, lạc lõng, lạc nhịp, lạc điệu, thất lạc, hành lạc,.. Ở Thành phố Hải phòng có phường Lạc Viên ( nằm trong lời bài hát: Những bến Bính xi măng, cầu Rào, cầu Đất, Lạc Viên). Ở tỉnh Lâm Đồng (Đà Lạt) có thị trấn Lạc Dương; ở quận Bình Thạnh (cũ) thành phố Hồ Chí Minh có con đường mang tên Nguyễn Văn Lạc, nằm kề quận Nhất (cũ)... Nói đến đây, hào hứng gom thành câu nói vui “ Phong ba bão táp không bằng ráp chữ của người Việt Nam” thật thú vị biết bao!