Tại xã Chu Hương (huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn), giữa mênh mông đồi núi và bạt ngàn rừng xanh, cây chè đang âm thầm viết nên một câu chuyện phát triển bền vững. Không chỉ là cây trồng chủ lực giúp người dân thoát nghèo, chè còn trở thành “mạch sống xanh” kết nối sinh kế, bảo vệ môi trường và mở ra hướng đi mới cho nông nghiệp vùng cao.
Tại xã Chu Hương, cây chè trở thành “mạch sống xanh” giúp thoát nghèo, kết nối sinh kế và bảo vệ môi trường vùng cao huyện Ba Bể.
Từ đồi hoang đến đồi chè
Cách đây không lâu, những sườn đồi ở xã Chu Hương từng là đất trống, đồi trọc hoặc canh tác manh mún các loại cây nông nghiệp kém hiệu quả. Nhưng từ khi người dân nhận ra tiềm năng từ cây chè, bức tranh nông nghiệp vùng cao đã thay đổi rõ rệt. Với khí hậu mát mẻ, đất đai tơi xốp và độ cao phù hợp, xã Chu Hương nhanh chóng trở thành vùng chè có tiếng của huyện Ba Bể, với hơn 30ha chè được canh tác.
Không chỉ phù hợp với thổ nhưỡng, chè còn là cây công nghiệp lâu năm, có thể thu hái nhiều lần trong năm, giúp người trồng chè duy trì dòng thu nhập ổn định quanh năm. Một số hộ dân chia sẻ, trồng chè mang lại hiệu quả kinh tế gấp 2–3 lần so với cây ngô, sắn trước đây. Đặc biệt, những giống chè Shan tuyết, chè xanh truyền thống có chất lượng cao, được thị trường ưa chuộng, giá bán ổn định, giúp người dân yên tâm đầu tư lâu dài.
Thu hoạch chè tại xã Chu Hương.
Kinh tế hộ nông dân khởi sắc từ lá chè
Gia đình bà Đàm Thị Lĩnh ở thôn Bản Lài là một trong những minh chứng sống động cho hiệu quả của cây chè. Từ năm 2018, bà mạnh dạn chuyển đổi 2.000m² đất đồi sang trồng chè. Nhờ chăm sóc đúng kỹ thuật, mỗi năm gia đình thu hoạch khoảng 200–300kg chè khô, mang lại nguồn thu nhập đều đặn trong những ngày nông nhàn.
“Không chỉ là nguồn thu ổn định, chè còn giúp tôi giải quyết việc làm cho chị em phụ nữ trong thôn,” bà Lĩnh chia sẻ. Thực tế cho thấy, cây chè không chỉ là cây làm kinh tế mà còn là cây tạo sinh kế cho nhiều lao động tại địa phương, nhất là phụ nữ và người già, những người thường ít cơ hội tiếp cận với việc làm ổn định.
Liên kết để phát triển bền vững
Một trong những bước tiến quan trọng trong phát triển chè tại xã Chu Hương chính là việc hình thành các tổ hợp tác (THT) và hợp tác xã (HTX). Đây là mô hình giúp người nông dân “đi cùng nhau” để sản xuất lớn, áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến, đồng thời nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm thông qua chế biến, đóng gói và xây dựng thương hiệu.
THT chè Pác Chi, thành lập từ năm 2023 với 12 thành viên (trong đó có 6 hộ nghèo và cận nghèo), là một ví dụ điển hình. Theo ông Hoàng Văn Hùng, tổ trưởng THT, việc tổ chức theo nhóm giúp các hộ có cơ hội học hỏi lẫn nhau, chia sẻ kỹ thuật, giảm chi phí đầu tư và quan trọng hơn cả là có tiếng nói chung trong khâu tiêu thụ sản phẩm.
Sản phẩm chè Chu Hương hiện đã có bao bì, nhãn mác và bắt đầu xây dựng thương hiệu riêng. Đây là điều kiện quan trọng để sản phẩm bước ra khỏi thị trường nội địa, tiếp cận các kênh bán hàng chuyên nghiệp, hướng đến xuất khẩu trong tương lai.
Cây chè và hy vọng xanh cho tương lai
Không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, chè còn góp phần tích cực trong bảo vệ môi trường và gìn giữ hệ sinh thái rừng. Việc phát triển vùng nguyên liệu chè trên các triền đồi giúp chống xói mòn đất, giữ nước, làm xanh hóa những khu vực từng hoang hóa, suy thoái. Nhiều gia đình ở xã Chu Hương đã bỏ hẳn thói quen đốt nương làm rẫy để chuyển sang mô hình trồng chè bền vững.
Thêm vào đó, cây chè còn đang được kỳ vọng trở thành nền tảng cho du lịch sinh thái. Với cảnh quan đồi chè xanh mướt, khí hậu trong lành và bản sắc văn hóa đặc trưng của đồng bào miền núi, xã Chu Hương hoàn toàn có thể phát triển các tuyến du lịch trải nghiệm như “một ngày làm người hái chè”, “chế biến chè thủ công”, kết hợp tham quan, nghỉ dưỡng. Đây sẽ là mô hình du lịch gắn với nông nghiệp có giá trị gia tăng cao, vừa bảo tồn được văn hóa địa phương, vừa tạo sinh kế bền vững cho người dân.
Chính sách đồng hành – Chìa khóa tạo nên sự thay đổi
Sự phát triển của cây chè tại xã Chu Hương không thể tách rời những chính sách hỗ trợ thiết thực từ Nhà nước. Trong những năm gần đây, xã đã nhận được nguồn vốn hỗ trợ từ các chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, hỗ trợ vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Người dân được cấp giống chè chất lượng, hỗ trợ phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và đặc biệt là được tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc và chế biến chè theo hướng an toàn, hữu cơ. Ngoài ra, địa phương cũng đang tích cực kết nối với các doanh nghiệp, siêu thị và kênh bán hàng trực tuyến để đưa sản phẩm chè Chu Hương đến gần hơn với người tiêu dùng trên cả nước.
Cây chè không chỉ là một loại cây trồng, mà còn là biểu tượng của hy vọng tại xã Chu Hương. Hy vọng vào một tương lai xanh, một nền nông nghiệp sạch, một sinh kế bền vững cho người dân miền núi. Với sự chung tay của người dân, chính quyền và các tổ chức hỗ trợ, “mạch sống xanh” từ những đồi chè Chu Hương chắc chắn sẽ tiếp tục lan tỏa, không chỉ trên những triền núi Ba Bể mà còn vươn xa tới những thị trường tiềm năng hơn, bền vững hơn.