Chanh leo Việt Nam vươn mình "đại công phá" thị trường tỷ dân

Từ cửa hẹp đến lộ trình toàn tuyến

Trong quá khứ, chanh leo Việt Nam chỉ được phép xuất khẩu thí điểm sang Trung Quốc qua vỏn vẹn 7 cửa khẩu. Giờ đây, theo Nghị định thư mới, các doanh nghiệp Việt Nam có thể vận chuyển chanh leo qua tất cả các cửa khẩu được GACC cho phép nhập khẩu trái cây, bao gồm cả đường bộ và đường biển, miễn là phù hợp với chức năng của từng cửa khẩu.

Sự thay đổi này mang ý nghĩa lớn về mặt logistics và tiếp cận thị trường. Nó giúp giảm chi phí vận chuyển, tăng tính linh hoạt cho doanh nghiệp và mở ra cánh cửa rộng lớn đến thị trường tiêu thụ khổng lồ của Trung Quốc. Với kim ngạch xuất khẩu chanh leo đạt trên 44,3 triệu USD trong năm 2024 và vị thế là một trong những quốc gia sản xuất và xuất khẩu chanh leo hàng đầu thế giới, Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng để gia tăng đáng kể giá trị nông sản.

Cơ chế hậu kiểm - đòn bẩy chất lượng

Một trong những điểm cốt lõi của Nghị định thư là việc thiết lập cơ chế hậu kiểm chặt chẽ. Phía Trung Quốc sẽ thực hiện kiểm tra định kỳ các vùng trồng và cơ sở đóng gói đã được cấp mã số. Bất kỳ sai phạm nào được phát hiện sẽ dẫn đến điều tra nguyên nhân, yêu cầu khắc phục, và quyền xuất khẩu chỉ được phục hồi khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện. Đây là sự khác biệt đáng kể so với các quy định tạm thời trước đây, vốn thiếu cơ chế phục hồi rõ ràng sau vi phạm.

Quy định này, mặc dù có vẻ khắt khe, nhưng lại là một đòn bẩy quan trọng để ngành chanh leo Việt Nam chuyển mình. Tỷ lệ lấy mẫu kiểm tra cụ thể 2% mỗi lô hàng, với khả năng giảm xuống 1% nếu duy trì chất lượng tốt, sẽ khuyến khích các doanh nghiệp và người nông dân đầu tư mạnh mẽ vào quy trình sản xuất an toàn, có trách nhiệm. Điều này không chỉ giúp xây dựng lòng tin với đối tác nhập khẩu mà còn nâng cao uy tín cho chanh leo Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Việc Cục Bảo vệ thực vật được giao lại nhiệm vụ quản lý mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói cũng góp phần tinh gọn quy trình, tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời đòi hỏi sự chủ động hơn từ phía doanh nghiệp trong việc lên kế hoạch sản xuất và đăng ký.

Bài học kinh nghiệm và hướng đi bền vững

Nhu cầu chanh leo toàn cầu đang tăng trưởng mạnh mẽ, trung bình 30% mỗi năm. Tuy nhiên, để tránh "vết xe đổ" của nhiều loại trái cây khác từng rơi vào tình trạng sản xuất ồ ạt, mất cân bằng cung – cầu, ngành chanh leo Việt Nam cần có chiến lược phát triển bền vững.

Thay vì chỉ tập trung vào việc tăng diện tích và sản lượng, ưu tiên hàng đầu phải là tổ chức lại sản xuất, chuẩn hóa quy trình từ khâu canh tác, thu hoạch đến bảo quản, chế biến và phân phối. Việc này không chỉ đảm bảo chất lượng, truy xuất nguồn gốc rõ ràng mà còn tối ưu hóa giá trị gia tăng và lợi nhuận cho toàn chuỗi. Mặc dù Trung Quốc mong muốn các vùng trồng đáp ứng tiêu chuẩn GAP, sự linh hoạt trong Nghị định thư cho phép chấp nhận các bằng chứng về sản xuất an toàn, minh bạch và có trách nhiệm.

Chi phí kiểm tra đột xuất – một phần của cơ chế hậu kiểm – đòi hỏi sự đồng hành về tài chính và trách nhiệm từ doanh nghiệp và các hiệp hội ngành hàng. Đây không chỉ là gánh nặng chi phí mà còn là sự chia sẻ trách nhiệm trong việc bảo vệ uy tín thương hiệu quốc gia.

GACC mở cửa cho chanh leo Việt Nam là một cơ hội lịch sử. Để tận dụng tối đa lợi thế này, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người nông dân, cùng nhau xây dựng một nền sản xuất chanh leo chất lượng, minh bạch và bền vững, đưa chanh leo Việt Nam vững chắc trên bản đồ nông sản thế giới.

Bùi Quốc Dũng