Những thủ đoạn mới sử dụng trí tuệ nhân tạo, công nghệ deepfake và các nền tảng số không chỉ làm gia tăng số lượng hàng giả mà còn nâng tầm nguy hiểm của chúng lên một cấp độ hoàn toàn khác, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe, tài sản và quyền lợi của người tiêu dùng.
Công nghệ số đã tạo ra một cuộc cách mạng trong ngành sản xuất và phân phối hàng giả. Các thiết bị in ấn 3D, máy móc tự động hóa và phần mềm thiết kế đồ họa tiên tiến giúp những kẻ làm hàng giả có thể tái tạo gần như hoàn hảo bao bì, nhãn mác và thậm chí cả chất lượng ngoại quan của sản phẩm chính hãng. Những sản phẩm giả mạo này không còn mang dấu ấn thô ráp như trước mà được chế tác tỉ mỉ, khiến ngay cả những người tiêu dùng có kinh nghiệm cũng khó có thể phát hiện.
Đặc biệt nghiêm trọng hơn là sự xuất hiện của công nghệ trí tuệ nhân tạo trong việc tạo ra các hình thức lừa đảo mới. Deepfake, một công nghệ sử dụng AI để tạo ra video và hình ảnh giả mạo có độ chân thực cao, đang trở thành công cụ đắc lực cho tội phạm. Họ có thể tạo ra những video quảng cáo giả mạo với hình ảnh của người nổi tiếng để quảng bá sản phẩm giả, hoặc thậm chí giả mạo giọng nói của người thân để lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Chỉ cần vài giây ghi âm giọng nói, công nghệ AI hiện đại có thể tạo ra những đoạn âm thanh giả mạo gần như không thể phân biệt với giọng nói thật.
Hàng giả thời công nghệ số: Tinh vi hơn, nguy hiểm hơn.
Trong năm 2025, tình hình an ninh mạng tại Việt Nam đã chứng kiến những con số đáng báo động. Chỉ trong chín tháng đầu năm, cả nước đã phát hiện hơn bốn trăm vụ lộ lọt dữ liệu với hơn ba tỷ thông tin bị rò rỉ. Số tiền mà các hacker đòi chuộc dữ liệu đã vượt quá một triệu đô la Mỹ, tăng gấp bốn lần so với cùng kỳ năm trước. Những con số này không chỉ phản ánh quy mô của vấn đề mà còn cho thấy sự tinh vi ngày càng tăng của các thủ đoạn tội phạm công nghệ cao.
Sự bùng nổ của thương mại điện tử đã mở ra một kênh phân phối rộng lớn cho hàng giả. Các sàn thương mại điện tử với hàng triệu giao dịch mỗi ngày đã trở thành mục tiêu béo bở cho những kẻ buôn bán hàng giả. Họ tạo lập các gian hàng với hình ảnh đẹp mắt, mô tả chi tiết giống hệt sản phẩm chính hãng, kèm theo những đánh giá giả mạo để đánh lừa người tiêu dùng. Việc ẩn danh tương đối trên môi trường mạng càng tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động phi pháp này phát triển.
Nhận thức được nguy cơ này, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách quyết liệt. Đề án về chống hàng giả và bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử đến năm 2025 đã được phê duyệt, đặt mục tiêu đến năm 2025, chín mươi phần trăm các cơ sở phân phối không còn tình trạng bày bán hàng giả công khai tại siêu thị và trung tâm thương mại. Lực lượng Quản lý thị trường cũng đã tăng cường các hoạt động kiểm tra, xử lý nghiêm khắc. Chỉ riêng trong sáu tháng đầu năm 2025 tại Thành phố Hồ Chí Minh, Chi cục Quản lý thị trường đã phát hiện và xử lý hơn năm trăm vụ vi phạm về buôn bán hàng giả với tổng số tiền phạt lên đến gần hai mươi tỷ đồng.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy cuộc chiến này vẫn còn rất gian nan. Các đối tượng làm hàng giả liên tục thay đổi thủ đoạn, sử dụng nhiều tài khoản khác nhau, thay đổi địa chỉ giao hàng và áp dụng các biện pháp che giấu danh tính ngày càng tinh vi. Họ thậm chí còn tạo ra các website giả mạo trông giống hệt website chính thức của thương hiệu lớn, khiến người tiêu dùng tin tưởng tuyệt đối và dễ dàng sập bẫy.
Bên cạnh việc bán hàng giả trực tiếp, các thủ đoạn lừa đảo sử dụng công nghệ số còn đa dạng và tinh vi hơn nhiều. Một trong những hình thức đáng lo ngại nhất là việc sử dụng deepfake để giả mạo danh tính. Tội phạm có thể tạo ra video giả mạo hình ảnh của cán bộ công an, cán bộ ngân hàng hoặc thậm chí người thân của nạn nhân để thực hiện các cuộc gọi video lừa đảo. Họ yêu cầu nạn nhân cung cấp thông tin cá nhân, mã OTP hoặc chuyển tiền dưới nhiều lý do khác nhau như làm định danh tài khoản ngân hàng, giải quyết các vấn đề pháp lý hoặc hỗ trợ người thân trong tình huống khẩn cấp.
Các đối tượng còn lợi dụng công nghệ AI để tạo ra hình ảnh và video nhạy cảm giả mạo nhằm đe dọa, tống tiền nạn nhân. Chỉ với một vài bức ảnh từ mạng xã hội, họ có thể sử dụng phần mềm deepfake để tạo ra những hình ảnh không đúng sự thật, sau đó đe dọa phát tán nếu nạn nhân không đáp ứng yêu cầu của chúng. Hình thức tội phạm này không chỉ gây thiệt hại về tài sản mà còn tổn hại nghiêm trọng đến danh dự và sức khỏe tinh thần của nạn nhân.
Hàng giả và các hình thức lừa đảo công nghệ cao không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn để lại những hậu quả nghiêm trọng về nhiều mặt. Đối với người tiêu dùng, việc sử dụng hàng giả, đặc biệt là thực phẩm, dược phẩm và mỹ phẩm giả, có thể gây nguy hiểm trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng. Những sản phẩm này thường không đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng, có thể chứa các thành phần độc hại hoặc không có hiệu quả điều trị như quảng cáo, dẫn đến những hậu quả không thể lường trước.
Về mặt kinh tế, hàng giả làm tổn hại nghiêm trọng đến uy tín và lợi ích của các doanh nghiệp chính hãng. Các thương hiệu phải bỏ ra một khoản chi phí lớn để bảo vệ sở hữu trí tuệ, chống hàng giả và khắc phục những thiệt hại về hình ảnh do hàng giả gây ra. Người tiêu dùng khi mua phải hàng giả sẽ mất niềm tin vào thương hiệu, từ đó ảnh hưởng đến doanh thu và sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Đối với nền kinh tế nói chung, hoạt động buôn bán hàng giả làm méo mó thị trường, cạnh tranh không lành mạnh và gây thất thu ngân sách nhà nước do tránh thuế.
Hơn nữa, sự lan tràn của hàng giả và các hình thức lừa đảo công nghệ cao còn làm suy giảm niềm tin của xã hội. Khi người dân không còn tin tưởng vào thông tin trên mạng, không phân biệt được đâu là thật đâu là giả, họ trở nên hoài nghi với mọi thứ. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động thương mại mà còn tác động tiêu cực đến giao tiếp xã hội, làm xói mòn nền tảng của sự tin cậy trong cộng đồng.
Đối phó với thách thức này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía. Trước hết, các cơ quan nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý, sửa đổi và bổ sung các quy định để kịp thời xử lý các hình thức vi phạm mới. Việc tăng cường chuyển đổi số trong công tác quản lý và ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động kiểm tra, xử lý vi phạm là hướng đi cần thiết. Công nghệ AI, blockchain và dữ liệu lớn có thể được sử dụng như những công cụ mạnh mẽ để truy xuất nguồn gốc sản phẩm, xác minh tính xác thực và phát hiện các hoạt động bất thường trên môi trường mạng.
Các nền tảng thương mại điện tử cũng phải chịu trách nhiệm lớn trong việc kiểm soát chất lượng sản phẩm trên sàn của mình. Họ cần đầu tư vào hệ thống xác minh người bán, giám sát các giao dịch đáng ngờ và xây dựng cơ chế khiếu nại, giải quyết tranh chấp hiệu quả để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Việc hợp tác chặt chẽ với cơ quan chức năng để cung cấp thông tin và ngăn chặn kịp thời các hoạt động buôn bán hàng giả là điều không thể thiếu.
Từ phía doanh nghiệp, việc đầu tư vào công nghệ bảo vệ thương hiệu và chống hàng giả là cần thiết. Các giải pháp như tem chống giả điện tử, mã QR truy xuất nguồn gốc, công nghệ blockchain để ghi nhận toàn bộ chuỗi cung ứng đều là những biện pháp hữu hiệu. Đồng thời, doanh nghiệp cũng cần tăng cường truyền thông để giáo dục người tiêu dùng cách nhận biết hàng thật, hàng giả và khuyến khích họ mua sắm tại các kênh phân phối chính thức.
Người tiêu dùng cũng cần nâng cao ý thức cảnh giác và trang bị cho mình kiến thức cần thiết để tự bảo vệ mình. Họ nên tìm hiểu kỹ về sản phẩm trước khi mua, kiểm tra tem nhãn, nguồn gốc xuất xứ và chỉ mua sắm tại các địa chỉ uy tín. Trong thời đại deepfake và lừa đảo công nghệ cao, việc không tin ngay vào những thông tin quảng cáo hấp dẫn trên mạng, không cung cấp thông tin cá nhân hoặc mã OTP cho bất kỳ ai qua điện thoại là những nguyên tắc sống còn. Khi nhận được các cuộc gọi video hay tin nhắn đáng ngờ, người dân cần trực tiếp liên hệ lại với cơ quan hoặc người thân qua số điện thoại chính thức để xác minh thay vì hành động theo yêu cầu của đối phương.
Hoàng Nguyễn