Trong lịch sử ngành ẩm thực, có những vật dụng xuất hiện âm thầm, quen thuộc đến mức ít ai để ý, nhưng lại mang trong mình giá trị bền vững vượt thời gian. Cốc ốc quế là một ví dụ điển hình. Từ nhiều thập kỷ trước, khi kem bắt đầu trở thành món tráng miệng phổ biến, cốc quế đã xuất hiện như một giải pháp tiện lợi, vừa là vật chứa, vừa là một phần của món ăn.
Trong ngành kem, cốc ốc quế không chỉ mang tính tiện dụng mà còn tạo nên dấu ấn văn hóa ẩm thực rất riêng. Hình dáng quen thuộc, màu vàng nâu đặc trưng cùng hương thơm nhẹ của bánh nướng khiến cốc ốc quế trở thành biểu tượng khó thay thế. Quan trọng hơn, khác với bát, đĩa hay các loại bao bì cần rửa hoặc vứt bỏ, cốc ốc quế mang trong mình tính chất “tự kết thúc”. Sau khi ăn xong phần kem lạnh, người thưởng thức ăn luôn chiếc cốc giòn tan, không để lại rác thải nào.
Ở thời điểm mà các khái niệm như tiêu dùng bền vững hay bảo vệ môi trường chưa trở nên phổ biến, cốc ốc quế đã vô tình đáp ứng trọn vẹn những tiêu chí mà xã hội hiện đại đang hướng tới. Không cần đến công nghệ phức tạp, không cần vật liệu mới, chiếc cốc bánh giản dị này vận hành theo logic tự nhiên của ẩm thực, ăn xong là hết, không dư thừa, không bỏ lại.
Chính sự quen thuộc ấy khiến cốc ốc quế tồn tại bền bỉ trong ngành kem suốt nhiều năm, gần như không thay đổi về hình thức hay vai trò. Tuy nhiên, khi xã hội bước vào giai đoạn đối mặt với khủng hoảng rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa dùng một lần, những giá trị tưởng như cũ kỹ ấy bắt đầu được nhìn nhận lại dưới một góc độ khác. Từ đây, cốc ốc quế dần được đặt vào một vai trò mới, trở thành chiếc ly ăn được của ngành đồ uống.
Việc đưa cốc ốc quế vào lĩnh vực đồ uống không đơn thuần là sự “đổi chỗ công năng”. Nếu kem có kết cấu đặc, lạnh và ít gây thấm, thì đồ uống, đặc biệt là đồ uống nóng hoặc có đá lại đặt ra những yêu cầu hoàn toàn khác. Để đáp ứng điều đó, cốc ốc quế phải được cải tiến: bánh dày hơn, nướng kỹ hơn, kết cấu chắc hơn và thường được phủ thêm một lớp mỏng bên trong. Lớp phủ này vừa giúp hạn chế thấm nước, vừa bổ sung hương vị, khiến chiếc cốc không chỉ là vật chứa mà trở thành một phần cấu thành của món uống.
Ở góc độ môi trường, cốc ốc quế mang đến một cách tiếp cận khác so với nhiều giải pháp thay thế nhựa thường thấy. Thay vì tạo ra một loại vật liệu mới hay một sản phẩm “xanh” mang tính công nghiệp, cốc ốc quế tận dụng chính một sản phẩm đã tồn tại sẵn trong đời sống ẩm thực. Điều này cho thấy, giải pháp bền vững không nhất thiết phải bắt đầu từ sự phức tạp, mà đôi khi đến từ việc nhìn lại những điều quen thuộc và sử dụng chúng theo cách mới.
Ở góc độ trải nghiệm, cốc ốc quế làm thay đổi hoàn toàn cách con người uống một ly nước. Khi dùng ly thông thường, hành động uống kết thúc khi đồ uống cạn đi. Với cốc ốc quế, trải nghiệm không dừng lại ở đó. Người uống tiếp tục ăn phần cốc, khép lại quá trình thưởng thức bằng vị bánh giòn, thơm. Đồ uống vì thế không còn là một hành động đơn lẻ, mà trở thành một chuỗi trải nghiệm liền mạch, có mở đầu, cao trào và kết thúc.
Tuy nhiên, chính đặc điểm đó cũng tạo nên những giới hạn rõ rệt. Cốc ốc quế không cho phép sự chậm rãi kéo dài. Người dùng không thể để ly nước quá lâu trên bàn, không thể mang đi đường dài hay uống ngắt quãng. Điều này buộc người tiêu dùng phải thay đổi thói quen, tập trung hơn vào khoảnh khắc thưởng thức hiện tại. Ở một khía cạnh nào đó, cốc ốc quế kéo con người quay trở lại với nhịp tiêu dùng chậm hơn, ít tiện lợi hơn nhưng nhiều cảm nhận hơn.
Trong bối cảnh đó, sự xuất hiện của đồ uống đựng trong cốc ốc quế tại các quán cà phê Việt Nam mang ý nghĩa như một bước thử nghiệm thận trọng nhưng đáng chú ý. Đây chưa phải là một trào lưu đại trà, mà mới dừng ở phạm vi nhỏ, chủ yếu xuất hiện tại những quán có xu hướng sáng tạo, chú trọng trải nghiệm và câu chuyện phía sau đồ uống.
Mới đây, tại Hà Nội, một số quán cà phê đã tiên phong đưa cốc ốc quế vào thực tế phục vụ khách hàng. Có thể kể đến OK Coffee (phố Võ Văn Dũng, quận Đống Đa) và quán Góc Hà Nội (Xóm Hạ Hồi, quận Hoàn Kiếm) - hai địa điểm tuy khác nhau về phong cách nhưng đều lựa chọn thử nghiệm đồ uống trong cốc ốc quế như một điểm nhấn mới.
Tại OK Coffee, đồ uống trong cốc ốc quế được phục vụ như một lựa chọn đặc biệt trong thực đơn. Các món như matcha, cacao được pha ở độ sánh vừa phải, hạn chế đá, phù hợp với đặc tính của cốc bánh. Khách hàng chủ yếu uống tại chỗ, giúp việc trải nghiệm trọn vẹn hơn. Nhiều khách hàng cho biết họ bị thu hút bởi sự mới lạ, nhưng điều khiến họ nhớ đến là cảm giác “uống xong còn được ăn tiếp”, thay vì bỏ lại một chiếc ly nhựa dùng một lần.
Trong khi đó, quán Góc Hà Nội, nằm ở khu vực xóm Hạ Hồi, Hoàn Kiếm, lại mang đến cảm giác chậm rãi và gần gũi. Việc sử dụng cốc ốc quế tại đây được xem như sự nối dài tinh thần quán, giản dị, hoài niệm nhưng không ngại thử nghiệm. Những ly matcha nóng trong cốc ốc quế được khách lựa chọn nhiều vào những ngày thời tiết se lạnh, khi trải nghiệm uống và ăn hòa vào nhau một cách tự nhiên.
Theo ghi nhận, phần lớn khách hàng tiếp cận mô hình này với tâm thế tò mò. Nhiều người chụp ảnh, quay video và chia sẻ lên mạng xã hội, coi đây là một trải nghiệm “đáng thử”. Tuy nhiên, chính sự tò mò đó lại mở ra cuộc trò chuyện về ly dùng một lần, về rác thải và về những thay đổi nhỏ trong thói quen tiêu dùng.
Từ góc nhìn của người làm quán, cốc ốc quế không phải là giải pháp dễ dàng. Việc bảo quản, lựa chọn đồ uống phù hợp và điều chỉnh cách phục vụ đều đòi hỏi sự tính toán kỹ lưỡng. Dù vậy, đổi lại, cốc ốc quế mang đến một giá trị khác, trở thành dấu ấn riêng và một câu chuyện có chiều sâu để kể với khách hàng.
Dù số lượng quán áp dụng mô hình này còn rất hạn chế, nhưng sự xuất hiện của cốc ốc quế tại OK Coffee và Góc Hà Nội cho thấy một xu hướng đáng chú ý trong ngành đồ uống. Thay vì chạy theo sự tiện lợi tuyệt đối, một số quán đang chọn cách đi chậm, tập trung vào trải nghiệm và ý nghĩa phía sau mỗi ly nước.
Từ chiếc cốc đựng kem giản dị, cốc ốc quế đang dần bước vào vai trò mới, kể một câu chuyện dài hơn về cách con người ăn uống, sáng tạo và suy nghĩ lại về những điều tưởng chừng rất quen thuộc. Và có lẽ, chính sự chuyển mình âm thầm ấy mới là điều khiến cốc ốc quế trở nên đáng chú ý trong bức tranh rộng lớn của ẩm thực hiện đại.
Xuân Thanh