Kỷ nguyên mới của xuất khẩu chính ngạch và chuẩn hóa chất lượng
Năm 2025 được xem là một dấu mốc lịch sử trong quan hệ thương mại nông nghiệp song phương khi hai nước hoàn tất đàm phán và ký kết 5 Nghị định thư về xuất khẩu các mặt hàng gồm ớt, chanh leo, cám gạo, tổ yến thô và mít tươi. Đây không đơn thuần là những văn bản hành chính mà thực sự là những tấm "hộ chiếu quyền lực", mở toang cánh cửa xuất khẩu chính ngạch cho các mặt hàng vốn là thế mạnh của nông dân Việt Nam. Việc chuyển dịch từ hình thức buôn bán tiểu ngạch đầy rủi ro sang xuất khẩu chính ngạch thông qua các Nghị định thư đã tạo ra một nền tảng pháp lý vững chắc, giúp doanh nghiệp và người nông dân yên tâm mở rộng quy mô sản xuất.
Các chuyên gia kinh tế đánh giá rằng tác động của những văn bản này sâu rộng hơn nhiều so với giá trị thương mại tức thời của từng mặt hàng. Chúng góp phần nâng cấp toàn diện "hệ sinh thái xuất khẩu" của nông nghiệp Việt Nam. Để đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe trong Nghị định thư, các vùng trồng phải được cấp mã số, quy trình đóng gói phải được chuẩn hóa, và quan trọng nhất là hệ thống truy xuất nguồn gốc phải minh bạch theo tiêu chí của Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC). Chính áp lực này đã trở thành động lực để nông sản Việt tự làm mới mình, nâng cao chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm, từ đó tạo ra lợi thế cạnh tranh sòng phẳng với các đối thủ nặng ký trong khu vực như Thái Lan, Philippines hay Indonesia ngay trên sân chơi của thị trường tỷ dân.
Cái bắt tay chiến lược giữa nhà phân phối và người nông dân
Một xu hướng đáng chú ý đang diễn ra mạnh mẽ là sự tham gia sâu rộng của các doanh nghiệp phân phối Trung Quốc vào chuỗi cung ứng tại Việt Nam. Không còn dừng lại ở việc thu mua thương mại đơn thuần tại cửa khẩu, các doanh nghiệp này đang chủ động tìm kiếm cơ hội đầu tư trực tiếp và xây dựng các chuỗi liên kết bền vững. Câu chuyện của Công ty Thương mại rau quả Trần Thị là một ví dụ điển hình cho sự chuyển dịch này. Là một doanh nghiệp đã gắn bó với nông sản Việt từ năm 1992, khởi đầu với trái thanh long ruột trắng, doanh nghiệp này hiểu rõ tiềm năng to lớn của vùng nguyên liệu Việt Nam.
Trong chuyến làm việc của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng tại Trung Quốc vào cuối tháng 11 vừa qua, đại diện doanh nghiệp này, bà Trần Tuyết Mai, đã bày tỏ mong muốn thiết lập một chuỗi liên kết độc lập ngay tại Việt Nam. Điều này đồng nghĩa với việc doanh nghiệp sẽ làm việc trực tiếp với người nông dân, tham gia vào quá trình giám sát sản xuất, sơ chế và đóng gói ngay tại nguồn theo tiêu chuẩn GACC. Mô hình này giúp loại bỏ các khâu trung gian không cần thiết, giảm chi phí logistic, đồng thời đảm bảo chất lượng sản phẩm đồng nhất từ vườn trồng đến bàn ăn của người tiêu dùng Trung Quốc. Đây là một bước đi chiến lược, biến Việt Nam thành một mắt xích quan trọng trong mạng lưới cung ứng toàn cầu của họ, bên cạnh các thị trường như Thái Lan hay Nam Mỹ.
Mít tươi và khát vọng chinh phục thị trường cao cấp
Điểm nhấn trong bức tranh hợp tác năm nay chính là sự kiện ký kết Nghị định thư về xuất khẩu mít tươi sang Trung Quốc vào ngày 27/11. Với văn bản này, mít đã chính thức trở thành loại trái cây thứ 5 của Việt Nam, sau sầu riêng, chuối, chôm chôm và dưa hấu, được phép xuất khẩu chính ngạch với sản lượng lớn. Sự kiện này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, bởi nó không chỉ giải quyết bài toán đầu ra cho một loại cây trồng đang có diện tích lớn tại Việt Nam mà còn khẳng định uy tín của nông sản Việt. Việc đáp ứng được các tiêu chuẩn kiểm dịch thực vật ngặt nghèo của Trung Quốc đối với trái mít tươi chứng tỏ năng lực quản lý chất lượng của Việt Nam đã tiệm cận các chuẩn mực quốc tế, mở ra cơ hội thâm nhập vào các thị trường khó tính khác có yêu cầu tương đương.
Trong các cuộc đối thoại cấp cao, lãnh đạo ngành nông nghiệp hai nước cũng đã thống nhất tiếp tục thúc đẩy lộ trình mở cửa cho các sản phẩm tiềm năng tiếp theo như gia cầm, thủy sản và các loại trái cây khác. Dư địa hợp tác vẫn còn rất mênh mông khi đường biên giới dài và hạ tầng logistics, bao gồm hệ thống cửa khẩu, kho lạnh và mạng lưới giao thông đường bộ, đường sắt đang ngày càng được hoàn thiện và nâng cấp đồng bộ.
Hướng tới tăng trưởng bền vững và thực chất
Nhìn vào con số tổng kim ngạch nông lâm thủy sản hai chiều đạt gần 14 tỷ USD trong 9 tháng đầu năm, và riêng rau quả xuất khẩu sang Trung Quốc đạt hơn 4,5 tỷ USD trong 10 tháng, có thể thấy sự phụ thuộc lẫn nhau giữa hai nền kinh tế là rất lớn. Trung Quốc hiện chiếm tới 62,9% thị phần xuất khẩu rau quả của Việt Nam, một con số biết nói về tầm quan trọng của thị trường này. Tuy nhiên, sự tăng trưởng này không nên chỉ nhìn ở khía cạnh số lượng.
Bộ trưởng Trần Đức Thắng và lãnh đạo GACC đều chung nhận định rằng, lợi thế cạnh tranh của nông sản Việt hiện nay không còn chỉ nằm ở yếu tố mùa vụ hay giá rẻ, mà đang chuyển dịch mạnh mẽ sang chất lượng, sự ổn định và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Việc Chính phủ Việt Nam ủng hộ các doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư vào chuỗi chế biến sâu tại Việt Nam được xem là giải pháp căn cơ để gia tăng giá trị sản phẩm. Khi đó, nông sản Việt không chỉ phục vụ xuất khẩu mà còn có thể quay lại phục vụ thị trường nội địa và hướng tới các nước thứ ba.
Sự mở rộng của chuỗi liên kết Việt - Trung, thông qua các Nghị định thư và sự hợp tác đầu tư trực tiếp, đang tạo ra một nền tảng vững chắc để ngành rau quả Việt Nam tự tin hướng tới mục tiêu xuất khẩu 8,5 tỷ USD trong năm 2025. Hơn cả những con số kinh tế, sự hợp tác này mang lại lợi ích thiết thực cho người nông dân thông qua việc ổn định giá cả, đảm bảo đầu ra và nâng cao thu nhập, góp phần thúc đẩy một nền nông nghiệp Việt Nam phát triển bền vững, hiện đại và hội nhập sâu rộng.
Bảo An