Xu hướng "lành mạnh hóa" này không chỉ là một làn sóng nhất thời mà đã trở thành động lực chính định hình lại toàn bộ bức tranh ngành đồ uống, từ khâu nghiên cứu phát triển sản phẩm đến chiến lược marketing và vận hành sản xuất. Sự lên ngôi của các loại đồ uống như nước khoáng tinh khiết, trà thảo mộc giàu hoạt chất sinh học và các loại nước uống chức năng chuyên biệt đang tạo ra áp lực đáng kể, buộc các doanh nghiệp trong ngành phải không ngừng đổi mới, cải tiến sản phẩm và quy trình để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về sức khỏe và sự bền vững.
Minh chứng từ các thị trường lớn: Trung Quốc và Nhật Bản
Bức tranh về sự thay đổi này được thể hiện rõ nét qua số liệu từ các thị trường tiêu thụ đồ uống hàng đầu thế giới. Tại Trung Quốc, thị trường đông dân nhất hành tinh, tổng sản lượng đồ uống trong năm 2024 đã đạt 188 triệu tấn, ghi nhận mức tăng trưởng gần 8% so với năm trước đó. Điều đáng chú ý không chỉ là sự tăng trưởng về mặt tổng thể, mà còn là sự thay đổi về cơ cấu sản phẩm. Các nhóm đồ uống được xem là có lợi cho sức khỏe như nước khoáng đóng chai, các loại trà giàu hoạt chất sinh học và đồ uống dinh dưỡng chuyên biệt đang chiếm lĩnh tỷ trọng ngày càng lớn.
Cụ thể, nhóm đồ uống trà, vốn nổi tiếng với các công dụng như chống oxy hóa mạnh mẽ, hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch và thúc đẩy quá trình trao đổi chất, đã chứng kiến mức tăng trưởng ấn tượng gần 11%. Đột phá hơn nữa là nhóm đồ uống chức năng, bao gồm các sản phẩm dành riêng cho người chơi thể thao, người lao động trí óc cần sự tập trung, hay những người muốn tăng cường thể lực, với mức tăng trưởng lên đến 18%. Nước uống đóng chai vẫn giữ vị trí thống trị với gần 49% thị phần, phản ánh mối quan tâm ngày càng tăng của người dân về nguồn nước sạch và an toàn trong bối cảnh môi trường sống thay đổi và nhận thức về dinh dưỡng nâng cao.
Tuy nhiên, đằng sau sự tăng trưởng này, ngành đồ uống Trung Quốc cũng đối mặt với không ít thách thức về mặt tài chính, với tỷ lệ nợ trên tài sản ở mức cao (52%), lượng hàng tồn kho gia tăng (trên 4%) và gần 22% doanh nghiệp báo lỗ. Chính những áp lực này càng thúc đẩy các nhà sản xuất phải tập trung đầu tư mạnh mẽ hơn vào phân khúc sản phẩm lành mạnh và áp dụng các quy trình sản xuất bền vững hơn nhằm duy trì lợi thế cạnh tranh và niềm tin từ người tiêu dùng.
Trong khi đó, tại Nhật Bản, một thị trường nổi tiếng với sự khắt khe và ý thức cao về sức khỏe, xu hướng "lành mạnh hóa" ngành đồ uống đã được định hình từ nhiều năm trước và tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Doanh thu toàn ngành trong năm 2023 đạt mức 4.450 tỷ yên (tương đương gần 31 tỷ USD), tăng 7% so với năm trước. Các sản phẩm gắn liền với lợi ích sức khỏe chiếm ưu thế rõ rệt trong giỏ hàng của người tiêu dùng Nhật Bản, điển hình là trà thảo mộc (chiếm 24% thị phần), nước khoáng thiên nhiên (21%) và nước uống thể thao (11%).
Đặc biệt, phân khúc đồ uống chức năng tại Nhật Bản đã có sự bùng nổ ngoạn mục với mức tăng trưởng sản lượng lên tới 110% chỉ trong một năm, cùng với sự ra đời của hơn 1.300 sản phẩm mới. Sự đa dạng của các sản phẩm này cho thấy mức độ tinh vi của thị trường, khi chúng nhắm trực tiếp vào các nhu cầu sức khỏe cụ thể như hỗ trợ kiểm soát cân nặng, ổn định huyết áp, điều hòa đường huyết, cải thiện hệ tiêu hóa và tăng cường chức năng miễn dịch. Các tập đoàn đồ uống hàng đầu như Coca-Cola Nhật Bản, Suntory và Asahi cũng không đứng ngoài cuộc chơi, liên tục tung ra các dòng sản phẩm mới như trà thảo mộc không đường hoặc sử dụng các chất tạo ngọt an toàn thay thế đường tinh luyện, như Erythritol, nhằm đáp ứng nhu cầu kiểm soát đường huyết và phòng ngừa các bệnh mãn tính đang gia tăng trong xã hội.
Sự trỗi dậy của trà và đồ uống chức năng: Lý giải sức hấp dẫn
Vậy điều gì đã tạo nên sức hút mạnh mẽ cho trà và các loại đồ uống chức năng, khiến chúng trở thành "ngôi sao" mới trong ngành công nghiệp đồ uống? Đối với trà, sức hấp dẫn đến từ sự kết hợp của nhiều yếu tố. Nó vốn mang trong mình hình ảnh tự nhiên, lành mạnh, được hậu thuẫn bởi hàng nghìn năm lịch sử và văn hóa tiêu dùng ở nhiều quốc gia. Khoa học hiện đại cũng đã chứng minh trà chứa nhiều hợp chất chống oxy hóa quý giá như polyphenol (ví dụ EGCG trong trà xanh hay theaflavins trong trà đen), có tác dụng bảo vệ tế bào, chống viêm, hỗ trợ miễn dịch và trao đổi chất. Sự đa dạng về chủng loại (trà xanh, trà đen, trà ô long, trà trắng, trà thảo mộc...) và cách thưởng thức (nóng, lạnh) cũng giúp trà dễ dàng đáp ứng sở thích của nhiều đối tượng người dùng. Hơn nữa, trà hoàn toàn phù hợp với xu hướng tìm về các giá trị tự nhiên, truyền thống và sự chánh niệm trong lối sống hiện đại.
Trong khi đó, sự bùng nổ của đồ uống chức năng lại phản ánh một nhu cầu rất thực tế của người tiêu dùng trong xã hội công nghiệp: mong muốn chủ động quản lý sức khỏe và tối ưu hóa hiệu suất hoạt động thông qua các giải pháp tiện lợi. Các loại đồ uống này được thiết kế để đáp ứng những nhu cầu rất cụ thể, từ việc bù nước và điện giải nhanh chóng cho người chơi thể thao, tăng cường năng lượng và sự tập trung cho người làm việc trí óc, đến hỗ trợ tiêu hóa, cải thiện giấc ngủ, tăng cường miễn dịch hay làm đẹp da.
Việc bổ sung các thành phần có lợi như vitamin, khoáng chất, axit amin, chiết xuất thảo dược, lợi khuẩn (probiotics) hay các hoạt chất sinh học khác vào đồ uống giúp người tiêu dùng cảm thấy họ đang đầu tư vào sức khỏe một cách chủ động chỉ qua việc lựa chọn đồ uống hàng ngày. Sự hấp dẫn của cả trà và đồ uống chức năng càng trở nên nổi bật khi đặt cạnh những lo ngại về tác động tiêu cực của đồ uống nhiều đường đối với sức khỏe, như nguy cơ béo phì, tiểu đường type 2 và các bệnh tim mạch.
Áp lực chuyển đổi và định hướng phát triển bền vững cho doanh nghiệp
Xu hướng tiêu dùng thay đổi mạnh mẽ này đang tạo ra một áp lực chuyển đổi không hề nhỏ đối với các doanh nghiệp trong ngành đồ uống, kể cả tại Việt Nam. Theo ông Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA), người tiêu dùng ngày nay ngày càng trở nên khắt khe hơn trong lựa chọn sản phẩm, thị trường liên tục biến động với các xu hướng mới, và đặc biệt, yêu cầu về phát triển bền vững đã trở thành một đòi hỏi cấp thiết. Điều này buộc các doanh nghiệp phải chủ động và mạnh mẽ chuyển mình để thích ứng nếu không muốn bị tụt hậu. Quá trình chuyển đổi này đòi hỏi sự đầu tư và nỗ lực trên nhiều phương diện.
Về sản phẩm, doanh nghiệp cần liên tục nghiên cứu và đổi mới công nghệ để tạo ra các dòng sản phẩm lành mạnh hơn, giảm thiểu hoặc loại bỏ đường tinh luyện, sử dụng nguyên liệu tự nhiên, bổ sung các thành phần có lợi cho sức khỏe. Về quy trình sản xuất, việc tối ưu hóa chi phí, cải tiến quy trình để nâng cao hiệu quả và đầu tư vào hệ thống công nghệ tiên tiến là điều bắt buộc. Đặc biệt, yếu tố bền vững phải được tích hợp vào mọi khía cạnh hoạt động. Điều này bao gồm việc sử dụng bao bì thân thiện với môi trường, dễ tái chế (như ví dụ về chai PET tại Nhật Bản), ứng dụng các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời trong sản xuất, tái chế hiệu quả các phụ phẩm và tìm kiếm các nguồn nguyên liệu thay thế bền vững hơn. Những hành động này không còn là lựa chọn hay yếu tố cộng thêm, mà đã trở thành những "chiến lược sống còn", quyết định khả năng tồn tại và phát triển dài hạn của doanh nghiệp. Sự bền vững không chỉ dừng lại ở sản phẩm cuối cùng mà còn phải thể hiện qua quy trình vận hành tiết kiệm năng lượng, giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực đến môi trường và hệ sinh thái.
Có thể khẳng định rằng, cuộc "cách mạng" hướng tới các sản phẩm tốt cho sức khỏe và thân thiện với môi trường trong ngành đồ uống là một xu thế tất yếu và không thể đảo ngược. Người tiêu dùng ngày càng có ý thức cao hơn về việc chăm sóc bản thân và bảo vệ hành tinh, và họ thể hiện điều đó qua chính những lựa chọn mua sắm hàng ngày. Trà và các loại đồ uống chức năng, với những lợi ích vốn có và khả năng đáp ứng nhu cầu đa dạng, đang đứng ở vị trí tiên phong trong làn sóng thay đổi này.
Trong bối cảnh đó, tương lai của ngành đồ uống chắc chắn sẽ thuộc về những doanh nghiệp biết lắng nghe người tiêu dùng, không ngừng đổi mới sáng tạo để mang đến những sản phẩm vừa ngon miệng vừa có lợi cho sức khỏe, đồng thời cam kết mạnh mẽ với các hoạt động sản xuất kinh doanh có trách nhiệm và bền vững. Thành công trong kỷ nguyên mới sẽ không chỉ đo bằng doanh số hay thị phần, mà còn bằng sự đóng góp vào việc nâng cao sức khỏe cộng đồng và bảo vệ môi trường sống.
Bảo An