Sáng 01/3/2023, UBND thành phố Đà Nẵng tổ chức Lễ đón nhận Bằng công nhận Ma nhai tại Danh thắng Ngũ Hành Sơn là Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á-Thái Bình Dương
Ma Nhai là hệ thống gồm 78 văn bản bằng chữ Hán và chữ Nôm, có nội dung rất đa dạng, phong phú về thể loại văn học. Mỗi bia ma nhai có sự khác nhau về hình thức, nội dung, nhưng hội đủ các yếu tố của của một tác phẩm nghệ thuật độc đáo: Được khắc trên vách đá và hang động của danh thắng Ngũ Hành Sơn, thể hiện kỹ thuật chạm khắc đá truyền thống (của những bậc tiền bối nghệ nhân điêu khắc đá Non Nước), trao truyền kinh nghiệm qua nhiều thế hệ cho đến ngày nay.
Hệ thống Ma Nhai ở danh thắng Ngũ Hành Sơn có niên đại trải dài từ nửa đầu thế kỷ XVII đến thế kỷ XX, hàm chứa những nội dung lịch sử, nhân văn quý báu. Tác giả các bài văn khắc này là các vị vua, quan triều Nguyễn, các vị cao tăng, trí thức, những tâm hồn giàu cảm xúc, uyên bác, và tài hoa thi ca.
Nguồn di sản tư liệu này có giá trị trên nhiều phương diện, phản ánh nhiều lĩnh vực của địa phương (Quảng Nam, Đà Nẵng) cũng như đất nước Việt Nam dưới thời phong kiến, bao gồm lịch sử, địa lý, văn học, nghệ thuật, tôn giáo, ngôn ngữ, văn hóa – giáo dục.
Đặc biệt, từ nội dung bia ma nhai, chúng ta có thể tìm hiểu về quá trình giao lưu, tiếp xúc và tiếp biến kinh tế, văn hóa, xã hội giữa các nước Đông Á từ thế kỷ XVII, biểu hiện cho tầm nhìn chiến lược biển, chính sách ngoại giao rộng mở, mềm dẻo của Việt Nam từ thời trung đại được kế thừa cho tới ngày hôm nay.
Phát biểu tại buổi Lễ, bà Miki Nozaqua, Trưởng Ban Giáo dục, Văn phòng UNESCO tại Việt Nam khẳng định: “Bộ sưu tập Ma nhai Ngũ Hành Sơn lưu giữ những ký ức về giao lưu kinh tế, văn hóa, chính trị, xã hội giữa Việt Nam với các nước trên con đường hàng hải xuyên khu vực; vai trò của của phụ nữ Việt Nam trong hôn nhân quốc tế thế kỷ XVII. Việc ghi danh trong danh mục MOWCAP chính là ghi nhận ý nghĩa và tầm vóc cấp khu vực của bộ sưu tập theo nhiều tiêu chí khác nhau. Chẳng hạn như ý nghĩa lịch sử, tính độc đáo, tính xác thực, đồng thời có tính đến sự nhạy cảm về giới của các đề cử được gửi đến để đánh giá”.
Đồng thời, bà cũng cho rằng việc ghi danh trong danh mục của Ủy ban Chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á-Thái Bình Dương (MOWCAP) chính là sự ghi nhận ý nghĩa và tầm vóc cấp khu vực của bộ sưu tập theo nhiều tiêu chí khác nhau. UNESCO sẽ tiếp tục hành động và hỗ trợ quốc gia bảo tồn và gìn giữ di sản của mình. UNESCO sẽ khuyến khích xác định, bảo vệ và gìn giữ di sản để bảo đảm vệ hình ảnh của di sản và nhận thức về tầm quan trọng của di sản; đồng thời, khuyến khích đối thoại và đa dạng văn hóa trên toàn thế giới”.
Thay mặt lãnh đạo TP Đà Nẵng, Phó Chủ tịch UBND TP Ngô Thị kim Yến cho biết: Từ năm 2019, nhìn nhận được những giá trị lớn, quý hiếm, độc đáo của hệ thống di sản tư liệu này, Đảng bộ và chính quyền TP Đà Nẵng đã quyết định xây dựng hồ sơ đề cử UNESCO ghi danh di sản tư liệu. Kết quả, vào ngày 26/11/2022, tại Hội nghị toàn thể lần thứ 9 của Ủy ban Chương trình Ký ức Thế giới khu vực châu Á-Thái Bình Dương (gọi tắt là MOWCAP), Ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn đã được công nhận là Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức Thế giới khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
“Quá trình nghiên cứu, thu thập dữ liệu và lập hồ sơ trình UNESCO và đã bảo vệ thành công hồ sơ “Ma nhai tại danh thắng Ngũ Hành Sơn”, TP Đà Nẵng đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ, ủng hộ, đóng góp trí tuệ, nhiều công sức từ Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Ngoại Giao, Văn phòng Unesco tại Việt Nam, Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, Ủy ban quốc gia Unesco, Ủy ban quốc gia Chương trình Ký ức Thế giới, Cục Di sản văn hóa, các Bộ, ban, ngành hữu quan, Trung tâm Văn hóa Phật giáo Liễu quán Huế, các chuyên gia, nhà nghiên cứu.
“Đây là niềm vinh dự, tự hào của đất nước Việt Nam nói chung và TP Đà Nẵng nói riêng. Thêm một di sản văn hóa vô giá mà cha ông ta đã sáng tạo, bồi đắp, gìn giữ, trao truyền lại cho cháu con được vinh danh, được cam kết giữ gìn để tiếp tục tỏa sáng trong dòng chảy văn minh nhân loại. Đây đồng thời cũng là điểm nhấn giúp giới thiệu quảng bá các giá trị văn hoá dân tộc, điểm đến du lịch của địa phương đến cộng đồng trong nước và quốc tế”- Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Ngô Thị Kim Yến cho biết them; đồng thời cam kết: Địa phương sẽ thực hiệu quả quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Danh lam thắng cảnh Ngũ Hành Sơn, đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, nâng cao trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ làm công tác bảo tồn, bảo tàng. Tổ chức, kiểm tra, giám sát và bảo vệ nghiêm ngặt các ma nhai và tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục và quảng bá giá trị di sản tư liệu bia ma nhai. Thành phố mong muốn tiếp tục nhận được sự quan tâm, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước; sự phối hợp, giúp đỡ của UNESCO, các bộ, ban, ngành Trung ương trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị di sản tư liệu quý giá này.
Theo Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương: Bia ma nhai là những tư liệu cực kỳ giá trị, chân xác và đặc sắc, thể hiện rõ tính giao thoa, hòa điệu về kinh tế, văn hóa, xã hội giữa các quốc gia như Nhật Bản - Trung Hoa - Việt Nam tại Việt Nam từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XIX. Đây là các tác phẩm trên đá độc đáo ấn tượng - loại di sản tư liệu này có số lượng ghi danh khiêm tốn trong các Danh sách Di sản tư liệu khu vực, thế giới và là đầu tiên ở Việt Nam, khởi đầu cho việc khai phá tiềm năng di sản tư liệu đặc biệt giá trị trong kho tàng di sản văn hoá Việt Nam và lan toả các giá trị Việt Nam còn đang tiềm ẩn đối với bạn bè, đồng nghiệp khu vực và trên thế giới./.
Bùi Quốc Dũng - Nguyễn Tuyên