Thái Nguyên, vùng đất “đệ nhất danh trà”, từ lâu đã nổi tiếng không chỉ bởi những đồi chè xanh mướt mà còn bởi bề dày văn hóa gắn liền với cây chè. Trong bối cảnh du lịch xanh và bền vững đang trở thành xu thế toàn cầu, du lịch sinh thái chè nổi lên như một hướng đi nhiều triển vọng, vừa góp phần bảo tồn giá trị truyền thống, vừa tạo động lực phát triển kinh tế địa phương.
Thái Nguyên với gần 24.000 ha chè đang nắm giữ lợi thế đặc biệt để phát triển du lịch sinh thái kết hợp nông nghiệp.
Tiềm năng từ thiên nhiên và văn hóa
Với diện tích gần 24.000 ha chè, Thái Nguyên sở hữu một lợi thế hiếm có để phát triển du lịch sinh thái gắn với nông nghiệp. Cảnh quan núi non hùng vĩ, những con suối trong lành từ dãy Tam Đảo hay rừng nguyên sinh Võ Nhai tạo nên một bức tranh thiên nhiên hoang sơ, giàu sức hút. Đặc biệt, sự kết hợp giữa vẻ đẹp tự nhiên và văn hóa trà lâu đời đã biến nơi đây thành “mỏ vàng” du lịch chưa được khai thác đúng mức.
Không chỉ dừng ở cảnh quan, cây chè còn mang trong mình giá trị tinh thần sâu sắc. Chén trà xanh Tân Cương, Lam Sơn hay La Bằng không đơn thuần là thức uống mà là sự kết nối cộng đồng, là biểu tượng của sự thanh khiết, gắn bó trong đời sống tinh thần của người Việt. Chính sự giao thoa giữa thiên nhiên và văn hóa này đã tạo nên một bản sắc riêng, khiến du lịch chè Thái Nguyên trở thành loại hình đặc biệt khó trộn lẫn.
Vùng chè của Hợp tác xã chè Hảo Đạt, xã Tân Cương, TP. Thái Nguyên.
Trải nghiệm độc đáo nơi xứ trà
Nhiều mô hình du lịch cộng đồng tại La Bằng, Tân Cương hay Võ Nhai đã bước đầu khai thác tiềm năng này. Du khách không chỉ được ngắm nhìn những đồi chè trải dài, mà còn có cơ hội hóa thân thành “người nông dân một ngày”, tự tay hái chè, sao chè và thưởng thức những tách trà nóng hổi vừa chế biến.
Những trải nghiệm ấy không chỉ mang lại cảm giác mới mẻ, gần gũi mà còn giúp du khách hiểu hơn về công phu lao động của người làm trà. Chẳng hạn, khi ngồi giữa vườn chè cổ trăm tuổi ở Tân Cương, nhâm nhi chén trà ướp sen thơm ngát, du khách cảm nhận rõ hơn giá trị của sự tỉ mỉ, kiên nhẫn, những phẩm chất làm nên thương hiệu “đệ nhất danh trà”.
Ngoài ra, sự gắn kết với thiên nhiên qua những hoạt động như tắm suối Kẹm, leo núi, trải nghiệm homestay ở Mỏ Gà hay tham gia các lễ hội trà truyền thống cũng đem lại cho du khách cảm giác vừa thư giãn vừa bồi đắp tri thức văn hóa. Đây là điểm cộng khiến du lịch sinh thái chè khác biệt với các loại hình du lịch thông thường.
Những thách thức còn hiện hữu
Tuy nhiên, tiềm năng ấy vẫn chưa được khai thác hiệu quả. Phần lớn các điểm du lịch còn nhỏ lẻ, thiếu quy hoạch đồng bộ và phụ thuộc vào sự tự phát của người dân. Cơ sở hạ tầng, giao thông, dịch vụ lưu trú, ăn uống còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của du khách.
Thêm vào đó, diện tích chè hữu cơ, yếu tố quan trọng để nâng tầm thương hiệu và gắn kết du lịch bền vững vẫn còn ít ỏi. Trong khi thị trường quốc tế ngày càng đòi hỏi sản phẩm “xanh – sạch”, việc thiếu vùng nguyên liệu đạt chuẩn hữu cơ là một trở ngại lớn để Thái Nguyên vươn xa.
Hướng đi bền vững: gắn chè với du lịch sinh thái
Để biến cây chè thành cầu nối giữa bảo tồn văn hóa và phát triển kinh tế, cần có một chiến lược tổng thể. Trước hết, cần quy hoạch vùng chè tập trung kết hợp với các khu du lịch sinh thái, xây dựng hạ tầng đồng bộ từ giao thông đến dịch vụ. Điều này không chỉ giúp tăng trải nghiệm du khách mà còn tạo chuỗi giá trị khép kín cho ngành chè.
Song song, việc phát triển sản xuất chè hữu cơ phải được coi là trọng tâm. Dự án khuyến nông sản xuất chè hữu cơ tại Phú Xuyên đã cho thấy hiệu quả kép: vừa nâng cao năng suất, vừa tạo nền tảng cho du lịch sinh thái “sạch”. Khi mỗi tách trà được chứng nhận hữu cơ, du khách không chỉ thưởng thức hương vị thuần khiết mà còn yên tâm về giá trị sức khỏe.
Một yếu tố then chốt khác là nâng cao vai trò cộng đồng. Người dân địa phương vừa là chủ thể bảo tồn văn hóa, vừa là nhân tố trực tiếp hưởng lợi từ du lịch. Vì vậy, cần đẩy mạnh đào tạo kỹ năng làm du lịch, hỗ trợ vốn và công nghệ cho các hộ gia đình, hợp tác xã. Khi mỗi người dân trở thành “đại sứ văn hóa trà”, du lịch sinh thái mới có thể phát triển bền vững.
Nghị quyết 11 – “Kim chỉ nam” cho ngành chè
Việc tỉnh Thái Nguyên ban hành Nghị quyết 11 về phát triển ngành chè giai đoạn 2025–2030 là bước đi mang tính chiến lược. Mục tiêu nâng sản lượng chè búp tươi lên 300 nghìn tấn, trong đó 70% diện tích đạt chuẩn VietGAP, hữu cơ, đồng thời phát triển du lịch gắn với văn hóa trà, đã khẳng định quyết tâm biến chè thành “thương hiệu kép”: vừa là sản phẩm nông nghiệp chất lượng, vừa là sản phẩm du lịch đặc trưng.
Khi các dự án hạ tầng, quy hoạch vùng chè và dịch vụ du lịch đồng loạt triển khai, viễn cảnh về một Tân Cương “thiên đường trà” không còn xa vời. Nơi đây không chỉ nổi tiếng bởi vị trà đậm đà mà còn trở thành điểm đến du lịch văn hóa, sinh thái hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.
Du lịch sinh thái chè là minh chứng sống động cho sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn văn hóa và phát triển kinh tế. Cây chè không chỉ đem lại nguồn thu nhập mà còn là sợi dây gắn kết cộng đồng, là biểu tượng của bản sắc Thái Nguyên.
Nếu được đầu tư đúng hướng, chè Thái Nguyên hoàn toàn có thể trở thành “đại sứ xanh” đưa hình ảnh Việt Nam vươn xa, khẳng định vị thế không chỉ trên bản đồ trà thế giới mà còn trong dòng chảy du lịch sinh thái toàn cầu.