Từ giai thoại Càn Long vi hành đến nét đẹp văn hóa
Câu chuyện về nguồn gốc của việc gõ tay khi thưởng trà thường được gắn liền với giai thoại về Hoàng đế Càn Long thời nhà Thanh. Trong một lần cải trang vi hành, hòa mình vào cuộc sống dân gian, Càn Long đã ghé vào một quán trà. Tại đây, để giữ kín thân phận, vị hoàng đế đã đích thân rót trà mời các cận vệ của mình.
Trong tình huống bất ngờ này, các cận vệ không thể thực hiện nghi thức quỳ lạy tạ ơn như trong cung cấm, bởi điều đó sẽ làm lộ thân phận của hoàng đế. Thay vào đó, một cận vệ đã nhanh trí khum bàn tay lại, gõ nhẹ ba lần xuống mặt bàn như một cách thể hiện lòng biết ơn và sự tôn kính đối với hoàng đế.
Hành động này, sau đó, đã được lan truyền rộng rãi trong dân gian và trở thành một phần của nghi thức trà đạo. Việc gõ tay được xem như một hình thức thay thế cho việc khấu đầu – một hành động thể hiện sự kính trọng cao nhất trong văn hóa Trung Hoa xưa. Chữ "thủ" (手 - bàn tay) được dùng thay cho chữ "thủ" (首 - đầu), tuy cách viết khác nhau nhưng âm đọc lại giống nhau. Ba ngón tay khum lại tượng trưng cho ba lần quỳ, và việc gõ nhẹ chín lần (mỗi lần gõ ba cái) tượng trưng cho chín lần khấu đầu – một đại lễ thể hiện sự tôn kính tột bậc.
Ý nghĩa sâu xa của việc gõ tay
Hành động gõ tay khi nhận trà không chỉ đơn thuần là một hành động thay thế cho lời cảm ơn, mà còn chứa đựng những tầng ý nghĩa sâu sắc hơn. Nó thể hiện sự tinh tế, khiêm nhường và tôn trọng trong văn hóa giao tiếp của người Trung Hoa.
Cử chỉ gõ tay nhẹ nhàng, không gây ra tiếng động lớn, thể hiện sự kín đáo, ý nhị, không muốn làm phiền đến những người xung quanh. Điều này đặc biệt quan trọng trong không gian thưởng trà, nơi sự tĩnh lặng và thư thái được đề cao.
Việc sử dụng ngón tay – một phần nhỏ bé của cơ thể – để thể hiện lòng biết ơn cũng cho thấy sự khiêm nhường của người nhận trà. Họ không muốn phô trương, không muốn thu hút sự chú ý, mà chỉ muốn bày tỏ sự cảm kích một cách chân thành và giản dị.
Hơn nữa, cử chỉ này còn là một cách để thể hiện sự tôn trọng đối với người mời trà, đối với văn hóa trà đạo và đối với chính chén trà đang được thưởng thức. Nó cho thấy người nhận trà hiểu và trân trọng những giá trị tinh thần ẩn chứa trong nghi thức này.
Sự biến tấu của hành động gõ tay trong các tình huống khác nhau
Nghi thức này không cứng nhắc mà có sự linh hoạt, uyển chuyển tùy thuộc vào mối quan hệ giữa người mời trà và người nhận trà. Điều này càng làm tăng thêm vẻ đẹp và sự tinh tế của nó.
Khi trưởng bối mời trà hậu bối: Người trẻ tuổi (hậu bối) sẽ dùng cả năm ngón tay của bàn tay phải khum lại, gõ nhẹ xuống bàn ba lần. Cử chỉ này tương đương với việc thực hiện đại lễ khấu đầu, thể hiện sự kính trọng và biết ơn sâu sắc đối với người lớn tuổi. Đồng thời, người trẻ cũng nên hơi cúi người khi nhận trà để thể hiện sự lễ phép.
Khi những người ngang hàng mời trà nhau: Trong trường hợp này, hành động được thực hiện đơn giản hơn. Người nhận trà chỉ cần dùng ngón trỏ và ngón giữa chụm lại, gõ nhẹ xuống bàn ba lần. Cử chỉ này thể hiện sự tôn trọng, lịch sự và thân thiện giữa những người bạn, người đồng trang lứa.
Khi hậu bối mời trà trưởng bối: Trường hợp này có phần đặc biệt hơn. Người lớn tuổi (trưởng bối) có thể đáp lại bằng cách gõ nhẹ một ngón tay lên miệng chén trà. Cử chỉ này thể hiện sự chấp nhận, sự hài lòng và cũng là một cách đáp lễ tinh tế. Nếu người lớn tuổi đặc biệt yêu mến người trẻ tuổi, họ có thể gõ nhẹ ba lần bằng ngón giữa lên chén trà của mình, thể hiện sự quý mến và trân trọng.
Sự khác biệt trong cách thực hiện nghi thức gõ tay trong các tình huống khác nhau cho thấy sự tinh tế và khéo léo trong văn hóa ứng xử của người Trung Hoa. Nó không chỉ là một nghi thức, mà còn là một cách để thể hiện tình cảm, sự tôn trọng và sự thấu hiểu lẫn nhau.
Hành động gõ tay ba lần khi thưởng trà – không chỉ là một nghi thức đơn thuần, mà còn là một biểu tượng của sự tinh tế, khiêm nhường, lòng biết ơn và sự tôn trọng trong văn hóa trà đạo Trung Hoa. Cử chỉ này mang trong mình những câu chuyện lịch sử, những giá trị văn hóa và những bài học sâu sắc về phép ứng xử.
Bảo An