Hợp tác xã: Trụ cột liên kết chuỗi giá trị chanh leo ở Đắk Lắk

Hướng đi mới cho vùng đất cao nguyên

Cách đây chưa lâu, chanh leo chỉ xuất hiện rải rác ở một số địa phương trong tỉnh Đắk Lắk. Tuy nhiên, với lợi thế về khí hậu, thổ nhưỡng cùng tinh thần đổi mới trong tư duy sản xuất, loại cây này đã nhanh chóng bén rễ, trở thành cây trồng chủ lực tại nhiều vùng chuyên canh.

Ông Nguyễn Văn Hà, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắk Lắk, cho biết: “Đắk Lắk là tỉnh có điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng thuận lợi cho nhiều loại cây trồng phát triển, trong đó cây chanh leo được xác định là một trong những cây trồng tiềm năng mang lại giá trị kinh tế cao. Những năm gần đây, sản xuất chanh leo trên địa bàn tỉnh đã có những bước phát triển đáng ghi nhận. Hiện nay, toàn tỉnh có khoảng 2.742 ha chanh leo, sản lượng ước đạt 38.250 tấn. Sản phẩm chanh leo Đắk Lắk đã có mặt ở nhiều thị trường trong nước và bước đầu xuất khẩu sang các thị trường tiềm năng, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân, thúc đẩy kinh tế nông nghiệp phát triển”.

Tuy nhiên, ông Hà cũng thẳng thắn nhìn nhận, bên cạnh kết quả đạt được, sản xuất chanh leo tại Đắk Lắk vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Giống cây trồng chưa đồng nhất, vẫn còn tình trạng sử dụng giống không rõ nguồn gốc, dẫn đến chất lượng không đảm bảo; quy trình canh tác chưa chuẩn hóa, kỹ thuật của một số hộ còn hạn chế, ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng sản phẩm. Bên cạnh đó, thiếu cơ sở chế biến sâu và bảo quản sau thu hoạch, khiến việc tiêu thụ phụ thuộc nhiều vào thương lái, chưa ổn định. Chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ chưa chặt chẽ; tỷ lệ diện tích có hợp đồng bao tiêu còn thấp; sản xuất nhỏ lẻ vẫn chiếm đa số, khó đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn xuất khẩu.

Chính vì vậy, việc hình thành và phát huy vai trò của HTX trong tổ chức sản xuất, điều phối chuỗi liên kết được xác định là giải pháp trọng tâm, mang tính chiến lược, giúp ngành chanh leo Đắk Lắk phát triển bền vững và có chỗ đứng vững chắc trên thị trường.

“Người nhạc trưởng” trong điều phối chuỗi giá trị

Tại Đắk Lắk, phong trào phát triển HTX trong lĩnh vực trồng chanh leo thời gian qua đã có những chuyển biến tích cực. Không chỉ tổ chức sản xuất, nhiều HTX còn chủ động tham gia sâu vào các khâu chế biến, tiêu thụ, từng bước hình thành chuỗi liên kết khép kín từ đồng ruộng đến thị trường.

Tiêu biểu có thể kể đến HTX Công nghệ cao Xanh Cao Nguyên ở huyện Krông Năng, hiện quản lý hơn 50 ha chanh leo đạt chuẩn GlobalGAP và liên kết sản xuất trên 200 ha. HTX đã đầu tư hệ thống kho lạnh, cơ sở sơ chế, nhà máy chế biến sâu và xây dựng 5 mã vùng trồng trong và ngoài tỉnh. Doanh thu năm 2025 ước đạt hơn 100 tỷ đồng, tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động địa phương.

Bên cạnh đó, HTX Chanh leo Công nghệ cao Krông Búk, HTX Vạn Xuân và HTX Hùng Kim Sơn cũng là những điểm sáng. Các đơn vị này không chỉ phát huy vai trò tập hợp nông dân mà còn chủ động ký kết hợp đồng tiêu thụ sản phẩm với doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu, như Công ty Nafoods Group- một trong những doanh nghiệp dẫn đầu trong lĩnh vực nông sản chế biến.

Nhờ có HTX làm “nhạc trưởng”, mối liên kết “4 nhà” (Nhà nước - nhà khoa học - doanh nghiệp - nông dân) được định hình rõ nét hơn. Doanh nghiệp yên tâm về vùng nguyên liệu ổn định, nông dân yên tâm sản xuất, còn chính quyền địa phương thuận lợi trong công tác quản lý, hỗ trợ, định hướng phát triển vùng trồng. Các HTX trở thành cầu nối giúp nông dân tiếp cận tiến bộ kỹ thuật, nâng cao năng lực quản lý, từng bước áp dụng quy trình sản xuất sạch, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu sang những thị trường khó tính.

Theo Liên minh HTX tỉnh Đắk Lắk, từ thực tiễn sinh động đó cho thấy: khi nông dân được tổ chức sản xuất dưới mái nhà chung của HTX, giá trị nông sản không chỉ dừng ở lợi ích kinh tế mà còn lan tỏa tinh thần hợp tác, phát huy sức mạnh cộng đồng. Đây chính là điều cốt lõi trong bản chất của kinh tế tập thể, và vai trò “người nhạc trưởng” của HTX trong điều phối chuỗi giá trị cây chanh leo là minh chứng cụ thể cho hiệu quả ấy.

Nền tảng cho phát triển bền vững

Điểm nổi bật trong phát triển chuỗi giá trị chanh leo ở Đắk Lắk hiện nay là các HTX đang từng bước hướng tới nông nghiệp xanh, tuần hoàn và bền vững. Thông qua việc cung ứng giống, vật tư, chuyển giao kỹ thuật, ký hợp đồng bao tiêu, HTX giúp nông dân giảm chi phí, bảo đảm đầu ra, đồng thời khuyến khích sản xuất theo quy trình hữu cơ, thân thiện với môi trường.

Nhiều HTX đã mạnh dạn đầu tư hệ thống tưới tiết kiệm, sử dụng phân bón hữu cơ, triển khai mô hình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), qua đó giảm đáng kể lượng thuốc bảo vệ thực vật. Một số đơn vị còn chủ động chuyển đổi số trong quản lý vùng trồng, ghi chép nhật ký điện tử, gắn mã QR truy xuất nguồn gốc, tạo niềm tin cho người tiêu dùng và đối tác quốc tế.

Tuy nhiên, để chuỗi liên kết này phát huy hiệu quả lâu dài, cần tiếp tục tháo gỡ những “nút thắt” về vốn, đất đai và nguồn nhân lực. Nhiều HTX quy mô nhỏ, thiếu vốn lưu động, khó tiếp cận tín dụng do chưa có tài sản thế chấp; năng lực quản trị, kỹ năng chuyển đổi số, khả năng xây dựng thương hiệu của cán bộ HTX còn hạn chế. Do đó, các cấp, ngành cần quan tâm hơn nữa tới đào tạo, bồi dưỡng cán bộ HTX, hoàn thiện cơ chế chính sách hỗ trợ tín dụng ưu đãi, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp đồng hành trong đầu tư, chế biến và tiêu thụ sản phẩm.

Đắk Lắk đang hướng tới mục tiêu hình thành vùng nguyên liệu chanh leo tập trung quy mô lớn, sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế, gắn với chế biến sâu và xuất khẩu. Khi HTX trở thành trung tâm của chuỗi liên kết, vừa bảo đảm quyền lợi của người sản xuất, vừa nâng cao giá trị nông sản thì đó cũng chính là con đường phát triển nông nghiệp hiện đại, bền vững, góp phần khẳng định vai trò của kinh tế tập thể trong sự nghiệp đổi mới đất nước./.