"Cơn khát" matcha: Sức mạnh của người tiêu dùng trẻ và sự lan tỏa của một biểu tượng văn hóa sống mới
Sự trỗi dậy của matcha không chỉ là một xu hướng đồ uống, mà còn là minh chứng cho sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng toàn cầu – đặc biệt ở thế hệ trẻ. Với Gen Z và Millennials, matcha không đơn thuần là trà xanh, mà là biểu tượng của lối sống lành mạnh, cân bằng tinh thần và thẩm mỹ hiện đại.
Những con số tăng trưởng ấn tượng tại Mỹ, cùng sức lan tỏa mạnh mẽ trên mạng xã hội, đã biến matcha từ một thức uống truyền thống thành “ngôi sao xanh” trong ngành đồ uống. Đặc biệt, hình ảnh chén trà được đánh bằng chổi tre không chỉ gợi về sự tĩnh tại của văn hóa trà đạo, mà còn đáp ứng nhu cầu “sống chậm”, tìm sự cân bằng trong nhịp sống gấp gáp của giới trẻ.
Matcha – từ bột trà truyền thống Nhật Bản đến biểu tượng toàn cầu – đang chứng minh sức hút không chỉ ở hương vị, mà còn ở giá trị tinh thần và phong cách sống mà nó mang lại.
Nút thắt cổ chai tại Nhật Bản: Giữa một nghề thủ công truyền thống và những thách thức của thời đại mới
Trong khi nhu cầu đang gia tăng một cách chóng mặt, nguồn cung matcha từ Nhật Bản, quốc gia được xem là "tiêu chuẩn vàng" về chất lượng, lại đang phải đối mặt với nhiều bất lợi. Ngay cả trước vụ thu hoạch của năm nay, nhu cầu gia tăng đã gây áp lực rất lớn lên nguồn cung. Quá trình sản xuất matcha đòi hỏi một sự tỉ mỉ và tốn rất nhiều công sức. Nông dân phải trồng tencha, một loại lá trà xanh đặc biệt, trong bóng râm. Vào mùa xuân, những lá trà non nhất sẽ được thu hoạch, đem đi hấp, loại bỏ cuống và gân, sau đó được nghiền một cách từ từ bằng các cối đá granit truyền thống để tạo ra loại bột siêu mịn.
Quy trình công phu này rất khó để có thể công nghiệp hóa và sản xuất trên quy mô lớn. Thêm vào đó, Nhật Bản còn phải đối mặt với nhiều thách thức khác, bao gồm một lực lượng lao động trong ngành nông nghiệp đang già đi một cách nhanh chóng và sản lượng tencha bị hạn chế. Và mặc dù Bộ Nông nghiệp Nhật Bản đang nỗ lực thuyết phục các nông dân chuyển đổi từ việc trồng các loại trà xanh thông thường sang trồng tencha, nhiều người vẫn còn tỏ ra do dự vì lo ngại rằng cơn sốt matcha hiện nay có thể sẽ không kéo dài.
Sự trỗi dậy của Trung Quốc: Cơ hội và thách thức đến từ chính "cội nguồn" của matcha
Sự khó khăn trong việc mở rộng sản xuất tại Nhật Bản đang mở ra một cơ hội lớn cho Trung Quốc, nơi vốn được xem là cội nguồn của matcha nhưng phương pháp sản xuất này đã dần bị thất truyền từ thế kỷ 14. Trong những năm gần đây, sản lượng matcha của Trung Quốc đã có sự tăng trưởng mạnh mẽ để có thể đáp ứng được cả nhu cầu trong nước và quốc tế.
Trước đây, matcha của Trung Quốc thường bị xem là có chất lượng thấp hơn so với matcha Nhật Bản và chủ yếu chỉ được dùng làm hương liệu cho các sản phẩm công nghiệp như thanh kẹo KitKat vị matcha, thay vì được dùng để pha trà trực tiếp. Tuy nhiên, theo ông Jason Walker, Giám đốc Tiếp thị tại Firsd Tea, công ty con ở New Jersey của Zhejiang Tea Group - nhà xuất khẩu trà lớn nhất Trung Quốc, chất lượng matcha của Trung Quốc đang ngày càng được cải thiện một cách đáng kể. "Chúng tôi nhận thấy sự quan tâm dành cho matcha Trung Quốc đang ngày càng tăng lên, do các vấn đề về công suất sản xuất tại Nhật Bản và sự thay đổi trong nhận thức của người tiêu dùng," ông Walker cho biết. "Trước đây, quan niệm phổ biến là 'chỉ có thể là matcha Nhật Bản'. Nhưng giờ đây, nhiều người đã nhận ra rằng sản phẩm của chúng tôi cũng rất tốt". Starbucks là một trong những công ty lớn đã bắt đầu sử dụng matcha từ Trung Quốc cho các món latte của mình, mặc dù hãng cho biết họ cũng lấy nguồn cung từ cả Nhật Bản và Hàn Quốc.
Hậu quả kinh tế: Một "cơn bão giá" và bài toán khó cho cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng
Sự mất cân bằng cung-cầu này đã dẫn đến một hậu quả tất yếu: giá matcha đang leo thang một cách chóng mặt. Ông Aaron Vick, một chuyên viên thu mua trà cấp cao tại công ty nhập khẩu G.S. Haly có trụ sở ở California, cho biết ông đã phải trả một mức giá cao hơn tới 75% cho vụ matcha Nhật Bản loại cao cấp nhất của năm 2025. Ông cũng dự báo rằng giá của các loại matcha cấp thấp hơn cũng sẽ tăng từ 30% đến 50%. Ông cũng cho biết thêm, matcha Trung Quốc, vốn thường rẻ hơn matcha Nhật Bản, cũng đang ngày càng trở nên đắt đỏ do nhu cầu tăng cao. "Người tiêu dùng nên chuẩn bị tinh thần cho một đợt tăng giá matcha mạnh trong năm nay," ông Vick chia sẻ. "Đây sẽ là một giai đoạn khá khó khăn đối với những người yêu thích matcha. Họ sẽ phải chứng tỏ mức độ trung thành của mình khi thanh toán".
Ông Josh Mordecai, Giám đốc Chuỗi cung ứng của nhà cung cấp trà Good & Proper Tea có trụ sở tại London, cho biết chi phí mà ông phải trả để nhập khẩu matcha từ Nhật Bản đã tăng tới 40%, và vì vậy, ông sẽ buộc phải điều chỉnh tăng giá bán của mình. Ông cũng băn khoăn rằng, nếu giá matcha tiếp tục leo thang, liệu người tiêu dùng có chuyển sang sử dụng các loại trà khác như hojicha, một loại trà xanh rang của Nhật Bản, hay không. Ông David Lau, chủ sở hữu của Asha Tea House ở San Francisco, cũng đang phải đối mặt với bài toán tương tự. Ông đã phải tăng giá món matcha latte của mình thêm 50 cent sau khi giá matcha nhập khẩu từ Nhật Bản đã tăng hơn gấp đôi. Ông cũng đang tích cực tìm kiếm các nhà cung cấp thay thế từ Trung Quốc và các quốc gia khác. "Chúng tôi đang kinh doanh trong một lĩnh vực được gọi là 'sự xa xỉ vừa túi tiền', giống như bất kỳ một quán cà phê đặc sản nào khác. Chúng tôi muốn mọi người có thể ghé quán mỗi ngày, và một khi giá cả chạm đến một ngưỡng nhất định, bạn sẽ bắt đầu mất đi một bộ phận khách hàng," ông nói. "Chúng tôi thực sự ý thức được điều đó và không hề muốn điều đó xảy ra".
Trước tình hình này, câu hỏi lớn nhất được đặt ra là liệu cơn sốt matcha có phải chỉ là một "bong bóng" sắp vỡ hay không. Ông Mordecai tỏ ra hoài nghi: "Chúng ta sẽ phải chờ xem. Chẳng có thứ gì có thể tồn tại lâu trên mạng xã hội cả". Bà Julia Mills từ công ty Mintel cũng dự đoán rằng sự quan tâm dành cho matcha trên mạng xã hội sẽ giảm dần theo thời gian. Tuy nhiên, bà tin rằng matcha sẽ còn tiếp tục hiện diện trong thực đơn của các cửa hàng trong một thời gian nữa.
Thị trường matcha đang ở trong một giai đoạn chuyển mình quan trọng. Cơn sốt ban đầu có thể sẽ hạ nhiệt, nhưng nó cũng đã kịp tạo ra một nền tảng vững chắc cho một thị trường trưởng thành hơn. Cuộc khủng hoảng nguồn cung và giá cả hiện tại đang buộc các doanh nghiệp phải tìm kiếm những nguồn cung mới, đa dạng hơn, đồng thời cũng thúc đẩy sự cải thiện về chất lượng của matcha từ các quốc gia khác ngoài Nhật Bản. Tương lai của matcha có thể sẽ là một sản phẩm cao cấp hơn, đắt đỏ hơn, nhưng đồng thời cũng sẽ có nhiều sự lựa chọn hơn cho người tiêu dùng.
Bảo An