Lễ cúng cây chè Tổ tại xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái là một trong những lễ hội đặc sắc và ý nghĩa, kết tinh giá trị tâm linh, văn hóa của đồng bào Mông. Đây là dịp để người dân Suối Giàng bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đối với trời đất, thiên nhiên, đặc biệt là cây chè Shan tuyết cổ thụ đã đồng hành, hỗ trợ cộng đồng người Mông qua nhiều thế hệ.
Nghi thức thắp hương ở gốc chè và bàn thờ để được chứng giám lòng thành của bà con đối với cây chè Tổ.
Ý nghĩa tâm linh
Lễ cúng cây chè Tổ không chỉ là một nghi thức tâm linh mà còn là biểu tượng cho lòng biết ơn của đồng bào Mông. Suốt năm qua, cây chè Shan tuyết, được coi là cây chè Tổ, đã giúp đồng bào Suối Giàng có cuộc sống ổn định và ấm no. Trong lễ cúng, các vị già làng uy tín, hiểu biết sâu rộng về phong tục, thay mặt bà con tạ ơn trời đất và cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cây chè nở nhiều búp xanh tươi.
Chủ lễ, thường là già làng cao niên, sẽ tắm gội sạch sẽ, khoác trang phục truyền thống, chuẩn bị kỹ lưỡng để thực hiện nghi thức.
Lễ cúng thường diễn ra vào giữa mùa thu hoặc đầu xuân – thời điểm chuyển giao khí hậu, cây cối đâm chồi nảy lộc, tượng trưng cho sự sinh sôi, phát triển. Nghi lễ này không chỉ thể hiện sự tôn kính với thiên nhiên mà còn mang ước nguyện về một cuộc sống hạnh phúc, bình an, mang đến phúc lộc cho cả bản làng.
Quy trình tổ chức lễ cúng cây chè tổ
Lễ cúng cây chè Tổ diễn ra tại gốc cây chè cổ thụ được coi là linh thiêng nhất ở Suối Giàng. Vào buổi sáng sớm, người dân tập trung quanh cây chè Tổ tại Bản Mới, dựng bàn thờ bằng tre, trúc và giấy bản đỏ, trên đó đặt lễ vật như cơm nếp, hương, rượu và một con gà trống đen còn sống – biểu tượng của sức sống mãnh liệt và tâm linh. Chủ lễ, thường là già làng cao niên, sẽ tắm gội sạch sẽ, khoác trang phục truyền thống, chuẩn bị kỹ lưỡng để thực hiện nghi thức.
Khi lễ cúng bắt đầu, chủ lễ thắp hương, khấn trời đất, tổ tiên và thần linh, sau đó cắt tiết gà và dán một túm lông gà lên bàn thờ như một lời cầu nguyện cho mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa. Nghi thức này kết thúc khi chủ lễ rót rượu dâng lên cây chè Tổ, tạ ơn “lộc trời” và mời người tham dự cùng thưởng thức.
Giới thiệu vẻ đẹp văn hóa và giá trị của cây chè Suối Giàng
Suối Giàng nổi tiếng với giống chè Shan tuyết cổ thụ, có tuổi đời từ hàng trăm đến hơn 300 năm, tạo nên phong vị thơm ngon đặc biệt và gắn liền với đời sống kinh tế – văn hóa của người dân. Năm 2016, quần thể 400 cây chè Shan tuyết tại các thôn như Giàng A, Giàng B, Pang Cáng và Bản Mới đã được công nhận là “Cây di sản Việt Nam”. Với diện tích 293 ha, Suối Giàng hiện là vùng chè Shan tuyết lớn và đặc biệt quý hiếm, nơi thiên nhiên ban tặng khí hậu và đất đai lý tưởng cho cây chè phát triển.
Ngoài ý nghĩa tôn vinh cây chè Tổ, lễ hội còn là cơ hội để địa phương quảng bá, nâng tầm giá trị thương hiệu chè Suối Giàng đến du khách trong và ngoài nước. Người tham dự có thể trải nghiệm các hoạt động văn hóa độc đáo như lễ cúng tôn vinh cây chè, tìm hiểu quy trình hái chè, chế biến chè Shan tuyết, thưởng thức hương vị chè đậm đà trong khí hậu mát lành, sảng khoái của vùng núi cao.
Kết nối kinh tế và phát triển du lịch
Lễ cúng cây chè Tổ không chỉ có ý nghĩa văn hóa mà còn mang lại lợi ích kinh tế cho người dân địa phương. Qua sự kiện này, chính quyền xã Suối Giàng kỳ vọng sẽ thúc đẩy phát triển du lịch, mở rộng cơ hội đầu tư và tạo thêm nguồn thu nhập cho người dân. Các hoạt động giới thiệu sản phẩm chè và các trò chơi dân gian như múa khèn, ném pao, đẩy gậy, thi giã bánh giày… giúp du khách hiểu hơn về bản sắc văn hóa Mông, đồng thời kích thích giao lưu văn hóa và quảng bá hình ảnh đặc trưng của Suối Giàng.
Trong bối cảnh phát triển du lịch xanh và bền vững, lễ hội cũng giúp tăng cường sự liên kết giữa Suối Giàng với các địa phương khác, tạo ra những sản phẩm du lịch độc đáo, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của khu vực. Lễ cúng cây chè Tổ không chỉ đơn thuần là nghi thức văn hóa mà còn là “cầu nối” đưa thương hiệu chè Shan tuyết Suối Giàng vươn xa ra thế giới.
Lễ cúng cây chè Tổ Suối Giàng là một trong những nét đẹp văn hóa đặc sắc, thể hiện lòng biết ơn thiên nhiên và khát vọng sống hạnh phúc của đồng bào Mông. Đó là di sản văn hóa quý báu, là niềm tự hào của Suối Giàng, đồng thời là “cánh cửa” mở ra tiềm năng phát triển du lịch và kinh tế bền vững cho vùng đất chè Shan tuyết danh tiếng.