Liệu thương hiệu Việt có thể làm chủ sân chơi nhượng quyền F&B?
Không thể phủ nhận rằng các thương hiệu Việt Nam trong lĩnh vực F&B đã có những bước tiến đáng kinh ngạc trong hai thập kỷ qua. Highlands Coffee, dù đã được chuyển giao cho Jollibee sau hơn mười năm phát triển, vẫn được xem là biểu tượng thành công của một thương hiệu cà phê Việt Nam khi trở thành anh cả trong chuỗi trà cà phê vào những năm hai nghìn hai mươi. Thương hiệu này không chỉ có độ phủ sóng rộng khắp mà còn chiếm vị trí á quân trong bảng xếp hạng thương hiệu F&B tại Việt Nam, chỉ đứng sau KFC.
Trung Nguyên Legend, với tư cách là đại diện thuần túy của thương hiệu Việt, đã giành vị trí cao nhất trong nhóm ngành chuỗi cửa hàng cà phê, dịch vụ đồ uống và nhượng quyền năm hai nghìn hai mươi ba. Với mạng lưới bao gồm bảy mươi tám cửa hàng tự mở và ba mươi cửa hàng nhượng quyền, Trung Nguyên đã chứng minh rằng một thương hiệu Việt hoàn toàn có thể cạnh tranh sòng phẳng với các đối thủ nước ngoài về quy mô lẫn chất lượng.
Thêm vào đó, những cái tên như Phúc Long hay The Coffee House cũng đang chiếm lĩnh thị phần đáng kể nhờ sự hiểu biết sâu sắc về thị hiếu và hành vi tiêu dùng của người Việt. Họ không chỉ đơn thuần bán cà phê, mà còn xây dựng được một văn hóa thưởng thức, một không gian trải nghiệm phù hợp với tâm lý và túi tiền của khách hàng địa phương. Đây chính là lợi thế mà không phải thương hiệu ngoại nào cũng có được ngay lập tức khi bước chân vào Việt Nam.
Tuy nhiên, con đường để làm chủ sân chơi nhượng quyền F&B không hề bằng phẳng. Thực tế cho thấy các doanh nghiệp nước ngoài trong ngành F&B đã đăng ký nhượng quyền thương hiệu tại Việt Nam từ năm hai nghìn không bảy đến hai nghìn hai mươi mốt lên tới một trăm mười tám doanh nghiệp, chiếm tới bốn mươi lăm phần trăm tổng số doanh nghiệp đăng ký nhượng quyền vào Việt Nam. Con số này cho thấy sức hút mạnh mẽ của thị trường Việt Nam đối với các thương hiệu quốc tế, đồng thời cũng phản ánh mức độ cạnh tranh khốc liệt mà các thương hiệu nội phải đối mặt.
Các thương hiệu ngoại thường đến với những lợi thế vượt trội về vốn, kinh nghiệm quản lý chuyên nghiệp, hệ thống chuỗi cung ứng toàn cầu và đặc biệt là sức mạnh thương hiệu đã được xây dựng qua nhiều thập kỷ trên thế giới. KFC, với vị trí đầu bảng trong thương hiệu F&B tại Việt Nam, hay Domino's Pizza đứng thứ hai về thị phần sau Pizza Hut với hơn năm mươi cửa hàng thông qua mô hình nhượng quyền, đều là minh chứng cho sức mạnh của những ông lớn này.
Hơn nữa, xu hướng toàn cầu hóa đang khiến người tiêu dùng Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ, ngày càng cởi mở với các thương hiệu quốc tế. Họ không chỉ tìm kiếm hương vị mà còn tìm kiếm trải nghiệm, phong cách sống mà những thương hiệu lớn trên thế giới mang lại. Điều này đặt ra áp lực không nhỏ cho các thương hiệu Việt trong việc không ngừng đổi mới và nâng cao chất lượng để giữ chân khách hàng.
Dù vậy, nói rằng thương hiệu Việt không có cơ hội làm chủ sân chơi là không chính xác. Trên thực tế, các thương hiệu nội địa sở hữu những lợi thế riêng mà đối thủ ngoại khó có thể sao chép được. Đầu tiên là sự am hiểu sâu sắc về văn hóa, tâm lý và thói quen tiêu dùng của người Việt. Trong khi các thương hiệu quốc tế phải mất nhiều thời gian để nghiên cứu và thích nghi, các doanh nghiệp Việt Nam đã sống và thở trong chính môi trường đó.
Họ biết người Việt thích uống cà phê như thế nào, thích không gian quán ra sao, yêu thích những hương vị truyền thống nào và sẵn sàng chi trả bao nhiêu cho một ly đồ uống. Chính sự thấu hiểu này giúp các thương hiệu Việt phát triển sản phẩm và dịch vụ đáp ứng đúng nhu cầu thực tế, thay vì áp đặt một mô hình có sẵn từ nước ngoài vào thị trường trong nước.
Thứ hai, thương hiệu Việt có lợi thế về chi phí và sự linh hoạt trong vận hành. Họ có thể tận dụng nguồn nguyên liệu địa phương, giảm chi phí nhập khẩu, đồng thời dễ dàng điều chỉnh chiến lược kinh doanh cho phù hợp với từng địa phương mà không cần phải thông qua nhiều cấp quyết định như các tập đoàn đa quốc gia. Sự gần gũi với nhà cung cấp, với thị trường lao động, với cơ quan quản lý cũng tạo ra những thuận lợi nhất định trong quá trình mở rộng và phát triển.
Hơn nữa, yếu tố tình cảm và niềm tự hào dân tộc cũng đóng vai trò không nhỏ. Ngày càng nhiều người tiêu dùng Việt Nam ủng hộ hàng Việt, muốn góp phần xây dựng thương hiệu nội địa. Điều này tạo ra một lợi thế về mặt tâm lý và sự ủng hộ từ cộng đồng mà các thương hiệu ngoại không thể có được một cách tự nhiên.
Tuy nhiên, để thực sự làm chủ sân chơi, các thương hiệu Việt vẫn còn nhiều bài học phải học hỏi và nhiều rào cản phải vượt qua. Một trong những điểm yếu lớn nhất là sự thiếu bài bản trong quản trị và vận hành. Trong khi các thương hiệu quốc tế có hệ thống quản lý được chuẩn hóa từ A đến Z, nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn phụ thuộc quá nhiều vào cá nhân người sáng lập, thiếu quy trình rõ ràng và khó nhân rộng mô hình một cách hiệu quả.
Vấn đề về nguồn vốn cũng là một thách thức không nhỏ. Việc mở rộng mạng lưới nhượng quyền đòi hỏi nguồn đầu tư lớn cho marketing, xây dựng hệ thống hỗ trợ, đào tạo đối tác và duy trì chất lượng đồng nhất. Nhiều thương hiệu Việt, dù có tiềm năng, vẫn gặp khó khăn trong việc huy động vốn hoặc tiếp cận các nguồn tài chính để phát triển với tốc độ mong muốn.
Một số doanh nghiệp F&B Việt Nam cũng không mặn mà với mô hình nhượng quyền, lo ngại về việc mất kiểm soát chất lượng hoặc pha loãng giá trị thương hiệu. Họ thà phát triển chậm nhưng chắc chắn bằng cách tự mở cửa hàng thay vì mạo hiểm với nhượng quyền. Tâm lý này, dù có phần thận trọng, cũng khiến họ bỏ lỡ cơ hội mở rộng nhanh chóng trong một thị trường đang rất sôi động.
Để có thể thực sự làm chủ sân chơi nhượng quyền F&B, các thương hiệu Việt cần có một chiến lược bài bản và dài hạn. Trước hết, họ phải đầu tư nghiêm túc vào việc xây dựng hệ thống quản trị chuyên nghiệp, chuẩn hóa mọi quy trình từ sản xuất, dịch vụ đến đào tạo nhân sự. Không thể phát triển bền vững nếu chỉ dựa vào kinh nghiệm và cảm tính.
Đầu tư vào công nghệ cũng là yếu tố then chốt. Từ hệ thống quản lý chuỗi cung ứng, phần mềm quản lý bán hàng, ứng dụng đặt món online, đến các công cụ phân tích dữ liệu khách hàng, tất cả đều cần được hiện đại hóa để cạnh tranh với các đối thủ quốc tế. Việc nắm bắt và ứng dụng công nghệ số không chỉ giúp tối ưu hoá vận hành mà còn nâng cao trải nghiệm khách hàng.
Ngoài ra, các thương hiệu Việt cần mạnh dạn hơn trong việc mở rộng ra thị trường quốc tế, không chỉ đóng vai trò là người chơi nội địa. Khi đã vững vàng trên sân nhà, việc xuất khẩu mô hình, thương hiệu sang các nước trong khu vực sẽ không chỉ mang lại doanh thu mà còn nâng cao vị thế và kinh nghiệm quản lý. Những thương hiệu như Trung Nguyên hay Phúc Long hoàn toàn có tiềm năng để trở thành tên tuổi khu vực, thậm chí toàn cầu, nếu được đầu tư đúng hướng.
Cuối cùng, sự hợp tác và liên kết giữa các doanh nghiệp Việt Nam cũng rất quan trọng. Thay vì cạnh tranh nội bộ quá khốc liệt, các thương hiệu có thể cùng nhau xây dựng hệ sinh thái, chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ lẫn nhau trong việc phát triển chuỗi cung ứng hay đào tạo nhân lực. Sức mạnh của một tập thể luôn lớn hơn nhiều so với từng cá nhân riêng lẻ.
Vậy liệu thương hiệu Việt có thể làm chủ sân chơi nhượng quyền F&B? Câu trả lời là hoàn toàn có thể, nhưng không phải là điều hiển nhiên hay tự nhiên đạt được. Các thương hiệu nội địa đã chứng minh được sức mạnh và tiềm năng của mình qua những thành công hiện tại. Những gì họ cần bây giờ là sự kiên định trong việc xây dựng nền tảng vững chắc, dám đầu tư dài hạn, không ngừng học hỏi và đổi mới, đồng thời giữ vững những giá trị cốt lõi và lợi thế cạnh tranh riêng biệt.
Thị trường nhượng quyền F&B tại Việt Nam đủ lớn để có chỗ cho cả thương hiệu nội và ngoại cùng phát triển. Nhưng để thực sự làm chủ, các thương hiệu Việt không chỉ cần cạnh tranh mà còn phải vượt trội, không chỉ về sản phẩm mà cả về hệ thống, về tầm nhìn và về khả năng tạo ra giá trị bền vững. Nếu làm được điều đó, ngày các thương hiệu Việt không chỉ làm chủ sân nhà mà còn vươn ra thế giới sẽ không còn xa.
Hoàng Nguyễn