Nhờ cách làm bài bản, linh hoạt và phát huy lợi thế đặc trưng từng vùng, Nghệ An đã trở thành một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về số lượng sản phẩm OCOP được công nhận hạng sao. Toàn tỉnh hiện có hàng trăm sản phẩm đạt chuẩn từ 3 đến 5 sao, trải rộng ở hầu hết các lĩnh vực: thực phẩm, đồ uống, thảo dược, thủ công mỹ nghệ... Nhiều sản phẩm không chỉ chinh phục người tiêu dùng trong nước mà còn từng bước khẳng định thương hiệu trên thị trường quốc tế, góp phần quan trọng vào mục tiêu phát triển nông nghiệp bền vững và nâng cao đời sống người dân nông thôn.
Giữa phong trào OCOP đang lan tỏa mạnh mẽ trên khắp các vùng quê xứ Nghệ, nhiều người dân đã mạnh dạn khởi nghiệp từ chính lợi thế của quê hương mình. Ở huyện miền núi Con Cuông – nơi thiên nhiên ưu đãi khí hậu trong lành, thổ nhưỡng đặc trưng, nhiều mô hình sản xuất mới đã hình thành, mang lại sinh kế bền vững cho người dân. Tiêu biểu trong số đó là ông Phan Xuân Diện ở bản Quyết Tiến, xã Con Cuông, người đã biến cây cà gai leo hoang dại thành sản phẩm OCOP có giá trị kinh tế cao, mở ra hướng đi mới cho nông sản vùng cao Nghệ An.
Ông Phan Xuân Diện ở bản Quyết Tiến, xã Con Cuông sản xuất cà gai leo ở vùng Con Cuông
Nhận thấy lợi thế vùng núi cao Con Cuông với khí hậu mát mẻ, đất đai màu mỡ rất phù hợp cho cây dược liệu phát triển, ông Phan Xuân Diện, người con bản Quyết Tiến, đã mạnh dạn khởi nghiệp từ chính tiềm năng quê hương. Ông thành lập Công ty Cổ phần Dược liệu Pù Mát, tiên phong trồng và chế biến các loại dược liệu quý như cà gai leo, dây thìa canh, giảo cổ lam... theo tiêu chuẩn GACP – WHO, đảm bảo nguồn nguyên liệu sạch, an toàn và ổn định.
Không chỉ dừng lại ở sản xuất, mô hình của ông Diện còn giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động là đồng bào dân tộc thiểu số, giúp họ có thu nhập ổn định và gắn bó với quê hương. Đến nay, Dược liệu Pù Mát đã có 15 sản phẩm đạt chuẩn OCOP 4 sao, trở thành thương hiệu tiêu biểu của miền Tây Nghệ An, và đang phấn đấu đạt chuẩn 5 sao quốc gia vào năm 2027.
Nếu như ở miền Tây Nghệ An, ông Phan Xuân Diện chọn cây dược liệu làm hướng đi bền vững, thì ở miền quê Nam Đàn – nơi gắn liền với hình ảnh “sen Quê Bác”, anh Phạm Kim Tiến lại khởi nghiệp từ chính loài cây biểu tượng của vùng đất này. Nhận ra tiềm năng từ những đầm sen trải dài ngút mắt, anh quyết định rời phố về quê, thành lập Hợp tác xã Trà Sen Quê Bác, kiên trì nghiên cứu và phát triển các dòng sản phẩm đặc trưng từ cây sen.
Nhờ sự sáng tạo và tâm huyết với nông sản quê hương, đến nay HTX Trà Sen Quê Bác đã có 13 sản phẩm được công nhận đạt chuẩn OCOP từ 3 đến 4 sao, trong đó nổi bật là trà tim sen, trà lá sen, tinh bột sen, hạt sen sấy khô… Mỗi sản phẩm không chỉ mang hương vị đặc trưng của đất Nam Đàn mà còn chứa đựng tình yêu quê hương và khát vọng nâng tầm thương hiệu “Sen Quê Bác” trên thị trường trong và ngoài nước.
Anh Phạm Kim Tiến ở xã Kim Liên, sản xuất các sản phẩm từ sen
Không chỉ ở miền núi hay vùng quê, ngay giữa lòng thành phố Vinh cũng có những doanh nhân tâm huyết góp phần làm rạng danh sản phẩm OCOP xứ Nghệ. Ông Thái Đại Phong, Chủ tịch Hội đồng quản trị – Giám đốc Công ty Đức Phong, là một trong những người tiên phong khôi phục và hiện đại hóa nghề mây tre đan truyền thống. Từ những nguyên liệu tưởng chừng bình dị như cây lùng ở miền núi Quỳ Châu, ông đã sáng tạo nên hơn 1.000 mẫu mã sản phẩm đạt chuẩn xuất khẩu sang thị trường châu Âu, đáp ứng yêu cầu khắt khe về thiết kế và chất lượng.
Hiện nay, doanh thu xuất khẩu của Công ty Đức Phong đạt khoảng 2 triệu USD mỗi năm, tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động nông thôn tại Nghệ An và Hà Tĩnh. Không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế cao, mô hình của ông Phong còn là minh chứng rõ nét cho tư duy đổi mới, gắn kết giữa truyền thống thủ công và xu hướng phát triển bền vững trong thời kỳ hội nhập.
Các sản phẩm mây tre đan của Công ty Đức Phong đạt chuẩn 5 sao xuất sang Châu Âu
Theo Chi cục Kinh tế Hợp tác và Phát triển Nông thôn Nghệ An, đến nay toàn tỉnh đã có 684 sản phẩm OCOP được xếp hạng từ 3 sao trở lên, trong đó có 03 sản phẩm đạt 5 sao, 43 sản phẩm đạt 4 sao và 638 sản phẩm đạt 3 sao. Với kết quả này, Nghệ An nằm trong nhóm tốp đầu cả nước về số lượng sản phẩm OCOP đạt hạng sao được công nhận.
Toàn tỉnh hiện có 423 chủ thể tham gia chương trình có sản phẩm đạt chuẩn từ 3 sao trở lên, bao gồm 59 doanh nghiệp nhỏ và vừa, 120 hợp tác xã, 61 tổ hợp tác và 183 hộ kinh doanh, trong đó nhóm hộ kinh doanh và hợp tác xã chiếm tỷ lệ cao nhất – minh chứng cho sự lan tỏa mạnh mẽ của phong trào OCOP trong cộng đồng dân cư nông thôn.
Không chỉ dừng lại ở việc xây dựng thương hiệu, Nghệ An còn chủ động mở rộng kênh tiêu thụ sản phẩm. Hiện có hơn 300 sản phẩm OCOP được cập nhật trên sàn giao dịch thương mại điện tử tỉnh Nghệ An (https://37nghean.com) và các nền tảng như Postmart, Shopee, Lazada, Tiki, TikTok Shop...; trong đó 40 sản phẩm đã xuất khẩu sang các thị trường quốc tế như châu Âu, Nhật Bản và Trung Quốc, mở ra cơ hội mới cho nông sản địa phương.
Từ khi thực hiện mô hình chính quyền hai cấp, Nghệ An đã tăng cường phân quyền và trao tự chủ cho chính quyền cơ sở, giúp các xã, phường chủ động hỗ trợ, giám sát và đề xuất nhu cầu về vốn, kỹ thuật, quảng bá sản phẩm. Nhờ đó, các chủ thể OCOP thuận lợi hơn trong việc tiếp cận nguồn vốn, chương trình xúc tiến thương mại, đào tạo kỹ năng và mở rộng quy mô sản xuất, tạo ra hiệu ứng phát triển lan tỏa.
Trong giai đoạn tới, Nghệ An đặt mục tiêu nâng cao chất lượng và thăng hạng các sản phẩm tiêu biểu, hướng tới chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế, đồng thời đẩy mạnh quảng bá hình ảnh OCOP trên các kênh truyền thông và nền tảng số. Tỉnh cũng khuyến khích các địa phương, doanh nghiệp và chủ thể phát triển sản phẩm mới gắn với lợi thế đặc thù vùng miền, nhằm nâng cao tính đặc trưng, giá trị cạnh tranh và hiệu quả kinh tế.
Theo các chuyên gia, mỗi địa phương ở Nghệ An đều có nguồn nguyên liệu phong phú, đa dạng, nếu được khai thác đúng hướng sẽ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm chi phí sản xuất. Nhờ tận dụng lợi thế đó, Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đang thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế địa phương, nhất là khu vực nông thôn, góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống và xây dựng nông thôn mới bền vững trên quê hương xứ Nghệ.
Nguyệt Hằng, Cát Tường (Văn phòng Bắc Trung Bộ)