Sự bùng nổ của nền kinh tế "tại gia" trên thế giới
Tại các nền kinh tế phát triển, sự tối ưu hóa thời gian và tiện ích cá nhân đã đẩy thị trường giao đồ ăn lên một tầm cao mới. Tại Mỹ, nơi nhịp sống công nghiệp gấp gáp định hình mọi hành vi, việc gọi đồ ăn về nhà đã vượt qua giai đoạn xu hướng để trở thành một phân khúc kinh doanh khổng lồ. Các báo cáo tài chính uy tín dự báo tổng doanh thu từ dịch vụ này tại xứ sở cờ hoa sẽ chạm ngưỡng kỷ lục 500 tỷ USD vào năm 2025. Với khoảng 60% người tiêu dùng đặt món ít nhất một lần mỗi tuần và phần lớn đơn hàng thực hiện qua ứng dụng, người Mỹ đang dần từ bỏ thói quen ra ngoài để đổi lấy sự tiện nghi trong phòng khách. Tương tự, tại Vương quốc Anh, thị trường này cũng được dự báo đạt 14,3 tỷ Bảng vào năm 2025, minh chứng cho thấy đây là một sự dịch chuyển cơ cấu bền vững chứ không phải trào lưu nhất thời.
Châu Á cũng không nằm ngoài quỹ đạo này, đặc biệt là Trung Quốc - thị trường giao đồ ăn lớn nhất hành tinh. Với ước tính hơn 600 triệu người dùng vào năm 2025 và quy mô thị trường lên tới 1.625 tỷ Nhân dân tệ, quốc gia tỷ dân này đang dẫn đầu cuộc cách mạng về logistics trong ẩm thực. Nhìn rộng ra khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, tốc độ tăng trưởng kép hàng năm được dự báo lên tới hơn 17%, cho thấy người tiêu dùng toàn cầu đang sẵn sàng chi trả thêm để mua sự tiện lợi, tránh né những phiền toái của việc di chuyển hay chờ đợi tại nhà hàng.
Việt Nam và sức sống mãnh liệt của văn hóa ăn ngoài
Trái ngược hoàn toàn với bức tranh "sống chậm tại nhà" của thế giới, các con phố ẩm thực tại Việt Nam vẫn sáng đèn và nhộn nhịp tiếng cười nói. Ngành F&B trong nước được dự báo sẽ tiếp tục đà thăng hoa với mức tăng trưởng ấn tượng 9,6% trong năm 2025, và động lực chính không đến từ các shipper (người giao hàng), mà đến từ những thực khách trực tiếp đến quán. Các nghiên cứu thị trường chỉ ra rằng gần 70% người Việt vẫn giữ thói quen ăn ngoài vào cuối tuần, xem đó như một nghi thức xã hội không thể thiếu. Khảo sát của Kantar năm 2024 cũng củng cố nhận định này khi ghi nhận chi tiêu cho ăn uống ngoài gia đình tăng hơn 12%, với tần suất người dân tại hai đầu tàu kinh tế là Hà Nội và TP.HCM đi ăn ngoài trung bình 3-4 lần mỗi tuần.
Không chỉ dừng lại ở những quán ăn bình dân hay ẩm thực đường phố, người Việt ngày càng trở nên "hào phóng" hơn cho những trải nghiệm ẩm thực cao cấp. Nhiều thực khách sẵn sàng chi trả trên 500.000 đồng cho một bữa tối để đổi lấy không gian sang trọng, dịch vụ chuyên nghiệp và sự kết nối cảm xúc. Điều này cho thấy nhu cầu "đổi gió", khám phá và tận hưởng cuộc sống đang trở thành một phần quan trọng trong cơ cấu chi tiêu của tầng lớp trung lưu đang gia tăng nhanh chóng tại Việt Nam. Sự đa dạng của món ăn, độ tươi ngon khi dùng tại chỗ và quan trọng nhất là tính giao tiếp xã hội cao của việc ăn ngoài là những giá trị cốt lõi mà dù dịch vụ giao đồ ăn có phát triển đến đâu cũng khó lòng thay thế được trong tâm thức người Việt.
Giải mã nghịch lý từ góc độ chi phí và cấu trúc xã hội
Sự lựa chọn khác biệt của người Việt so với bạn bè quốc tế không phải là sự ngẫu nhiên, mà nó phản ánh rõ nét cấu trúc chi phí và thu nhập đặc thù. Tại các nước phương Tây, chi phí dịch vụ và nhân công cực kỳ đắt đỏ khiến việc đi ăn nhà hàng trở thành một trải nghiệm xa xỉ, trong khi việc gọi đồ ăn về nhà giúp họ tiết kiệm được khoản tiền phục vụ (tips) và chi phí đi lại. Ngược lại, tại Việt Nam, chi phí nhân công trong ngành F&B vẫn ở mức hợp lý, giúp giá thành của một bữa ăn ngoài, đặc biệt là phân khúc bình dân, vô cùng cạnh tranh. Thậm chí, trong nhiều trường hợp, việc ăn một tô phở hay đĩa cơm tấm ngoài tiệm còn rẻ hơn và tiết kiệm thời gian hơn so với việc tự mua nguyên liệu và nấu nướng cho ít người ăn. Tính kinh tế này khiến việc ăn ngoài trở thành một lựa chọn tối ưu cho đại đa số người dân, từ sinh viên, nhân viên văn phòng cho đến các hộ gia đình trẻ.
Bên cạnh yếu tố kinh tế, động lực văn hóa xã hội đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng 9,6% của ngành. Việt Nam đang chuyển dịch mạnh mẽ sang nền kinh tế trải nghiệm. Trong văn hóa Á Đông nói chung và Việt Nam nói riêng, bữa ăn không chỉ là để no bụng. Ăn ngoài là cách để thể hiện vị thế xã hội, là phương tiện để thể hiện sự hiếu khách, là không gian để bàn bạc công việc và là chất xúc tác để thắt chặt các mối quan hệ. Dòng tiền đầu tư vào F&B tại Việt Nam, vì thế, đang chảy mạnh vào việc kiến tạo không gian và nâng cao chất lượng dịch vụ, bởi các chủ doanh nghiệp hiểu rằng họ không chỉ bán thức ăn, mà đang bán cảm xúc và cơ hội kết nối. Việc ngày càng nhiều người dân ăn ngoài cũng là chỉ báo tích cực cho thấy thu nhập bình quân đầu người đang tăng lên, nhịp sống trở nên năng động hơn và thị trường tiêu dùng nội địa đang mở rộng.
Sự chuyển mình của giá trị truyền thống và cơ hội tương lai
Tuy nhiên, xu hướng này cũng đặt ra những vấn đề đáng suy ngẫm về sự thay đổi trong cấu trúc gia đình.Thực tế cho thấy bữa cơm gia đình truyền thống dường như đang bị người tiêu dùng hiện đại xa rời. Không khí quây quần bên mâm cơm nhà, một nét đẹp văn hóa lâu đời, là điều mà không một nhà hàng sang trọng nào có thể tái hiện trọn vẹn. Dẫu vậy, sự đối lập giữa xu hướng tiêu dùng của Việt Nam và thế giới không nên được nhìn nhận là sự lạc hậu hay mất gốc, mà là sự phản ánh chính xác các ưu tiên khác nhau trong từng giai đoạn phát triển xã hội.
Nếu người Mỹ và Châu Âu tìm kiếm sự hiệu quả và riêng tư, thì người Việt đang khát khao sự kết nối và trải nghiệm cộng đồng. Con số tăng trưởng dự báo cho năm 2025 vừa là lời khẳng định sức mạnh của thị trường nội địa, vừa là thách thức buộc các doanh nghiệp F&B phải chuyển mình. Họ không thể chỉ dừng lại ở việc cung cấp món ăn ngon, mà phải cung cấp một trải nghiệm toàn diện, đáp ứng những tiêu chuẩn ngày càng khắt khe của thực khách. Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để củng cố vị thế "thiên đường ẩm thực", nơi việc ăn uống là một niềm vui sống động, một nghi thức xã hội đầy màu sắc, khẳng định sức hút riêng biệt giữa một thế giới đang ngày càng khép mình sau những cánh cửa và màn hình điện thoại.
Bảo An