Nếu nhiều năm trước, phần lớn nông sản Thái Nguyên chỉ quanh quẩn ở những phiên chợ quê, tiêu thụ qua thương lái với giá trị thấp, thì nay, nhiều sản phẩm đã vươn xa, có mặt tại hệ thống siêu thị, cửa hàng đặc sản và thậm chí xuất khẩu ra thị trường quốc tế. Sự thay đổi này bắt nguồn từ Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) một chiến lược phát triển nông thôn vừa khai thác tiềm năng bản địa, vừa tạo cú hích mạnh mẽ cho kinh tế địa phương.
OCOP không chỉ là một chứng nhận, mà còn là tấm “hộ chiếu” để sản phẩm bước vào các kênh phân phối lớn và thị trường mới.
Từ sản xuất truyền thống đến chuẩn hóa và nâng tầm giá trị
Trước khi có OCOP, nông dân Thái Nguyên chủ yếu sản xuất chè, miến, nấm… theo lối truyền thống, manh mún, không thương hiệu và khó cạnh tranh. Sự tham gia của OCOP đã buộc các chủ thể sản xuất từ hộ gia đình, hợp tác xã đến doanh nghiệp áp dụng quy trình hiện đại, đáp ứng các tiêu chuẩn VietGAP, Organic, GlobalGAP, ISO, HACCP.
Quy trình chuẩn hóa giúp sản phẩm đồng đều về chất lượng, an toàn và tạo niềm tin với người tiêu dùng. Hiện toàn tỉnh Thái Nguyên (mới) có 560 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP từ 3 sao trở lên, trong đó nổi bật là 10 sản phẩm OCOP 5 sao quốc gia như chè Tân Cương, miến dong, nấm hương, mật ong Nano Curcumin hay du lịch cộng đồng Bản làng Thái Hải. Ngoài ra còn có 113 sản phẩm OCOP 4 sao và 397 sản phẩm 3 sao, phần lớn thuộc các nhóm chè chế biến, nông sản và thủ công mỹ nghệ.
Gia tăng giá trị và mở rộng thị trường
OCOP không chỉ là một chứng nhận, mà còn là tấm “hộ chiếu” để sản phẩm bước vào các kênh phân phối lớn và thị trường mới. Nhiều đơn vị ghi nhận doanh thu tăng 20–50%, thậm chí gấp đôi sau khi đạt chứng nhận.
Nhờ OCOP, chè Tân Cương đã khẳng định vị thế là đặc sản cao cấp, xuất hiện ở nhiều tỉnh thành và thị trường quốc tế khó tính. Miến dong, nấm hương, mật ong hay các sản phẩm chế biến từ nghệ cũng được nâng hạng, định vị ở phân khúc đặc sản cao cấp, gắn với câu chuyện vùng đất, quy trình sạch và yếu tố văn hóa. Sự thay đổi này giúp thương hiệu nông sản Thái Nguyên dần có chỗ đứng vững chắc trên bản đồ nông sản Việt Nam.
OCOP – Hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện
Điểm đặc biệt của OCOP Thái Nguyên nằm ở việc xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ từ khâu sản xuất đến tiêu thụ. Tỉnh đã tổ chức hơn 120 lớp tập huấn cho hàng nghìn người, hướng dẫn kỹ thuật, cải tiến bao bì, thiết kế nhãn mác, ứng dụng công nghệ số và nâng cao kỹ năng tiếp thị.
Các điểm giới thiệu sản phẩm OCOP được xây dựng ở cả cấp tỉnh và huyện, kết hợp với gian hàng trực tuyến trên Shopee, gian hàng ảo 3D và website chính thức. Sự kiện tiêu biểu là Hội chợ OCOP Thái Nguyên 2025 với gần 200 gian hàng từ hơn 30 tỉnh thành, trong đó “Chợ Phiên OCOP” hợp tác cùng TikTok Việt Nam đã tiêu thụ hơn 2.500 đơn hàng chỉ trong thời gian ngắn, cho thấy tiềm năng kết hợp sản phẩm truyền thống với công nghệ hiện đại.
Sinh kế bền vững ngay tại quê hương
OCOP giúp người dân có cơ hội làm giàu ngay tại quê nhà. Khi sản phẩm bán được giá cao và ổn định, người lao động không phải rời quê đi làm ăn xa. Nhiều mô hình OCOP kết hợp du lịch cộng đồng, như Bản làng Thái Hải, không chỉ tạo việc làm cho hàng chục lao động tại chỗ mà còn thu hút du khách, thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm địa phương.
Ngoài ra, OCOP góp phần hình thành chuỗi giá trị khép kín từ sản xuất, chế biến và tiêu thụ, giảm phụ thuộc vào thương lái, nâng cao vị thế của người sản xuất và tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm.
Hướng tới kinh tế xanh và hội nhập quốc tế
Theo định hướng đến năm 2030, Thái Nguyên đặt mục tiêu phát triển thêm 150 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên, nâng cấp ít nhất 55% sản phẩm đã được công nhận, và có thêm tối thiểu 5 sản phẩm đạt OCOP 5 sao quốc gia.
Điểm đáng chú ý là 35% chủ thể OCOP sẽ áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, hướng tới sản xuất xanh, tiết kiệm tài nguyên, giảm rác thải và bảo vệ môi trường. Đây là yếu tố quan trọng để đáp ứng tiêu chuẩn môi trường ngày càng khắt khe của các thị trường xuất khẩu, đồng thời bắt kịp xu thế tiêu dùng xanh toàn cầu.
Giải pháp phát triển bền vững
Để duy trì đà phát triển, OCOP Thái Nguyên tập trung vào bốn hướng chiến lược:
Nâng cao chất lượng sản phẩm: Đầu tư công nghệ, cải tiến bao bì, truy xuất nguồn gốc minh bạch, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.
Đẩy mạnh thương mại điện tử: Tận dụng các sàn TMĐT trong và ngoài nước, livestream bán hàng, marketing số để tiếp cận khách hàng toàn cầu.
Đào tạo nhân lực: Trang bị kỹ năng sản xuất, quản trị kinh doanh, ngoại ngữ và thương mại quốc tế cho các chủ thể OCOP.
Tăng cường quảng bá thương hiệu: Kể câu chuyện sản phẩm gắn với bản sắc văn hóa, tham gia hội chợ và sự kiện trong – ngoài nước; khuyến khích sản xuất xanh, sử dụng năng lượng tái tạo và bao bì thân thiện môi trường.
OCOP Thái Nguyên không chỉ đổi thay diện mạo kinh tế nông thôn, mà còn mở ra con đường phát triển bền vững, dung hòa giữa gìn giữ bản sắc và hội nhập toàn cầu. Từ những sản phẩm giản dị của làng quê, OCOP đã tạo ra thương hiệu đạt chuẩn quốc gia, sẵn sàng chinh phục thị trường lớn.
Đó là minh chứng rõ ràng rằng khi chính quyền, doanh nghiệp và người dân cùng đồng lòng, nông thôn không chỉ đủ sức vươn lên mà còn trở thành động lực phát triển, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng sống cộng đồng. OCOP Thái Nguyên chính là câu chuyện thành công tiêu biểu, nơi “sản phẩm quê” vươn tầm “thương hiệu quốc gia”.