Vượt lên hoàn cảnh: Người phụ nữ Hà Tĩnh làm giàu bền vững từ con hươu

Đoàn công tác chúng tôi về Đức Thọ, men theo đường Hồ Chí Minh thêm chừng hai cây số là đến thôn Mai Hà, xã Hương Sơn (Hà Tĩnh). Nhắc đến Nhung hươu Trầm Nhân – Công ty TNHH TM & DVTH Trầm Nhân, người dân địa phương đều biết, bởi đây là một trong những cơ sở cung cấp sản phẩm từ con hươu uy tín và quy mô nhất vùng.

Đón tiếp các nhà báo, chị Phạm Thị Trầm luôn nở nụ cười rạng rỡ, như thể chưa từng có những chặng đường nhiều thử thách phía sau. Chị kể, quê gốc ở xã Sơn Lâm (Hương Sơn cũ), sau khi lập gia đình thì chuyển về Sơn Trung sinh sống và gắn bó đến nay.

Ít ai hình dung rằng để có được cơ ngơi khang trang hiện tại, người phụ nữ ấy đã trải qua không ít vất vả. Ở chị, sự điềm tĩnh, lạc quan và cách trò chuyện duyên dáng, mộc mạc khiến câu chuyện về hành trình lập nghiệp trở nên cuốn hút, khiến khách ghé thăm dường như quên cả thời gian.

Trong lúc dẫn đoàn tham quan ngôi nhà cũng là trụ sở doanh nghiệp và không gian giới thiệu sản phẩm, chị Trầm giới thiệu từng mặt hàng một cách đầy tự hào. Trước mắt chúng tôi là những sản phẩm OCOP 3 sao của tỉnh Hà Tĩnh: cao xương hươu, nhung tươi, rượu sâm nhung, cùng những cặp nhung hươu được bảo quản cẩn thận trong các tủ trưng bày…

Mỗi sản phẩm không chỉ là kết tinh của nghề nuôi hươu Hương Sơn lâu đời mà còn là nỗ lực bền bỉ của một phụ nữ biết gìn giữ truyền thống, đổi mới tư duy và tạo ra giá trị trên chính quê hương mình.

Chị Trần Thị Hằng, một khách hàng đến từ phường Vinh Lộc (TP Vinh), Nghệ An, không giấu được sự thích thú khi lần đầu tận mắt nhìn thấy những cặp nhung tươi có kích thước lớn và hình dáng đẹp mắt. Chị vừa nâng niu từng cặp nhung, vừa ngắm nghía rồi tấm tắc khen bởi sự tươi mới và nét đặc trưng của sản phẩm vùng Hương Sơn.

Những cặp nhung được cắt trong ngày, sắc hồng mịn màng, còn lưu lại dấu hiệu tươi nguyên của thời điểm thu hoạch. Chị Phạm Thị Trầm cho biết: “Khi hươu vào mùa cho lộc, người dân chỉ cần gọi báo, chúng tôi sẽ có mặt ngay. Tất cả nguồn hàng đều thu mua trực tiếp từ các hộ nuôi, không qua trung gian nên giá luôn ổn định và phù hợp với nhiều nhóm khách hàng”. Hiện đơn vị của chị có hàng trăm cộng tác viên tại các thôn có nghề nuôi hươu, tạo thành mạng lưới liên kết rộng khắp.

Nhắc đến sản phẩm cao xương hươu, chị Trầm chia sẻ quy trình lựa chọn nguyên liệu rất chặt chẽ. Một bộ xương để nấu cao phải có đầy đủ phần xương, đế và chân hươu; trong đó xương hươu chiếm tới 75% để đảm bảo chất lượng. Chị từng dự định đăng ký sản phẩm “cao nhung hươu”, nhưng để đạt chuẩn, hàm lượng nhung phải chiếm tỷ lệ tương đương, đồng nghĩa giá thành sẽ rất cao. “Như vậy, nhiều khách hàng phổ thông sẽ khó tiếp cận. Tôi muốn sản phẩm chất lượng nhưng vẫn phải phù hợp với đại đa số người tiêu dùng,” chị nói.

Trong khi đó, trên mạng xã hội, không ít nơi rao bán “cao nhung hươu”, “cao xương hươu” với mức giá rẻ đến khó tin. Nhiều người hoài nghi về tỉ lệ nguyên liệu thật trong các sản phẩm này. Chỉ khi có mặt tại cơ sở Trầm Nhân, chứng kiến tận mắt nguyên liệu tươi, quy trình chế biến và không gian sản xuất, chúng tôi mới hiểu vì sao sản phẩm của doanh nghiệp lại được đánh giá cao về chất lượng và sự minh bạch.

Quay trở lại khu sản xuất của Nhung hươu Trầm Nhân, nhóm phóng viên Tạp chí Kinh tế và Đồ uống Việt Nam được chứng kiến những thùng nhung tươi mới được chuyển về, sau đó được xử lý và chế biến theo quy trình nghiêm ngặt. Chị Trầm cho biết, nhiều đoàn khách đến tận nơi mua theo số lượng lớn. Tùy nhu cầu, cơ sở có thể hỗ trợ sơ chế, sấy, xay hoặc ngâm rượu ngay tại chỗ trên hệ thống kỹ thuật hiện đại. “Tôi bận rộn với sản xuất nên hiếm khi có thời gian tiếp khách lâu, cứ ai cần thì mình làm sản phẩm thật tốt, để họ mang về dùng cho yên tâm”, chị chia sẻ.

Chúng tôi ghé thăm khu trại nuôi của Công ty nơi anh Nguyễn Văn Nhân, chồng chị Phạm Thị Trầm, phụ trách quản lý. Anh Nhân từng làm việc tại Nhật Bản, nay trở về quê và đảm nhiệm toàn bộ cơ sở rộng hơn 3.000m² của gia đình nằm bên bờ sông Ngàn Phố thơ mộng. Khuôn viên trại được quy hoạch sạch sẽ, vườn cây xanh mát, hoa trái bốn mùa, cách nhà chỉ khoảng bốn cây số.

Hươu nuôi tại đây được chăm sóc bằng chế độ thức ăn tự nhiên như cỏ, lá và các loại quả được hái trên núi. Anh Nhân cho biết, có thời điểm trại nuôi hơn 200 con. “Chúng rất quen người. Chỉ cần gọi ‘nhung ơi’ là cả đàn chạy lại. Nuôi lâu rồi, mình nhìn là biết tính nết từng con,” anh cười hiền.

Trong khi tham quan, chúng tôi được xem những tài liệu giới thiệu về đặc tính của nhung hươu – sản phẩm truyền thống của vùng Hương Sơn. Nhung hươu chứa nhiều dưỡng chất tự nhiên, được người dân sử dụng phổ biến trong ẩm thực hoặc chế biến thành các sản phẩm hỗ trợ chăm sóc sức khỏe. Trên các kệ trưng bày, từng hộp nhung tươi, nhung sấy, nhung khô hay sản phẩm chế biến đều được đóng gói mẫu mã đẹp mắt, quy chuẩn.

Chị Phạm Thị Trầm giải thích thêm: “Nhung hươu quý, nhưng dùng thế nào cho phù hợp mới quan trọng. Tùy nhu cầu mà người ta có thể nấu cháo, hầm, sấy khô, xay bột hoặc ngâm rượu. Sản phẩm tốt nhưng cái gì cũng phải điều độ.” Chị vui vẻ nhắc nhở: “Nếu dùng rượu ngâm thì càng phải chừng mực. Đặc biệt đã uống rượu thì nhất định không lái xe.”

Chị kể, bố của chị dù đã ở tuổi xấp xỉ 80 vẫn sinh hoạt đều đặn trong các phong trào cựu chiến binh địa phương. Ông sống vui, lạc quan, gương mẫu và luôn động viên con cháu gìn giữ nghề truyền thống của quê hương. “Ông dùng sản phẩm từ hươu theo cách phù hợp với sức khỏe của mình, nhưng quan trọng hơn là giữ tinh thần thoải mái và sống điều độ,” chị Trầm chia sẻ đầy tự hào.

Khép lại buổi tham quan, chúng tôi hiểu rõ hơn về mô hình bài bản và cách làm tận tâm của cơ sở Trầm Nhân, nơi một nghề truyền thống được gìn giữ bằng sự nghiêm túc, niềm đam mê và tình yêu với quê hương Hương Sơn.

Gian truân không làm ủy mị mà tạo động lực để bản thân bứt phá

Dù đã gặt hái nhiều thành công, chị Phạm Thị Trầm vẫn tự nhắc mình mỗi ngày bằng những câu nói như để soi lại chính mình: “Trên bước đường thành công không có dấu chân của kẻ lười biếng”, hay “Tâm ta ở đâu thì sự nghiệp ta ở đó”. Đó là những lời nhắc nhẹ nhưng đủ để chị giữ được sự tỉnh táo, khiêm nhường và bền bỉ trong công việc.

Chị kể, gia đình chị là người Công giáo, bố mẹ sinh đến mười anh chị em. Trong nếp nhà đông con ấy, bố chị luôn dạy các con sống với lòng nhân ái, biết tha thứ, biết hy sinh và lấy sự tử tế làm gốc. Ông thường bảo, mỗi người phải góp phần xây dựng gia đình, quê hương trở nên tốt đẹp hơn qua chính hành động của mình. “Không được buông xuôi vào cái nghèo. Ai cũng phải có khát vọng, phải tự đứng dậy và làm chủ cuộc đời. Mạnh mẽ không phải là ngồi lên vai người khác, mà là biết đỡ người khác trên đôi vai mình,” chị nhớ lại lời bố.

Nhắc đến đó, chị Trầm bật cười tươi, nụ cười của người phụ nữ đã đi qua nhiều thử thách, nhưng trong sâu thẳm vẫn giữ nguyên những lời dạy giản dị của đấng sinh thành làm kim chỉ nam cho cuộc sống và sự nghiệp hôm nay.

Để có được cơ ngơi như hôm nay, chị Phạm Thị Trầm đã đi qua một hành trình dài đầy những khúc quanh không dễ ai hình dung. Chị kể, sau ngày cưới, vợ chồng vào Vũng Tàu lập nghiệp vì anh có việc làm ổn định. Tích góp rồi mua được mảnh đất nhỏ cạnh chợ Phú Mỹ. Chị quyết định “xóa trắng” những gì thuộc về quá khứ, đổi số điện thoại, bắt đầu lại từ đầu. Ban ngày mở một quán cà phê nho nhỏ để phụ thêm thu nhập, dù chồng nhiều lần bảo “để anh lo”. Nhưng bản tính chị vốn không muốn dựa dẫm, kể cả với người bạn đời của mình.

Ngày tháng nơi đất khách cứ trôi đều, dài và trống trải. Quanh quẩn với con nhỏ, dọn dẹp, xoay vòng những công việc không tên khiến chị thấy cuộc sống như rơi vào một vòng lặp không lối mở. Một lần đưa con về quê ăn Tết, dạo lại những cánh rừng thân thuộc, thấy bà con vẫn giữ nghề nuôi hươu, sản phẩm từ hươu vẫn được du khách tìm mua. Những khách quen cũ gặp lại chị mừng rỡ, đặt hàng ngay. Như một mối duyên bất chợt trở về, chị nán lại tìm hiểu thị trường, nguồn hàng và phát hiện một con đường mới.

Nhiều đêm trằn trọc, chị bàn với chồng: anh tiếp tục công việc trong Vũng Tàu, chị xin ở lại quê gây dựng hướng đi mới vì tương lai của con cái không thể mãi trông chờ vào sự tạm bợ. Cuối cùng, chị quyết định bán mảnh đất tích cóp bao năm để làm vốn khởi nghiệp. Chồng ban đầu phản đối, nhưng rồi cũng lặng lẽ đồng tình.

Thế nhưng chỉ ít lâu sau, anh quyết định về quê theo vợ. Từ một người có công việc ổn định, anh bỗng trở thành… thất nghiệp, lúng túng trước lĩnh vực hoàn toàn mới. Còn chị thì lao vào guồng quay mưu sinh không ngày nghỉ: đêm thức may hàng, ba giờ sáng xuống Đức Thọ gom thịt và nông sản, rồi ra chợ bán. Con còn nhỏ, chị địu theo bên hông hay đặt trên yên xe mà đi suốt. Chục năm ròng, chị làm đủ nghề từ bán thịt lợn, thịt hươu, nhung tươi đến đậu lạc; ai cần gì chị cũng tìm cách xoay xở.

Có thời điểm gom góp gửi chồng đi lao động Angola để đổi vận, nhưng anh gặp biến cố, hai năm bặt vô âm tín, khi trở về thì trắng tay. Đó là lúc chị tưởng mình gục ngã.

Nhưng nhớ lời cha dạy, chị đứng dậy: muốn giữ gia đình, nuôi con khôn lớn thì bản thân phải vững vàng trước đã. Sinh ra trong gia đình có 10 anh chị em, tất cả đều được bố mẹ cho ăn học tử tế, chị vẫn luôn thấm câu: “Không trông chờ vào ai, phải tự bước bằng chính đôi chân của mình”. Dù không vào đại học, chị chọn học trung cấp Nông nghiệp, chuyên về thú y – một lựa chọn tưởng tình cờ nhưng lại trở thành “cầu nối” cho con đường sau này.

Ra trường, chị làm thú y xã, rong ruổi khắp các vùng Hà Tĩnh – Nghệ An chăm sóc đàn hươu cho bà con. Ai cần tiêu thụ sản phẩm, chị lại đứng ra kết nối. Chị đùa: “Em là ‘cò hươu’ chính hiệu”.

Ký ức khiến chị còn rùng mình là những chuyến đi xe máy hàng trăm cây số, một mình chở hai con hươu từ Hương Sơn ra tận Quỳ Lưu (Nghệ An) giao cho khách. Gió tạt rát mặt, đường núi hun hút, nhiều khi chỉ biết tự nhủ phải mạnh mẽ hơn vì sau lưng mình là gia đình và những đứa trẻ đang lớn lên từng ngày.

Lại nói về anh Nguyễn Văn Nhân – người bạn đời luôn đồng hành cùng chị. Những năm đầu trở về quê lập nghiệp, anh quanh quẩn chăm con, phụ việc lặt vặt. Một người đàn ông từng quen lao động nặng nhọc, giờ chỉ ở nhà chờ vợ, cũng không khỏi chạnh lòng. Sau khi chạy vạy dựng được mái nhà ổn định, vợ chồng quyết định cho anh đi xuất khẩu lao động sang Nhật Bản để có nguồn tài chính bền vững hơn.

Ngày anh đi, chỉ còn mình chị gánh vác mọi thứ. Công việc chất chồng, xoay vòng từ mờ sáng đến khuya khiến người phụ nữ nhỏ bé ấy gần như kiệt sức. Nhiều người gặp lại còn ngỡ ngàng vì chị gầy rộc, không nhận ra bóng dáng cô gái trẻ năm nào.

Nhưng cũng chính trong quãng thời gian ấy, thương hiệu Nhung hươu Trầm Nhân Hương Sơn bắt đầu hình thành. Chị mạnh dạn đầu tư máy móc, trang thiết bị chế biến; mời chuyên gia hướng dẫn kỹ thuật; tuyển nhân công sản xuất theo quy trình bảo đảm an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường. Từ khâu sơ chế đến đóng gói, sản phẩm đều được chăm chút, đặc biệt chú trọng mẫu mã, bao bì và tiêu chuẩn OCOP.

Song song với sản xuất, chị xây dựng hệ thống phân phối bài bản. Mỗi tỉnh, chị kết nối 4–5 cơ sở kinh doanh dược liệu và sản phẩm từ hươu, hình thành mạng lưới cộng tác viên rộng khắp. “Họ chốt đơn, tôi gửi hàng. Họ chính là những đại lý đầu tiên của mình”, chị chia sẻ.

Tại Nghệ An, cái tên Nhung hươu Trầm Nhân được nhiều người biết đến thông qua đại lý lớn đặt tại số 66 đường Nguyễn Văn Cừ, phường Thành Vinh. Chị cũng đang ấp ủ kế hoạch mở thêm một điểm phân phối tại TP. Hồ Chí Minh để mở rộng thị trường phía Nam.

Mới đây, khi tham gia Hội chợ kết nối giao thương Hà Tĩnh 2025, gian hàng của chị luôn tấp nập. Khách tìm đến rất đông, đặc biệt các sản phẩm cao xương và rượu sâm nhung gần như bán hết ngay trong những ngày đầu hội chợ. Thành công ấy không chỉ là tín hiệu thị trường, mà còn là phần thưởng cho những nỗ lực bền bỉ của người phụ nữ Hà Tĩnh không ngừng vươn lên từ chính gian khó của mình.

Hôm nay, khi đã gây dựng được một cơ ngơi bề thế, những tháng ngày lo toan, vất vả dường như đã lùi lại phía sau. Từ chỗ gần như “một mình một lối” trong lĩnh vực sản phẩm từ hươu, nay thị trường đã có nhiều cơ sở cùng tham gia, mức độ cạnh tranh ngày càng lớn. Nhưng thay vì lo lắng, chị Phạm Thị Trầm lại cảm thấy vui.

Bởi theo chị, càng nhiều người làm thì càng nhiều lao động có việc, có thu nhập; và sự cạnh tranh lành mạnh chính là động lực để các doanh nghiệp không ngừng đổi mới. Đó cũng là lý do chị luôn nhắc mình và tập thể phải làm tốt hơn mỗi ngày, để không bị tụt lại.

Với chị, giá trị thật của một thương hiệu không nằm ở lời quảng bá, mà ở chữ tín, chất lượng và sự tử tế trong từng sản phẩm. Đó là kim chỉ nam đã giúp Công ty TNHH TM & DVTH Trầm Nhân giữ được niềm tin của khách hàng suốt những năm qua và tiếp tục vươn lên trong thị trường đầy tiềm năng này.

Quốc Khánh, Nguyệt Hằng, Cát Tường (Văn phòng Bắc Trung Bộ)