Tuy nhiên, đằng sau những tín hiệu tích cực là hàng loạt thách thức không hề nhỏ, đòi hỏi sự nỗ lực, linh hoạt và những chiến lược đột phá từ cả doanh nghiệp lẫn các cơ quan quản lý nhà nước để có thể về đích thành công.
Những "đầu tàu" bứt phá mạnh mẽ và những kỷ lục mới về giá trị xuất khẩu
Sáu tháng đầu năm 2025 đã chứng kiến một bức tranh xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đầy khởi sắc. Tổng kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành đã đạt 33,84 tỷ đô la Mỹ, ghi nhận mức tăng trưởng 15,5% so với cùng kỳ năm 2024. Cùng với đó, giá trị xuất siêu cũng đạt 9,83 tỷ đô la Mỹ, tăng 16,5%, một con số hết sức ý nghĩa trong việc cân bằng cán cân thương mại quốc gia. Điểm sáng của giai đoạn này đến từ sự bứt phá mạnh mẽ của nhiều mặt hàng chủ lực. Ngành nông nghiệp đã ghi nhận ba mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu vượt mốc 5 tỷ đô la Mỹ. Dẫn đầu là ngành gỗ và các sản phẩm từ gỗ với kim ngạch đạt 8,21 tỷ đô la Mỹ, tăng 8,9%. Ngành hàng cà phê có một cú bứt phá ngoạn mục khi đạt 5,45 tỷ đô la Mỹ, tăng đến 67,5% so với cùng kỳ. Ngành thủy sản cũng duy trì đà tăng trưởng tốt với kim ngạch 5,16 tỷ đô la Mỹ, tăng 16,9%.
Không chỉ tăng về sản lượng, giá trị của nhiều mặt hàng nông sản Việt Nam trên thị trường thế giới cũng liên tục được cải thiện. Các mặt hàng như cà phê, hồ tiêu, và hạt điều đều đã xác lập những kỷ lục mới về giá trong thời gian qua. Cụ thể, giá xuất khẩu cà phê bình quân đã tăng tới 59,1%, đạt hơn 5.700 đô la Mỹ mỗi tấn. Giá cao su cũng tăng 22,4%, đạt gần 1.865 đô la Mỹ mỗi tấn, và giá hạt điều tăng 23,8%, đạt hơn 6.800 đô la Mỹ mỗi tấn. Những con số này cho thấy chất lượng và thương hiệu của nông sản Việt đang ngày càng được thị trường quốc tế công nhận và đánh giá cao.
Những thách thức từ các thị trường trọng điểm và các vấn đề nội tại
Mặc dù có một khởi đầu đầy thuận lợi, hành trình chinh phục mục tiêu 70 tỷ đô la Mỹ trong sáu tháng cuối năm được dự báo sẽ phải đối mặt với không ít khó khăn. Theo bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), dù ngành thủy sản có sự tăng trưởng tốt trong nửa đầu năm, đặc biệt là tại thị trường Mỹ với kim ngạch đạt 891 triệu đô la Mỹ (tăng 16%), nhưng nửa cuối năm có thể sẽ rất thách thức. Nguyên nhân chính là do nguy cơ từ các chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ. Đáng chú ý, mặt hàng tôm, một trong hai sản phẩm chủ lực với kim ngạch đạt 2,07 tỷ đô la Mỹ, đang có nguy cơ phải chịu cảnh "thuế chồng thuế", bao gồm cả thuế đối ứng, thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp.
Đối với mặt hàng rau quả, kim ngạch xuất khẩu trong sáu tháng vừa qua thậm chí đã ghi nhận sự sụt giảm 8,4% so với cùng kỳ, chỉ đạt 3,05 tỷ đô la Mỹ. Tuy nhiên, triển vọng cho sáu tháng cuối năm vẫn được đánh giá là khá khả quan. Một trong những thách thức lớn nhất đối với ngành hàng này là việc đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật ngày càng khắt khe từ các thị trường nhập khẩu. Ngoài ra, việc các doanh nghiệp còn hạn chế trong việc đầu tư vào hệ thống kho lạnh, cấp đông cũng khiến việc mở rộng xuất khẩu sầu riêng đông lạnh gặp nhiều khó khăn.
Đa dạng hóa thị trường: "Chìa khóa" quan trọng để giảm thiểu rủi ro và tìm kiếm cơ hội tăng trưởng mới
Trước những biến động khó lường từ các thị trường truyền thống, việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu được xem là một "chìa khóa" chiến lược để giảm thiểu rủi ro và đảm bảo sự tăng trưởng bền vững. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến đánh giá rằng, mục tiêu 70 tỷ đô la Mỹ là hoàn toàn có thể đạt được nếu ngành nông nghiệp duy trì được tốc độ tăng trưởng như hiện tại. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng trong sáu tháng cuối năm, các đơn vị và doanh nghiệp cần phải đặc biệt quan tâm đến công tác thị trường và phải thật sự linh hoạt trước những biến động về cơ cấu thị trường. Một ví dụ điển hình là thị trường Trung Quốc, dù vẫn là một đối tác quan trọng, nhưng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này đã có dấu hiệu sụt giảm, chỉ đạt 5,94 tỷ đô la Mỹ trong sáu tháng đầu năm 2025, chiếm tỷ trọng 17,6%.
Do đó, các cơ quan chức năng cần tích cực hơn nữa trong việc xúc tiến thương mại tới các thị trường mới và tiềm năng, ví dụ như thị trường các nước Hồi giáo (thị trường Halal), một thị trường có quy mô tiêu dùng rất lớn cả về dân số lẫn nhu cầu. Thị trường châu Âu cũng được xem là một "mảnh đất màu mỡ" chưa được khai thác hết. Mỗi năm, châu Âu nhập khẩu hơn 300 tỷ đô la Mỹ hàng nông, lâm, thủy sản, nhưng kim ngạch nhập khẩu từ Việt Nam hiện mới chỉ đạt khoảng 5,3 tỷ đô la Mỹ, cho thấy dư địa tăng trưởng còn rất lớn.
Nâng cao chất lượng và tuân thủ các quy định quốc tế: Yêu cầu "sống còn" trong bối cảnh mới
Bên cạnh việc mở rộng thị trường, việc nâng cao chất lượng sản phẩm và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định quốc tế là một yêu cầu mang tính "sống còn" đối với nông sản Việt Nam. Ông Ngô Xuân Nam, Phó Giám đốc Văn phòng Thông báo và điểm hỏi đáp quốc gia về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật Việt Nam (Văn phòng SPS Việt Nam), cho rằng các quốc gia nhập khẩu nông, lâm, thủy sản đang có xu hướng ngày càng siết chặt các quy định về an toàn thực phẩm. Mục tiêu của họ là nhằm giảm đến mức thấp nhất các tác động đến môi trường và đảm bảo chất lượng nông sản cho người tiêu dùng của họ.
Một ví dụ là thị trường EU, trong năm 2024, đã đưa ra tới 114 cảnh báo đối với các mặt hàng nông, thủy sản và thực phẩm của Việt Nam. Nguyên nhân chính là do một số vùng trồng, vùng nuôi của chúng ta chưa tuân thủ đầy đủ các quy định của nhà nhập khẩu về mức dư lượng hóa chất thuốc bảo vệ thực vật (MRL) cho phép đối với mỗi hoạt chất trên mỗi loại sản phẩm. Các thị trường trọng điểm và tiềm năng khác như thị trường Mỹ, thị trường Halal cũng thường xuyên cập nhật và bổ sung các quy định, tiêu chuẩn mới về an toàn thực phẩm, đòi hỏi các doanh nghiệp phải liên tục cập nhật thông tin để có thể triển khai một cách kịp thời và hiệu quả.
Sự tăng trưởng ấn tượng trong hoạt động xuất khẩu nông, lâm, thủy sản trong sáu tháng đầu năm đã tiếp tục giúp ngành nông nghiệp giữ vững vai trò là "trụ đỡ" quan trọng của nền kinh tế. Để có thể vượt qua những thách thức về biến động thị trường trong nửa cuối năm, tiếp tục phát huy những thành quả đã đạt được và tạo ra một lực đẩy mạnh mẽ giúp toàn ngành cán mốc tăng trưởng 4% trong năm 2025 như mục tiêu đã đề ra, sự nỗ lực từ một phía là không đủ. Điều này đòi hỏi một sự phối hợp chặt chẽ và đồng bộ.
Các doanh nghiệp cần phải chủ động hơn nữa trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm, đầu tư vào công nghệ chế biến sâu và đa dạng hóa thị trường. Trong khi đó, các cơ quan quản lý nhà nước, như Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cần tiếp tục định hướng phát triển ngành nông nghiệp theo chuỗi giá trị, nâng cao năng lực cạnh tranh và hỗ trợ doanh nghiệp một cách hiệu quả trong việc giải quyết các rào cản kỹ thuật, xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường. Với sự chung sức đồng lòng này, mục tiêu xuất khẩu 70 tỷ đô la Mỹ trong năm nay là một mục tiêu đầy thách thức nhưng hoàn toàn có thể đạt được.
Hồng Anh