Ngày 12 tháng 12 vừa qua đã trở thành một cột mốc lịch sử đối với người dân xã Đồng Phúc, khi quần thể 12 cây chè Shan Tuyết cổ thụ tại khu vực Bằng Phúc chính thức được vinh danh là Cây Di sản Việt Nam. Sự kiện này không chỉ là niềm tự hào của địa phương mà còn mở ra một chương mới cho việc bảo tồn và phát triển kinh tế gắn liền với du lịch sinh thái tại vùng đất này.
Lễ vinh danh những "chứng nhân" lịch sử xanh
Trong không khí trang trọng và phấn khởi của những ngày cuối năm, Ủy ban nhân dân xã Đồng Phúc, tỉnh Thái Nguyên đã phối hợp chặt chẽ cùng Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc tổ chức buổi lễ công bố quyết định và đón nhận Bằng công nhận Cây Di sản Việt Nam cho các cây chè Shan Tuyết Bằng Phúc. Trước đó, vào ngày 8 tháng 12 năm 2025, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam (VACNE) đã xem xét kỹ lưỡng các hồ sơ khoa học, thực hiện khảo sát thực địa và chính thức ban hành quyết định công nhận quần thể 12 cây chè này vào danh sách Cây Di sản. Đây là sự ghi nhận xứng đáng cho sức sống mãnh liệt của loài cây này cũng như công sức gìn giữ của bao thế hệ người dân bản địa.
Những "lão mộc" được vinh danh trong đợt này không mọc tập trung tại một điểm mà nằm rải rác, thuộc quyền sở hữu và chăm sóc của các hộ gia đình đã gắn bó lâu đời với mảnh đất này. Cụ thể, đó là những cây chè thuộc gia đình ông Lý Văn Tịnh và ông Đặng Văn Chuổng tại thôn Phiêng Phung, gia đình ông Mùng Văn Thời tại thôn Nà Bay, và gia đình ông Triệu Văn Dựng tại thôn Bản Chang. Việc gắn tên các cây di sản với từng hộ gia đình không chỉ khẳng định quyền sở hữu mà còn nâng cao trách nhiệm của cộng đồng trong việc bảo vệ những "báu vật" sống, biến chúng trở thành niềm tự hào chung của cả dòng họ và thôn bản.
Kho báu giữa đại ngàn Bằng Phúc
Khu vực Bằng Phúc thuộc xã Đồng Phúc sở hữu một địa thế đặc biệt, nơi khí hậu quanh năm mát mẻ và sương mù bao phủ, tạo điều kiện lý tưởng cho giống chè Shan Tuyết phát triển mạnh mẽ mà không cần đến sự can thiệp của hóa chất. Toàn khu vực hiện có 7 thôn chuyên canh trồng và chế biến chè Shan Tuyết với tổng diện tích đang cho thu hoạch lên tới hơn 316 héc-ta. Đây được xem là một trong những vùng nguyên liệu chè hữu cơ quý giá, nơi những cây chè uống sương trời, cắm rễ sâu vào lòng đất mẹ để chắt chiu những tinh túy thanh khiết nhất.
Theo số liệu khảo sát chi tiết từ Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc, tiềm năng của vùng đất này còn lớn hơn rất nhiều so với những gì mắt thường nhìn thấy. Khu vực này hiện đang lưu giữ khoảng 740 cây chè Shan Tuyết cổ thụ. Trong đó, thôn Phiêng Phung được xem là "thủ phủ" của những cây chè cổ khi sở hữu số lượng áp đảo với hơn 400 cây. Những con số thống kê về độ tuổi của các cây chè tại đây thực sự gây ấn tượng mạnh với giới nghiên cứu và những người yêu trà. Tuổi đời trung bình của các cây chè cổ thụ ở Bằng Phúc rơi vào khoảng 97 năm. Đặc biệt, có rất nhiều cây đã vượt qua ngưỡng 100 năm tuổi, sừng sững giữa trời xanh như những chứng nhân của thời gian, trong khi những cây được coi là "trẻ" nhất cũng đã có tuổi đời lên tới 65 năm.
Kết quả điều tra khoa học kỹ lưỡng đã khẳng định rằng, quần thể chè Shan Tuyết tại khu vực Bằng Phúc không chỉ đơn thuần là những cây nông nghiệp lâu năm. Chúng mang trong mình những giá trị nổi bật và đa diện. Về mặt sinh học, đây là nguồn gen quý hiếm, có khả năng thích nghi tuyệt vời với biến đổi khí hậu. Về mặt lịch sử và văn hóa, sự tồn tại của chúng gắn liền với quá trình định cư, khai khẩn và đời sống tâm linh của cộng đồng các dân tộc nơi đây. Những cây chè xù xì, mốc thếch nhưng vẫn đâm chồi nảy lộc là biểu tượng cho sự kiên cường và bền bỉ, là di sản sống động nhất mà cha ông để lại cho thế hệ sau.
Đánh thức tiềm năng du lịch và khát vọng vươn tầm
Sự kiện công nhận Cây Di sản Việt Nam không phải là đích đến cuối cùng, mà là khởi đầu cho một chiến lược phát triển bền vững và dài hạn. Tại buổi lễ, ông Triệu Quang Hùng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Đồng Phúc, đã bày tỏ quyết tâm mạnh mẽ của chính quyền và nhân dân địa phương trong việc biến di sản thành tài sản. Theo ông Hùng, trong thời gian tới, nhiệm vụ trọng tâm của xã Đồng Phúc là tiếp tục thực hiện nghiêm ngặt công tác bảo tồn quần thể chè cổ thụ, ngăn chặn mọi hành vi xâm hại đến sự phát triển tự nhiên của cây. Đồng thời, xã sẽ đẩy mạnh việc phát triển vùng nguyên liệu theo hướng hữu cơ, tuyệt đối không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học để giữ trọn hương vị tinh khiết và đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng, từ đó nâng tầm thương hiệu chè Shan Tuyết Bằng Phúc trên thị trường trong nước và quốc tế.
Đặc biệt, định hướng chiến lược quan trọng nhất được ông Hùng nhấn mạnh là việc xây dựng mô hình du lịch sinh thái, trải nghiệm gắn liền với di sản cây chè. Những gốc chè trăm tuổi sẽ trở thành điểm nhấn thu hút du khách, những đồi chè bạt ngàn sẽ là không gian check-in lý tưởng và văn hóa thưởng trà của người bản địa sẽ là sản phẩm du lịch độc đáo. Xã Đồng Phúc đã đặt ra một mục tiêu đầy tham vọng nhưng hoàn toàn khả thi: đến năm 2030, khu vực Bằng Phúc sẽ trở thành một điểm đến du lịch đặc sắc, không thể bỏ qua trên bản đồ du lịch của tỉnh Thái Nguyên.
Việc 12 cây chè Shan Tuyết Bằng Phúc được vinh danh là Cây Di sản Việt Nam là một cú hích quan trọng, tạo đà cho sự chuyển mình của vùng đất này. Từ nay, người dân Đồng Phúc không chỉ sống nhờ việc hái búp chè bán thương phẩm, mà còn có thể làm giàu từ chính câu chuyện văn hóa và lịch sử được kể dưới tán những "lão mộc" trăm năm. Sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, giữa nông nghiệp và du lịch hứa hẹn sẽ mang lại một diện mạo mới, sung túc và bền vững hơn cho vùng cao nguyên này.
Bảo An