Bạch quả: Thuốc bổ não từ thiên nhiên

Bạch quả (Ginkgo biloba L., họ Ginkgoaceae) là một trong những dược liệu quý đã được sử dụng làm thuốc chữa bệnh từ lâu. Cao Bạch quả (CBQ) được sử dụng trong điều trị thiểu năng tuần hoàn não và bệnh tuần hoàn ngoại biên nhằm nâng cao các chức năng thần kinh trung ương khác nhau như khả năng ghi nhớ, sự tập trung, sự linh hoạt - đặc biệt là ở người cao tuổi. Lá của cây bạch quả chứa nhiều hợp chất sinh học quan trọng, trong đó có flavonoid và terpenoid – hai hoạt chất chính được cho là mang lại lợi ích cho sức khỏe. Nhờ những đặc tính có lợi này, bạch quả còn được dân gian gọi là “cây dành cho não” và trở thành một thành phần phổ biến trong các thực phẩm chức năng (TPCN) hiện đại.

Các nhà khoa học đã tìm ra trong bạch quả có chứa hoạt chất Ginkgo biloba giúp tăng tuần hoàn não, tăng cường trí nhớ, hỗ trợ làm chậm quá trình lão hóa, giúp phòng ngừa và giảm triệu chứng do thiểu năng tuần hoàn não gây ra như rối loạn tiền đình với biểu hiện lâm sàng là hoa mắt, chóng mặt.

Theo công bố trên Thư viện Cochrane (tập hợp các cơ sở dữ liệu về y học và các chuyên khoa chăm sóc sức khỏe), cơ chế tác dụng của hoạt chất Ginkgo biloba là tăng lưu lượng máu đến các cơ quan trong cơ thể bằng cách làm giãn mạch máu và giảm độ nhớt của máu; giảm kết tập tiểu cầu, hỗ trợ làm tan cục máu đông; tăng cung cấp oxy đến mô; bảo vệ mô; điều hòa trương lực động mạch - tĩnh mạch qua việc thúc đẩy phóng thích catecholamin.

Làm giảm các triệu chứng của việc suy giảm nhận thức nhẹ do bệnh  Alzheimer

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí JAMA cho thấy, chiết xuất Ginkgo Biloba (bạch quả) đạt hiệu quả lâm sàng trong việc cải thiện chức năng nhận thức ở tình trạng suy giảm nhận thức nhẹ do bệnh Alzheimer. Ngoài ra, Ginkgo Biloba được xem là thảo dược giúp bảo tồn bộ nhớ và thúc đẩy sự phục hồi của não sau cơn đột quỵ.

Một phân tích tổng hợp khác cho thấy, Ginkgo biloba có tác dụng hữu ích trong hầu hết các triệu chứng liên quan đến chứng mất trí, ngoại trừ ảo tưởng và ảo giác.

Có khả năng bảo vệ thần kinh chống lại đột quỵ do thiếu máu cục bộ

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ xảy ra khi lưu lượng máu đến não bị chặn lại, thường là do cục máu đông làm tắc nghẽn mạch máu hoặc mạch máu bị chít hẹp lại ngăn không cho máu giàu oxy đến các tế bào não. Nếu không có nguồn cung cấp máu thích hợp, các tế bào não sẽ bắt đầu chết hàng loạt do thiếu oxy và dưỡng chất.

Ginkgolide B, một trong những hoạt chất chính trong Ginkgo biloba được biết đến với khả năng bảo vệ tế bào não thông qua nhiều cơ chế sinh học khác nhau. Một nghiên cứu tiêu biểu được dẫn dắt bởi Abdel-Wahab BA và El-Aziz SMA tại Đại học Zagazig (Ai Cập) đã chỉ ra rằng Ginkgolide B có lợi ích đặc biệt thú vị đối với những người bị đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Kết quả cho thấy, Ginkgolide B giúp bảo vệ tế bào não bằng cách điều chỉnh tình trạng viêm, tăng oxy khả dụng, cải thiện quá trình tổng hợp NO (nitric oxide), giúp giãn mạch máu và tăng mức độ hồng cầu.

Cải thiện hiệu suất tinh thần

Hiện nay, nhiều người đang tìm kiếm các loại thảo dược, thuốc hoặc TPCN để cải thiện khả năng nhận thức và tăng năng suất lao động đặc biệt là trong môi trường làm việc hay học tập căng thẳng. Trong đó, Ginkgo biloba (bạch quả) nổi bật nhờ các tác dụng đã được chứng minh trên lâm sàng, hỗ trợ điều trị các bệnh lý thoái hóa thần kinh và đột quỵ.

Nghiên cứu cho thấy, ở người lớn tuổi không mắc các vấn đề về suy giảm nhận thức, việc sử dụng Ginkgo biloba có thể cải thiện trí nhớ, khả năng nhận biết và khả năng nhớ lại thông tin. Cụ thể, nghiên cứu từ Kennedy và cộng sự (2000) đã chỉ ra rằng người dùng bạch quả có cải thiện rõ rệt về khả năng nhận thức so với nhóm đối chứng (nhóm không sử dụng Ginkgo biloba)​. Ngoài ra, những người khỏe mạnh cũng có thể sử dụng bạch quả với mục đích cải thiện hiệu suất tinh thần cũng như tăng khả năng làm việc.

Một nghiên cứu khác được công bố trên Psychopharmacology phát hiện rằng những người trưởng thành khỏe mạnh dùng 120mg Ginkgo biloba mỗi ngày đã nhận thấy sự cải thiện không chỉ về khả năng tinh thần mà còn về sức khỏe tổng thể

Giảm cảm giác lo lắng và trầm cảm

Trong một thử nghiệm ngẫu nhiên, mù đôi (tình nguyện viên không được biết mình uống thuốc thật hay giả dược; các nhà nghiên cứu cũng không được biết họ cho tình nguyện viên uống thuốc thật hay giả dược) các nhà nghiên cứu đã cho hai nhóm tình nguyện viên mắc chứng rối loạn lo âu tổng quát (GAD): một nhóm dùng dùng giả dược, một nhóm khác dùng Ginkgo biloba. Họ phát hiện ra rằng nhóm dùng Ginkgo biloba có hiệu quả trong việc giúp làm dịu các triệu chứng lo âu và căng thẳng

Giải thích hiện tượng này, các nhà khoa học cũng cho biết: hoạt chất trong lá bạch quả có tác dụng điều chỉnh hormon cortisol (hormon duy nhất trong cơ thể người có khả năng chống lại stress) từ đó tạo cảm giác thoải mái và dễ chịu cho người dùng.

Cải thiện thị lực

Ginkgo biloba còn có lợi cho sức khỏe mắt, đặc biệt trong việc bảo vệ võng mạc và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý về mắt như thoái hóa điểm vàng do tuổi tác. Các chất chống oxy hóa trong bạch quả giúp bảo vệ mắt khỏi tác động của các gốc tự do, từ đó hỗ trợ duy trì thị lực tốt hơn đặc biệt là ở người lớn tuổi.

Một nghiên cứu khác cũng đã chỉ ra rằng bệnh nhân bị tăng nhãn áp sử dụng bạch quả mỗi ngày trong 8 tuần giúp cải thiện thị lực đáng kể

Mặc dù Ginkgo biloba có nhiều lợi ích và là một hoạt chất có giá trị cao trong TPCN hiện nay, tuy nhiên việc sử dụng cần phải tuân theo liều lượng và hướng dẫn cụ thể.

Theo TS.BS Trần Thị Ngọc Anh - Phó Trưởng khoa Khoa Xét nghiệm huyết học, Bệnh viện Việt Đức cho hay: Ginkgo Biloba được ứng dụng trong vấn đề chống oxy hóa, chống gốc tự do nhưng cũng gây giảm ngưng tập tiểu cầu với collagen nên gây chảy máu lâu cầm ở người bệnh chấn thương, đặc biệt người có điều trị chống đông.

Nếu người bệnh vừa dùng thuốc chống đông như Sintrom, Heparin, Aspirin lại dùng cả thuốc chứa Ginkgo Biloba thì có thể làm tăng tác dụng các thuốc này và làm tăng nguy cơ chảy máu.

TS Ngọc Anh cũng cảnh báo về việc tăng nguy cơ xuất huyết ở người bệnh chấn thương có dùng Heparin và Ginkgo Biloba. Ginkgo Biloba còn có thể gây đau đầu, chóng mặt, đánh trống ngực, buồn nôn và tiêu chảy nếu người có cơ địa dị ứng với hoạt chất này.

Ginkgo biloba là một hoạt chất có giá trị cao trong lĩnh vực thực phẩm chức năng hiện nay, nhờ các công dụng đa dạng như cải thiện chức năng não, tăng cường tuần hoàn máu, và chống oxy hóa. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả, người dùng cần lựa chọn sản phẩm chất lượng và tuân thủ hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất cũng như tham vấn ý kiến chuyên gia y tế khi cần thiết.