Trong thế giới trà Việt, Shan Tuyết Phình Hồ (Lào Cai) nổi bật như một di sản quý hiếm, kết tinh từ đại ngàn Tây Bắc. Nơi đây, những cây chè Shan Tuyết cổ thụ hàng trăm năm tuổi đã vươn mình qua sương mù, khí hậu khắc nghiệt và độ cao hơn 1.200 mét để tạo nên nguồn nguyên liệu độc đáo. Từ những búp trà ấy, người dân đã sáng tạo nên ba tuyệt phẩm: hồng trà, bạch trà và trà ống lam, mỗi loại như một nốt nhạc, cùng hòa điệu thành bản giao hưởng hương vị đầy cuốn hút.
Hồng trà – Nốt trầm dịu ngọt của núi rừng
Nếu coi vũ trụ trà là một bản nhạc, hồng trà Shan Tuyết chính là nốt trầm ấm và bền lâu. Được chế biến bằng phương pháp oxy hóa toàn phần, loại trà này cho sắc nước đỏ hổ phách cùng hương thơm phảng phất mật ong, caramen và đôi khi ẩn hiện hương hoa rừng thanh khiết.
Quá trình tạo nên hồng trà đòi hỏi kỹ thuật điêu luyện: người thợ phải kiểm soát chặt chẽ độ ẩm, nhiệt độ và thời gian ủ men. Chỉ một sai lệch nhỏ cũng đủ làm mất đi sự cân bằng tinh tế trong hương vị. Chính vì thế, mỗi mẻ trà lại mang dấu ấn riêng của bàn tay nghệ nhân.
Về mặt khoa học, hồng trà chứa nhiều polyphenol, đặc biệt là theaflavin và thearubigin giúp chống oxy hóa, hỗ trợ hệ tim mạch và tăng cường trao đổi chất. Hàm lượng caffeine vừa phải giúp người uống tỉnh táo nhưng không gây mất ngủ, vì thế được nhiều phụ nữ ưa chuộng. Trong đời sống hiện đại, hồng trà còn trở thành nguyên liệu chủ đạo trong trà sữa, góp phần mở rộng thị trường và nâng cao giá trị nông sản vùng cao.
Bạch trà – Nốt cao thanh tao và quý phái
Nếu hồng trà là nốt trầm, thì bạch trà Shan Tuyết lại là nốt cao sang trọng trong bản hòa âm. Chỉ những búp non phủ lông tơ trắng muốt mới đủ tiêu chuẩn để chế biến, khiến sản lượng bạch trà vô cùng hạn chế. Quy trình chế biến tưởng chừng giản đơn hái, phơi và sấy nhẹ nhưng chính sự ít can thiệp ấy lại giữ nguyên dưỡng chất và hương vị nguyên sơ của lá trà.
Nước bạch trà có màu vàng nhạt, hương hoa cỏ thoang thoảng, vị ngọt tinh tế. Giá trị của nó không chỉ nằm ở hương vị mà còn ở lợi ích sức khỏe. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng bạch trà chứa hàm lượng catechin và polyphenol cao, có khả năng chống oxy hóa mạnh, làm chậm lão hóa tế bào, hỗ trợ hệ miễn dịch và thậm chí giúp kiểm soát cân nặng. Bởi vậy, giới sành trà thường gọi bạch trà là “nữ hoàng” của các loại trà, vừa thanh tao vừa quý hiếm.
Mỗi vụ xuân và thu, bạch trà Shan Tuyết Phình Hồ luôn được giới yêu trà săn đón, trở thành thức uống thượng hạng trong các buổi tiệc trà sang trọng, đồng thời góp phần nâng tầm thương hiệu trà Việt trên bản đồ thế giới.
Trà ống lam – Nốt mộc mạc đậm hồn núi rừng
Nếu hồng trà và bạch trà đại diện cho sự tinh tế, thì trà ống lam lại mang nốt nhạc mộc mạc, đậm hồn núi rừng. Người Mông ở Phình Hồ từ bao đời đã biết chọn những ống nứa tươi, nhồi đầy búp Shan Tuyết, rồi hong trên bếp lửa. Khi trà thấm nhựa tre và hương khói bếp, hương vị tạo thành vừa dẻo dai vừa độc đáo, không thể tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác.
Không chỉ là thức uống, trà ống lam còn là ký ức văn hóa. Hình ảnh ống nứa treo bên bếp lửa gợi nhớ đến những đêm đông quây quần, những buổi sum họp ấm cúng. Về mặt thực tế, trà ống lam dễ bảo quản, pha được nhiều nước và càng uống càng ngọt hậu. Mỗi ngụm trà như đưa người thưởng thức trở lại với đại ngàn nguyên sơ, nơi thiên nhiên và con người hòa quyện bền chặt.
Sự cộng hưởng – Di sản vượt ngoài một tách trà
Điểm chung của ba dòng trà đặc sắc này chính là cây Shan Tuyết cổ thụ. Với thân cây to, vỏ phủ rêu xanh và lá dày có lông tơ trắng mịn, Shan Tuyết minh chứng cho tuổi đời hàng trăm năm. Chúng chỉ sinh trưởng ở độ cao trên 1.200 mét, trong môi trường mát mẻ, ẩm ướt và hầu như không chịu tác động của hóa chất. Nhờ vậy, Shan Tuyết Phình Hồ có hương vị thuần khiết và giá trị dinh dưỡng vượt trội so với nhiều giống chè khác.
Khi hồng trà, bạch trà và trà ống lam cùng hiện diện, chúng tạo thành một bức tranh hương vị trọn vẹn: ngọt hậu, thanh tao, mộc mạc. Chính sự đa dạng này giúp Shan Tuyết Phình Hồ không chỉ phục vụ thị trường trong nước mà còn vươn xa, chinh phục cả những thị trường khó tính quốc tế.
Kết nối truyền thống và tương lai
Hiện nay, xã Phình Hồ có hơn 300 ha chè, trong đó hơn 100 ha là Shan Tuyết cổ thụ. Nhờ bắt nhịp với thị trường, người dân đã cải tiến kỹ thuật, đa dạng hóa sản phẩm từ Hồng trà, Bạch trà, trà vàng, trà ống lam cho đến bánh trà ép tạo ra nguồn thu nhập ổn định. Trà Shan Tuyết không chỉ giúp bà con vươn tới cuộc sống ấm no, mà còn trở thành biểu tượng văn hóa, niềm tự hào của cộng đồng.
Mỗi búp trà Shan Tuyết, qua bàn tay khéo léo của người dân, đã trở thành sứ giả kết nối thiên nhiên với con người, quá khứ với hiện tại. Từ những tách trà thơm ngát ấy, câu chuyện về đại ngàn Tây Bắc và tinh thần bền bỉ của người Mông được kể lại, lan tỏa đến bạn bè năm châu.
Hồng trà dịu ngọt, bạch trà thanh tao, trà ống lam mộc mạc, ba nốt nhạc ấy đã hòa quyện thành bản giao hưởng hương vị Shan Tuyết Phình Hồ. Không chỉ là thức uống, chúng còn là minh chứng cho sự gắn kết giữa thiên nhiên, văn hóa và con người. Và chính nhờ bản giao hưởng ấy, di sản trà Shan Tuyết đang dần vươn ra thế giới, mang theo niềm tự hào của núi rừng Tây Bắc.