Không chỉ đơn thuần là một loại nông sản, trà Thái Nguyên từ lâu đã vượt qua khuôn khổ của một sản phẩm tiêu dùng thông thường để trở thành biểu tượng văn hóa, niềm tự hào của vùng đất trung du phía Bắc. Với hương vị cốm non thanh dịu, sắc nước xanh óng ánh và hậu vị ngọt bền, những loại trà như Nõn Tôm, Đinh, Móc Câu hay Búp Nõn đã làm nên tên tuổi “Đệ nhất danh trà” trong lòng người Việt. Thế nhưng, trước cơn bão hàng giả và cạnh tranh không lành mạnh, giá trị thực sự của trà Thái Nguyên đang bị bóp méo, thương hiệu quốc gia đứng trước nguy cơ bị xói mòn nếu không có những biện pháp bảo vệ đồng bộ, mạnh mẽ và lâu dài.
Thái Nguyên sở hữu trên 22.000 ha chè, sản lượng đạt hơn 272.000 tấn mỗi năm, giữ vai trò then chốt trong kinh tế, nông nghiệp và bản sắc thương hiệu của tỉnh.
Khi “vàng xanh” bị đánh tráo
Không khó để bắt gặp những gói trà được quảng cáo là “Thái Nguyên chính hiệu” bày bán tràn lan tại các khu chợ, sạp hàng hay thậm chí trên các nền tảng thương mại điện tử. Nhưng trong số đó, rất ít sản phẩm thực sự xuất xứ từ vùng chè nguyên bản như Tân Cương hay La Bằng. Nhiều loại trà rẻ tiền, trộn lẫn lá chè từ các địa phương khác, tẩm hương liệu hóa học để đánh lừa cảm nhận, đã gắn mác "Thái Nguyên" nhằm thu hút người tiêu dùng.
Đằng sau đó là cả một hệ lụy. Trà thật với quy trình chăm sóc cầu kỳ, từ chọn giống, canh tác theo tiêu chuẩn đến chế biến tỉ mỉ ngày càng khó tiêu thụ. Người trồng trà lâm cảnh lao đao vì phải cạnh tranh về giá với các sản phẩm giả rẻ mạt nhưng đánh đúng tâm lý người mua. Trong khi đó, người tiêu dùng không phân biệt được thật hay giả, dễ bị đánh lừa bởi những bao bì bắt mắt nhưng chứa đựng những nguy cơ tiềm tàng về sức khỏe do không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
Một vấn đề vượt khỏi phạm vi địa phương
Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Thái Nguyên, toàn tỉnh hiện có hơn 22.000 ha chè, sản lượng búp tươi lên tới 272.000 tấn mỗi năm, tạo việc làm cho hơn 100.000 lao động và đóng góp giá trị gần 14.000 tỷ đồng cho kinh tế địa phương. Với vai trò trụ cột như vậy, ngành chè không chỉ là kế sinh nhai mà còn là cốt lõi trong chiến lược phát triển nông nghiệp, du lịch và thương hiệu tỉnh.
Việc trà Thái Nguyên bị làm giả, bị đánh tráo không còn là câu chuyện riêng của người trồng chè, mà đã trở thành vấn đề kinh tế xã hội mang tầm quốc gia. Khi thương hiệu bị tổn thương, lòng tin người tiêu dùng bị mất đi, hậu quả là cả chuỗi giá trị bị ảnh hưởng, từ người sản xuất đến doanh nghiệp, nhà phân phối, thậm chí kéo tụt cơ hội vươn ra quốc tế của một ngành hàng đầy tiềm năng.
Chiến lược toàn diện bảo vệ danh trà
Trước thực trạng này, Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên đã khẩn trương ban hành văn bản chỉ đạo toàn diện, yêu cầu triển khai đồng bộ các biện pháp nhằm khôi phục và bảo vệ thương hiệu trà. Đây không chỉ là hành động cấp thiết trước nguy cơ mất kiểm soát thị trường, mà còn thể hiện quyết tâm đưa trà Thái Nguyên xứng tầm quốc gia, có thể chinh phục người tiêu dùng toàn cầu.
Trọng tâm của chiến lược là thiết lập hệ thống quản lý chất lượng chặt chẽ, từ quy trình sản xuất, sơ chế, đóng gói đến tiêu thụ. Các sở, ngành chức năng được phân công rõ ràng: Sở Nông nghiệp và Môi trường phụ trách kiểm soát chất lượng từ giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật đến điều kiện sản xuất. Sở Khoa học và Công nghệ tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, tem truy xuất nguồn gốc, hướng dẫn sử dụng đúng chỉ dẫn địa lý “Tân Cương” một yếu tố then chốt giúp phân biệt trà thật – giả.
Song song đó, Sở Công Thương sẽ đẩy mạnh kết nối tiêu thụ, mở rộng kênh phân phối chính thống, đưa trà Thái Nguyên vào siêu thị, chuỗi bán lẻ, sàn thương mại điện tử uy tín, nâng cao khả năng tiếp cận người tiêu dùng trong và ngoài nước. Vai trò của chính quyền cấp huyện, xã cũng được nhấn mạnh, với nhiệm vụ tuyên truyền pháp luật, kiểm tra vi phạm và bảo vệ thương hiệu tại địa bàn.
Trách nhiệm không của riêng ai
Nếu chỉ trông chờ vào chính quyền, công cuộc bảo vệ danh trà Thái Nguyên sẽ không thể toàn diện. Sự vào cuộc của chính người tiêu dùng và cộng đồng xã hội là yếu tố quan trọng không kém. Người mua cần tỉnh táo, lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, có chỉ dẫn địa lý, tem truy xuất và được sản xuất bởi đơn vị uy tín.
Các nghệ nhân và nhà sản xuất trà cần chủ động nâng cao chất lượng, minh bạch hóa quy trình, tăng cường truyền thông để khẳng định sự khác biệt giữa sản phẩm chính gốc với hàng giả, hàng nhái.
Về lâu dài, cần đầu tư cho giáo dục tiêu dùng giúp người dân phân biệt được trà thật, trà giả thông qua nhận diện cảm quan, tem mác, thông tin truy xuất. Đồng thời, cần có những chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã chè về vốn, kỹ thuật, công nghệ, từ đó tạo ra sản phẩm chất lượng cao hơn, có giá trị gia tăng và đủ sức cạnh tranh.
Việc bảo vệ thương hiệu trà Thái Nguyên không chỉ là hành động giữ gìn một sản phẩm nông nghiệp, mà là sự gìn giữ linh hồn văn hóa, bản sắc vùng miền và niềm tự hào dân tộc. Trà không đơn thuần là thức uống nó là biểu tượng của sự tinh tế, của truyền thống và lòng mến khách người Việt. Để danh trà Thái Nguyên tiếp tục tỏa hương trong lòng người yêu trà khắp năm châu, mỗi hành động hôm nay dù là từ chính quyền, người sản xuất hay người tiêu dùng đều mang ý nghĩa then chốt. Và như thế, bảo vệ trà Thái Nguyên không còn là chuyện của riêng người làm trà, mà là trách nhiệm của tất cả chúng ta.