Một chút sơ sẩy trong lễ nghi, dù là vô tình, cũng có thể khiến bầu không khí trở nên thiếu đi sự vui vẻ, thậm chí là gây ra sự khó xử không đáng có cho cả chủ và khách. Có thể nói, những lễ nghi nho nhỏ khi mời trà tuy trông có vẻ đơn giản nhưng lại ẩn chứa một sự tu dưỡng và tinh tế rất lớn của người chủ nhà. Để tránh những tình huống thất lễ không đáng có và tạo ra một buổi trà đàm thực sự ấm áp, trọn vẹn, chúng ta có thể ghi nhớ bốn nguyên tắc cơ bản sau đây.
"Rượu đầy, trà vơi": Sự tinh tế và chu đáo được thể hiện qua từng chi tiết nhỏ nhất
Nguyên tắc đầu tiên và cũng là một trong những quy tắc cơ bản nhất trong nghệ thuật tiếp đãi là "rượu đầy, trà vơi". Câu nói này mang ý nghĩa rằng khi rót rượu mời khách thì nên rót đầy ly, nhưng khi mời trà thì chỉ nên rót vơi, khoảng bảy phần chén. Vì sao lại có nguyên tắc này? Bởi vì rượu thường được uống lạnh hoặc ở nhiệt độ phòng, rất ít khi được uống nóng. Do đó, nếu ly rượu được rót đầy, người khách khi cầm lên cũng sẽ không cảm thấy bị nóng tay.
Ngược lại, trà thường được thưởng thức khi còn nóng. Nếu một chén trà được rót quá đầy, hơi nóng tỏa ra sẽ khiến cho người khách gặp khó khăn khi cầm chén. Tệ hơn nữa, nước trà nóng rất dễ bị sánh ra ngoài, có thể làm bỏng tay khách hoặc làm bẩn quần áo, gây ra cảm giác rất khó chịu và mất tự nhiên. Ngoài ra, về mặt thưởng thức, một chén trà được rót đầy ắp sẽ khiến cho nhiệt độ của trà khó hạ xuống mức nhiệt độ lý tưởng để uống. Việc phải chờ đợi quá lâu hoặc phải uống trà khi còn quá nóng sẽ làm ảnh hưởng đến khả năng cảm nhận hương vị tinh tế của trà. Vì vậy, việc chỉ rót trà vơi nửa chén không chỉ thể hiện sự an toàn, chu đáo mà còn cho thấy sự am hiểu và tôn trọng trải nghiệm thưởng thức của người chủ nhà đối với khách mời của mình.
Tôn ti trật tự trong lễ nghi: Nguyên tắc "trên trước dưới sau, già trước trẻ sau"
Trong lễ nghi tiếp đãi khách nói chung của người Á Đông, việc thể hiện sự tôn trọng đối với những người lớn tuổi hoặc có địa vị cao hơn là một điều vô cùng quan trọng. Nguyên tắc này cũng được áp dụng một cách tinh tế trong việc mời trà. Theo đó, người xưa sẽ tiếp đãi theo một thứ tự nhất định: người bề trên sẽ được mời trước, người ở vai vế bên dưới sẽ được mời sau; người lớn tuổi được mời trước, người trẻ tuổi hơn sẽ được mời sau. Đây là một cách để thể hiện văn hóa tôn sư trọng đạo, kính trên nhường dưới, một nét đẹp truyền thống của cổ nhân.
Người Việt chúng ta còn có một thói quen rất đặc trưng, đó là việc mời trà trước khi nhấp môi vào chén trà của mình trong lần đầu tiên. Dù là người nhỏ tuổi nhất trong bàn trà, việc cất lời "con xin mời các bác, các chú dùng trà" hay "em xin mời các anh, các chị" là một cử chỉ lễ phép hết sức quan trọng, nếu không sẽ dễ bị coi là thất lễ. Tuy nhiên, những quy tắc về thứ tự này cũng có sự linh hoạt. Nếu trong buổi uống trà, tất cả mọi người đều cùng trang lứa, cùng thế hệ với nhau, thì có thể không cần phải quá câu nệ về thứ tự này. Đối với lần châm trà thứ hai trở đi, khi không khí đã trở nên thân mật và gần gũi hơn, thứ tự này cũng có thể được bỏ qua để tạo sự thoải mái cho tất cả mọi người.
Lòng hiếu khách của trà chủ: "Khách trước chủ sau" và nghệ thuật thay trà đúng lúc
Vai trò của người chủ nhà, hay còn gọi là trà chủ, trong một buổi trà đàm là vô cùng quan trọng. Một trong những quy tắc thể hiện rõ nhất lòng hiếu khách chính là "khách trước chủ sau". Điều này có nghĩa là khi mời trà khách, trà chủ phải đợi cho tất cả các khách mời trong bàn đều đã được phục vụ và thưởng thức ngụm trà đầu tiên rồi mới đến lượt mình nâng chén. Đây là một hành động tinh tế, thể hiện sự tôn trọng và ưu tiên trải nghiệm của chủ nhà đối với những vị khách của mình.
Một tình huống khác cũng đòi hỏi sự khéo léo của trà chủ là khi trong quá trình uống trà, có một người khách mới đến. Theo lễ nghi, trà chủ phải kịp thời thay một ấm trà mới để thể hiện sự chào đón và hoan nghênh của mình đối với vị khách mới này. Đồng thời, để thể hiện thành ý của mình, trà chủ có thể ân cần hỏi thêm vị khách mới về thói quen và sở thích uống trà của họ và nhiệt tình mời khách ngồi. Nếu không kịp thời thay trà mới mà chỉ rót tiếp nước trà từ ấm cũ đang uống dở, điều này có thể sẽ khiến vị khách mới có cảm giác bị xem nhẹ, bị khinh khi và không được chào đón một cách trọn vẹn.
Ngoài ra, trà chủ cũng cần phải biết khi nào nên thay trà. Khi một ấm trà đã được pha qua nhiều lần nước, nước trà chuyển từ vị đậm đà sang loãng dần, thì chủ nhân cũng phải chủ động thay một ấm trà mới. Nếu không kịp thời thay trà, để đến khi nước trà đã trở nên nhạt thếch, không còn màu sắc và hương vị, điều đó sẽ thể hiện rằng người chủ nhà có thái độ lạnh nhạt, không tận nghĩa và không còn muốn tiếp đãi khách nữa.
Sự hòa hợp trong thái độ: Nền tảng quan trọng cho một buổi trà đàm trọn vẹn và ý nghĩa
Cuối cùng, một nguyên tắc bao trùm và quan trọng không kém chính là việc giữ một thái độ phù hợp trong suốt buổi thưởng trà. Người trà chủ khi mời khách thưởng trà phải luôn giữ một thái độ vui vẻ, cởi mở và ôn hòa. Sự niềm nở của chủ nhà sẽ tạo ra một bầu không khí thân tình, giúp khách mời cảm thấy thoải mái và dễ dàng chia sẻ câu chuyện hơn. Về phía người làm khách, cũng không được thất lễ. Khi nhận được chén trà từ trà chủ mời, một lời "cảm ơn" chân thành, một cái gật đầu nhẹ nhàng hay một nụ cười ấm áp sẽ thể hiện được sự trân trọng và lịch sự của mình đối với công sức và tấm lòng của trà chủ.
Trong quá trình uống trà, cũng nên kiêng kỵ việc thể hiện những vẻ mặt bất nhã như nhíu mày, nhăn mặt hay tỏ ra khó chịu. Dù có thể bạn không thực sự thích hương vị của loại trà đó, nhưng những biểu cảm này có thể khiến chủ nhà hiểu lầm và cảm thấy tổn thương. Nếu bạn thực sự cảm thấy không thoải mái khi thưởng trà, thay vì thể hiện sự không hài lòng, bạn có thể nhẹ nhàng đặt chén trà của mình xuống bàn và không thưởng thức nữa, người trà chủ tinh tế sẽ tự động hiểu được ý của bạn mà không làm mất đi hòa khí của buổi trà đàm.
Có thể thấy, những lễ nghi khi mời trà tuy nhỏ nhưng lại chứa đựng rất nhiều ý nghĩa sâu sắc về sự tôn trọng, sự quan tâm và sự tinh tế trong giao tiếp giữa con người với con người. Việc tuân thủ những nguyên tắc này không phải là để tạo ra sự ràng buộc, cứng nhắc, mà chính là để giúp cho buổi thưởng trà trở nên trọn vẹn, ấm áp và ý nghĩa hơn. Uống trà là một nghệ thuật, và việc mời trà, tiếp đãi trà hữu cũng chính là một sự tu dưỡng về tâm hồn, giúp chúng ta trở nên sâu sắc và tinh tế hơn trong cuộc sống.
Hồng Anh