Sự trỗi dậy mạnh mẽ trong tháng 11 và nỗ lực cải thiện giá trị
Tháng 11 năm 2025 được xem là một điểm nhấn quan trọng, đánh dấu sự đảo chiều ấn tượng của hoạt động xuất khẩu chè. Theo số liệu từ Cục Hải quan, tổng lượng chè xuất khẩu của cả nước trong tháng này đã đạt mức 13.440 tấn, mang về kim ngạch 24,79 triệu USD. Đây là những con số biết nói, phản ánh sự nỗ lực không ngừng nghỉ của các doanh nghiệp trong việc tìm kiếm đầu ra. So với tháng 10 liền kề, kết quả này tương ứng với mức tăng trưởng 10,7% về lượng và 15,7% về giá trị. Còn nếu đặt lên bàn cân so sánh với cùng kỳ năm 2024, ngành chè cũng ghi nhận mức tăng trưởng khả quan lần lượt là 6,3% và 9,6%.
Đáng chú ý hơn cả, động lực cho đà tăng trưởng này không chỉ đến từ việc đẩy mạnh số lượng bán ra mà còn được hỗ trợ đắc lực bởi sự cải thiện về giá xuất khẩu. Trong tháng 11, giá chè xuất khẩu bình quân của Việt Nam đã chạm mốc 1.844 USD/tấn, tăng 4,5% so với tháng trước và tăng 3% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là một tín hiệu vô cùng tích cực, cho thấy cơ cấu mặt hàng xuất khẩu đang có sự chuyển dịch theo hướng nâng cao chất lượng và giá trị gia tăng, đồng thời phản ánh nhu cầu đang ấm dần lên tại một số thị trường trọng điểm. Việc giá bán được cải thiện là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp bù đắp lại phần nào những khó khăn về chi phí sản xuất và vận hành trong suốt thời gian qua.
Tuy nhiên, nếu nhìn nhận một cách khách quan và toàn diện, bức tranh chung của 11 tháng năm 2025 vẫn còn đó những mảng màu xám chưa thể xóa nhòa. Tính chung từ đầu năm đến hết tháng 11, ngành chè vẫn chưa thực sự thoát khỏi vòng xoáy khó khăn chung của kinh tế toàn cầu. Tổng lượng xuất khẩu lũy kế chỉ đạt 122.770 tấn với tổng trị giá 212,4 triệu USD, ghi nhận mức giảm 8,5% về lượng và giảm 9% về trị giá so với cùng kỳ năm 2024. Giá xuất khẩu bình quân trong suốt 11 tháng cũng giảm nhẹ 0,5%, dừng ở mức 1.738 USD/tấn. Nguyên nhân sâu xa của tình trạng này chủ yếu xuất phát từ áp lực cạnh tranh gay gắt về giá trên thị trường quốc tế, cộng hưởng với nhu cầu tiêu thụ suy yếu tại các thị trường truyền thống vốn được xem là "bệ đỡ" cho ngành chè Việt Nam trong nhiều năm qua.
Cuộc đổi ngôi ngoạn mục: Đài Loan lên ngôi, Pakistan lao dốc
Điểm nhấn thú vị nhất trong bức tranh xuất khẩu chè tháng 11 chính là sự thay đổi mang tính bước ngoặt ở vị trí các thị trường nhập khẩu hàng đầu. Báo cáo từ Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) đã chỉ ra một sự "đổi ngôi" đầy bất ngờ khi Đài Loan vươn lên vượt mặt các đối thủ khác để trở thành thị trường xuất khẩu chè lớn nhất của Việt Nam, chiếm hơn 9% tổng lượng và giá trị xuất khẩu của cả nước. Cụ thể, thị trường này đã tiêu thụ hơn 1.220 tấn chè Việt, với trị giá đạt 2,4 triệu USD. Điều đáng nói là mặc dù lượng xuất khẩu sang Đài Loan có giảm nhẹ so với cùng kỳ, nhưng giá trị thu về lại tăng trưởng tới 7,8%. Thành quả này có được là nhờ giá xuất khẩu bình quân sang thị trường này tăng cao, đạt mức 1.962 USD/tấn, cao hơn đáng kể so với mức bình quân chung của cả nước.
Ở chiều hướng hoàn toàn trái ngược, Pakistan - vốn được biết đến là một trong những đối tác truyền thống và lớn nhất của chè Việt Nam - lại ghi nhận sự sụt giảm nghiêm trọng đến mức báo động. Trong tháng 11, xuất khẩu chè sang thị trường này chỉ đạt vỏn vẹn gần 1.160 tấn, tương đương trị giá 2,03 triệu USD. Những con số thống kê cho thấy một sự "bốc hơi" khủng khiếp khi lượng giảm tới 76,3% và giá trị giảm tới 79,5% so với cùng kỳ năm 2024. Không chỉ giảm về quy mô, giá chè xuất sang Pakistan cũng lao dốc xuống mức thấp, chỉ còn 1.759 USD/tấn. Tính chung trong 11 tháng, thị trường này đã giảm hơn 15% về lượng và 21% về giá trị, tạo ra một khoảng trống lớn khó lấp đầy trong ngắn hạn cho các doanh nghiệp xuất khẩu.
Sự phân hóa thị trường không chỉ diễn ra ở hai đối tác kể trên mà còn lan rộng ra toàn cảnh bức tranh xuất khẩu. Trong tháng 11, hàng loạt thị trường quen thuộc như Trung Quốc, Nga, Indonesia và UAE đồng loạt ghi nhận sự sụt giảm. Đặc biệt, thị trường Indonesia giảm mạnh nhất tới 66,6%, trong khi Nga cũng giảm 25,8% so với cùng kỳ, cho thấy những khó khăn tại các khu vực này vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Tuy nhiên, trong nguy luôn có cơ, sự sụt giảm ở các thị trường truyền thống đã buộc các doanh nghiệp Việt Nam phải linh hoạt tìm kiếm các hướng đi mới, và nỗ lực này đã mang lại quả ngọt. Nhiều thị trường tiềm năng đã có sự bứt phá ngoạn mục, điển hình là Ấn Độ với mức tăng trưởng thần tốc 104,7%, Ả Rập Xê Út tăng 60,5%, Malaysia tăng 13% và ngay cả thị trường khó tính như Mỹ cũng ghi nhận mức tăng 12,7%. Nhìn rộng ra cả 11 tháng, nhóm các thị trường duy trì được đà tăng trưởng tích cực bao gồm Trung Quốc, Malaysia, Ấn Độ, Ả Rập Xê Út, Iraq, Philippines và Thổ Nhĩ Kỳ, đóng vai trò quan trọng trong việc giữ nhịp cho toàn ngành.
Thách thức từ những "gã khổng lồ" và triển vọng tương lai
Mặc dù đã có những tín hiệu phục hồi, nhưng con đường phía trước của ngành chè Việt Nam vẫn còn nhiều chông gai, đặc biệt là áp lực cạnh tranh từ nguồn cung thế giới. Dự báo trong thời gian tới, xuất khẩu chè sẽ tiếp tục duy trì đà phục hồi nhẹ nhờ nhu cầu cải thiện tại khu vực châu Á và Trung Đông, nhưng khả năng tạo ra sự tăng trưởng đột biến là không cao. Nguyên nhân chính nằm ở sự cạnh tranh gay gắt từ các cường quốc chè như Kenya và Sri Lanka, những quốc gia đang sở hữu nguồn cung dồi dào và chiến lược phát triển sản phẩm bài bản.
Thực tế tại Sri Lanka cho thấy, trong 10 tháng năm 2025, sản lượng chè của quốc gia này đã đạt gần 221.000 tấn, tăng 1,3% so với cùng kỳ, kéo theo hoạt động xuất khẩu tăng trưởng 8,4%, đạt hơn 220.000 tấn. Điều đáng lo ngại cho chè Việt là Sri Lanka đang chuyển dịch mạnh mẽ sang các sản phẩm giá trị gia tăng như chè đóng gói và chè túi lọc thay vì chỉ xuất thô, qua đó chiếm lĩnh các phân khúc cao cấp hơn tại các thị trường lớn như Iraq, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Trong khi đó, Trung Quốc cũng tiếp tục khẳng định vị thế thống trị với dòng chè xanh chủ đạo. Với hơn 327.000 tấn chè xuất khẩu trong 10 tháng đầu năm, tăng 2,1% về lượng, Trung Quốc đang nắm giữ thị phần lớn tại châu Phi và Trung Á nhờ dòng chè xanh chiếm tới gần 85% tổng lượng xuất khẩu. Sự ưa chuộng của người tiêu dùng tại Morocco, Uzbekistan hay Senegal đối với chè xanh Trung Quốc đang đặt ra thách thức không nhỏ cho chè Việt Nam trong nỗ lực thâm nhập và cạnh tranh tại các khu vực này.
Trước bối cảnh đầy biến động đó, chiến lược khôn ngoan nhất cho ngành chè Việt Nam trong tháng cuối năm là tập trung khai thác tối đa các thị trường có sức mua ổn định và giá trị cao. Các thị trường như Đài Loan, Trung Quốc, Malaysia và khu vực Trung Đông được dự báo sẽ là những trụ cột chính để duy trì đà tăng trưởng, giúp ngành chè "về đích" năm 2025 với kết quả khả quan nhất có thể. Sự linh hoạt trong việc chuyển dịch thị trường và nâng cao chất lượng sản phẩm sẽ là chìa khóa để chè Việt Nam vượt qua sóng gió và khẳng định vị thế bền vững trong tương lai.
Bảo An