Cuối năm là thời điểm các hoạt động giao thương sôi động nhất, nhu cầu tiêu thụ hàng hóa tăng mạnh, đặc biệt là các mặt hàng tiêu dùng, quà Tết, sản phẩm công nghệ, thực phẩm chức năng, rượu bia, mỹ phẩm, thời trang… Điều này tạo cơ hội cho các đối tượng lợi dụng để đưa hàng giả, hàng nhái vào thị trường, nhằm kiếm lời bất chính.
Bên cạnh đó, các đường biên giới, cửa khẩu đông đúc, công tác kiểm tra kiểm soát hàng hóa không thể bao quát hết, khiến các hành vi buôn lậu dễ dàng thực hiện. Các sản phẩm lậu, giả mạo dễ dàng tuồn vào các chợ đầu mối, trung tâm thương mại, gây khó khăn trong công tác giám sát. Đáng chú ý, thủ đoạn của các đối tượng buôn hàng giả là tổ chức kho hàng gần cửa khẩu, thiết lập các điểm livestream tiếp nhận đơn và chuyển hàng đặt ở nhiều địa điểm khác nhau trên cả nước. Hàng hóa vi phạm được trà trộn, vận chuyển trong các kiện hàng, sử dụng số điện thoại không chính chủ để giao dịch, mua bán và gửi tới khách hàng thông qua các đơn vị dịch vụ giao nhận, chuyển phát nhanh nên khó phát hiện.
Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 TP. Hà Nội cho thấy, trong tháng 10/2024 lực lượng chức năng đã thanh tra, kiểm tra 2.572 vụ, xử lý 2.295 vụ hàng cấm, hàng lậu, hàng giả và gian lận thương mại. Qua đó đã thu nộp ngân sách Nhà nước hơn 294,3 tỷ đồng.
Chia sẻ về các thủ đoạn vận chuyển và buôn bán hàng lậu, hàng giả, Cục Quản lý thị trường Hà Nội cho biết, để qua mặt cơ quan chức năng, các đối tượng thường giấu hàng lậu, hàng giả trong các lô hàng hóa thông thường, hoặc thực hiện hành vi đánh tráo, rút ruột và thẩm lậu đối với các hàng hóa quá cảnh. Đồng thời, chúng cũng sử dụng sàn giao dịch điện tử xuyên biên giới để mua bán và vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, sau đó đưa về Việt Nam qua đường chuyển phát nhanh. Các mặt hàng này không chỉ gây ảnh hưởng đến người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế.
Một số loại hàng giả, hàng lậu phổ biến trong dịp cuối năm:
Rượu, bia ngoại giả: Các loại rượu, bia ngoại nhập khẩu thường xuyên bị làm giả và tuồn vào thị trường. Những loại rượu này thường được sản xuất với chất lượng kém, chứa cồn công nghiệp hoặc các chất độc hại, gây nguy hiểm cho sức khỏe người sử dụng. Dịp Tết, nhu cầu tiêu thụ rượu tăng mạnh, khiến các loại hàng giả này càng dễ dàng xuất hiện.
Thực phẩm, hoa quả nhập khẩu giả: Thực phẩm nhập khẩu, đặc biệt là hoa quả và rau củ, đôi khi bị làm giả hoặc tẩm hóa chất bảo quản không an toàn. Hàng giả từ các nước Đông Nam Á hoặc Trung Quốc thường xuyên được đưa vào Việt Nam vào dịp cuối năm, đặc biệt là các mặt hàng hoa quả, thực phẩm chế biến sẵn. Chúng không chỉ làm giảm chất lượng sản phẩm mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.
Quần áo, giày dép, túi xách giả mạo thương hiệu: Các sản phẩm thời trang, như quần áo, giày dép, túi xách mang nhãn hiệu nổi tiếng thường bị làm giả và tràn lan trên thị trường. Những sản phẩm này có giá rẻ hơn nhiều so với hàng thật, nhưng chất lượng kém, nhanh hỏng, và đôi khi có thể gây dị ứng cho người sử dụng.
Điện thoại, thiết bị công nghệ giả: Các sản phẩm công nghệ như điện thoại, máy tính bảng, tai nghe, pin sạc, phụ kiện điện thoại giả mạo thương hiệu cũng xuất hiện nhiều vào dịp cuối năm. Những sản phẩm này thường có chất lượng kém, dễ hỏng và tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ hoặc gây nguy hiểm.
Mặc dù các cơ quan chức năng đã nỗ lực kiểm soát và ngăn chặn hàng lậu, nhưng công tác này vẫn gặp không ít khó khăn do các quy định pháp lý chưa theo kịp với sự phát triển nhanh chóng của thị trường. Phó trưởng Ban Chỉ đạo 389, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết: Quá trình xử lý buôn lậu hiện nay chủ yếu chỉ dừng lại ở việc xử phạt vi phạm hành chính, mà mức phạt lại chưa đủ mạnh để ngăn ngừa tội phạm. Chẳng hạn, hành vi buôn bán hàng lậu có giá trị từ 10 - 20 triệu đồng chỉ bị phạt từ 4 - 6 triệu đồng, trong khi những đối tượng vi phạm có thể thu lợi bất chính gấp 3 - 4 lần giá trị hàng hóa thực tế.
Ảnh hưởng của hành vi buôn lậu, sản xuất và tiêu thụ hàng giả, hàng nhái
Việc mua phải hàng giả, hàng nhái hoặc hàng không rõ nguồn gốc không chỉ gây thiệt hại về tài chính mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng đối với sức khỏe và thị trường. Các sản phẩm thực phẩm, mỹ phẩm hoặc thuốc giả thường chứa hóa chất độc hại, có thể gây dị ứng, ngộ độc, hoặc các bệnh lý nguy hiểm cho người sử dụng. Sự không rõ ràng về thành phần và chất lượng khiến người tiêu dùng dễ dàng mắc phải các rủi ro về sức khỏe mà không hay biết. Khi mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng, người tiêu dùng không chỉ mất tiền mà còn không nhận được giá trị thực sự từ sản phẩm. Các món hàng này có thể không hoạt động như mong đợi, nhanh hỏng hoặc không mang lại hiệu quả như quảng cáo. Hàng giả, hàng lậu không chỉ gây thiệt hại cho người tiêu dùng mà còn làm giảm giá trị của các sản phẩm chính hãng. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến các doanh nghiệp sản xuất uy tín và làm mất ổn định thị trường, đồng thời tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh, khiến người tiêu dùng khó phân biệt sản phẩm chất lượng.
Trong bối cảnh thị trường ngày càng phức tạp và tiềm ẩn nhiều nguy cơ, công tác quản lý và kiểm soát hàng giả, hàng lậu trở thành nhiệm vụ quan trọng và cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động thương mại. Ông Đỗ Thế Thắng - Phó phòng Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế và buôn lậu (PC03) đề xuất sửa đổi các quy định để yêu cầu hàng hóa nhập khẩu phải có hóa đơn chứng từ hợp lệ, không chấp nhận hóa đơn nội địa thông thường. Nếu không xác định được chủ sở hữu nhãn hiệu hoặc không có sản phẩm chính hãng để giám định, các sản phẩm đó sẽ bị coi là hàng giả. Các lực lượng chức năng sẽ tăng cường công tác kiểm tra, xử lý vi phạm và vận động các tổ chức tham gia chống buôn lậu, gian lận thương mại. Đồng thời, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội - ông Nguyễn Mạnh Quyền cũng yêu cầu tăng cường quản lý thị trường và đảm bảo cung cầu các mặt hàng thiết yếu trong các dịp lễ, Tết.
Người tiêu dùng cần nâng cao cảnh giác và lựa chọn sản phẩm từ các nguồn cung cấp uy tín. Để phòng ngừa mua phải hàng giả, hàng lậu, người tiêu dùng nên mua hàng từ các cửa hàng chính hãng hoặc đại lý phân phối uy tín, tránh các chợ đầu mối hoặc nguồn cung không rõ ràng. Đồng thời, kiểm tra kỹ sản phẩm qua mã vạch, tem chống giả hoặc các dấu hiệu nhận biết hàng thật. Nếu phát hiện hành vi buôn lậu, sản xuất hoặc tiêu thụ hàng giả, người tiêu dùng nên chủ động báo cáo với cơ quan chức năng để kịp thời xử lý.
Trong dịp cuối năm, khi nhu cầu mua sắm tăng cao, tình trạng buôn lậu, hàng giả sẽ gia tăng đáng kể. Để bảo vệ sức khỏe và quyền lợi của mình, người tiêu dùng cần cảnh giác và lựa chọn sản phẩm một cách thông minh, đồng thời hỗ trợ các cơ quan chức năng trong việc phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm.