Trong bản đồ nông nghiệp Việt Nam, Lào Cai nổi bật lên như một viên ngọc xanh giữa miền núi phía Bắc, nơi thiên nhiên hào phóng ban tặng khí hậu mát mẻ quanh năm, đất đai phì nhiêu và những dãy núi ngút ngàn phủ đầy chè cổ thụ. Nhưng không chỉ dừng lại ở lợi thế tự nhiên, tỉnh này đang thực sự bứt phá nhờ một hướng đi mới: phát triển chè hữu cơ một chiến lược không chỉ sạch về môi trường, bền vững về xã hội, mà còn hứa hẹn mang lại giá trị kinh tế cao, giúp người dân “giàu lên từ núi”.
Lào Cai với địa hình, khí hậu và độ cao lý tưởng, thuận lợi canh tác chè hữu cơ an toàn, thân thiện môi trường, đáp ứng xu hướng toàn cầu.
Từ lợi thế tự nhiên đến mô hình canh tác hữu cơ tiên phong
Với địa hình đồi núi, nhiệt độ ôn hòa và độ cao lý tưởng, Lào Cai có điều kiện sinh thái gần như hoàn hảo để canh tác chè mà không cần đến thuốc bảo vệ thực vật hay phân bón hóa học. Đây chính là tiền đề quan trọng để địa phương chuyển dịch sang sản xuất chè hữu cơ – xu hướng toàn cầu đang được người tiêu dùng ngày càng ưa chuộng vì yếu tố an toàn sức khỏe và thân thiện với môi trường.
Trong số các giống chè nổi bật, chè Shan tuyết cổ thụ được xem là “báu vật của rừng xanh”. Những cây chè mọc tự nhiên ở độ cao hơn 1.200m, phủ một lớp lông tơ trắng mịn, có tuổi đời hàng chục, thậm chí hàng trăm năm. Hương vị chè Shan đậm đà, hậu ngọt dài, từng được người Pháp đánh giá là “hương vị của sương mai trên đỉnh núi”. Giờ đây, giống chè đặc hữu ấy đang được bảo tồn và phát triển thông qua các mô hình canh tác hữu cơ, trở thành điểm nhấn trong chiến lược nông nghiệp bền vững của tỉnh.
Hợp tác xã chè hữu cơ: Kết nối nông dân với thế giới
Một trong những điểm sáng tiêu biểu là Hợp tác xã (HTX) chè Bản Liền tại huyện Bắc Hà. Với khoảng 300 hộ dân tham gia, HTX này không chỉ là nơi chuyển giao kỹ thuật canh tác hữu cơ đạt tiêu chuẩn EU, USDA (Mỹ), và Canada, mà còn là cầu nối đưa sản phẩm chè Lào Cai xuất khẩu đến các thị trường khó tính như Đức, Pháp, Mỹ và Nhật Bản.
Nhờ sản xuất theo chuẩn hữu cơ quốc tế, giá bán chè khô của HTX có thể đạt 300.000 đồng/kg cao gấp 2-3 lần chè thông thường. Mỗi năm, riêng xã Bản Liền thu về trên 40 tỷ đồng từ chè hữu cơ, tạo thu nhập ổn định và việc làm cho hàng trăm lao động địa phương. Không chỉ là mô hình kinh tế, HTX chè hữu cơ còn là điển hình cho sự thay đổi tư duy: từ sản xuất nhỏ lẻ sang liên kết theo chuỗi giá trị điều kiện then chốt để nông nghiệp miền núi bứt phá.
Bền vững từ gốc: Không chỉ thu nhập, mà còn là cách sống
Chè hữu cơ không chỉ là sản phẩm sạch, mà còn là một hệ thống sản xuất dựa trên nguyên lý sinh thái và cân bằng tự nhiên. Người nông dân không sử dụng hóa chất, không tàn phá đất, nước và hệ sinh thái; thay vào đó, họ bảo vệ tầng đất mặt, dùng phân hữu cơ và phòng trừ sâu bệnh bằng biện pháp sinh học. Nhờ vậy, đất đai được hồi phục, cây chè khỏe mạnh hơn và tạo ra sản phẩm tinh khiết đúng nghĩa.
Ở huyện Bát Xát, một chương trình bảo tồn giống chè Shan tuyết cổ thụ đang được triển khai. Những cây chè già trên 10 năm tuổi, có sức sống tốt, được chọn làm cây mẹ để lấy hạt giống. Sau khi ươm trồng và đạt tiêu chuẩn, cây chè non sẽ phủ xanh thêm hàng chục hecta đất núi. Đây không chỉ là hoạt động phát triển kinh tế mà còn là hành động giữ gìn tài nguyên bản địa, truyền thống canh tác của người dân tộc Dao, Mông và Tày nơi đây.
Vượt rào cản, mở rộng cánh cửa thị trường
Tuy nhiên, con đường phát triển chè hữu cơ tại Lào Cai không thiếu những “dốc cao”. Khó khăn lớn nhất là chi phí chứng nhận và duy trì tiêu chuẩn hữu cơ điều mà nhiều hộ dân nhỏ lẻ không kham nổi. Quy mô canh tác manh mún, thiếu liên kết cũng làm giảm hiệu quả sản xuất và gây khó khăn trong truy xuất nguồn gốc, điều mà thị trường quốc tế yêu cầu khắt khe.
Trước thực trạng đó, chính quyền Lào Cai đã và đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ: hỗ trợ tài chính cho các HTX để đạt chứng nhận hữu cơ quốc tế, tổ chức các khóa tập huấn kỹ thuật canh tác hữu cơ, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào vùng nguyên liệu, ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với nông dân theo chuỗi khép kín từ vườn đến bàn ăn.
Đặc biệt, tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2025 mở rộng diện tích chè hữu cơ lên 5.000 ha, và đến 2030, nâng tổng diện tích nông nghiệp hữu cơ (bao gồm chè, quế, cây ăn quả ôn đới…) lên 10.000 ha. Đó là bước đi không chỉ vì tăng trưởng kinh tế, mà còn vì cam kết sống xanh và phát triển bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt.
Chè hữu cơ – Niềm tin vào một tương lai giàu có từ núi
Trong câu chuyện phát triển chè hữu cơ ở Lào Cai, người ta thấy rõ một bài học lớn: thay đổi tư duy sản xuất có thể thay đổi cả một vùng đất. Khi người nông dân biết cách làm sạch đất, sạch cây, làm chủ công nghệ và kết nối thị trường quốc tế, thì sản phẩm làm ra không chỉ là chè, mà là niềm tự hào, là tương lai.
Giữa làn sóng tiêu dùng xanh toàn cầu, chè hữu cơ Lào Cai đang mở ra một “lối ra” cho nông nghiệp miền núi không ồn ào, không đánh đổi tài nguyên, nhưng vững chắc và bền lâu. Đó không chỉ là một mô hình kinh tế, mà còn là một biểu tượng của tri thức bản địa được khơi dậy, của thiên nhiên được gìn giữ, và của một vùng cao đang từng bước “giàu lên từ núi” một cách tự nhiên, thông minh và đầy bản sắc.