Thái Nguyên, mảnh đất miền núi nổi tiếng với những đồi chè xanh mướt, đang chứng minh rằng cây chè không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp truyền thống mà còn là trụ cột kinh tế, động lực phát triển cộng đồng và biểu tượng của sự bền vững trong hành trình xây dựng nông thôn mới. Với hơn 24.000 ha chè, trong đó 83% diện tích được trồng bằng giống mới chất lượng cao, chè Thái Nguyên đã trở thành nền tảng quan trọng trong cơ cấu kinh tế nông nghiệp, góp phần nâng cao đời sống người dân và tạo ra giá trị xã hội, văn hóa và môi trường bền vững.
Những đồi chè khiến làng quê ở Thái Nguyên trở nên xanh mướt.
Chè Thái Nguyên nổi tiếng bởi chất lượng đặc trưng, từ trà móc câu, trà tôm nõn đến trà đinh thượng hạng. Sản lượng chè búp tươi năm 2024 đạt gần 273.000 tấn, mang lại giá trị khoảng 14.800 tỷ đồng. Không chỉ phục vụ thị trường nội địa, nhiều sản phẩm chè đạt chuẩn OCOP 3–5 sao của tỉnh đã xuất khẩu sang Mỹ, EU, Nhật Bản và Hàn Quốc, khẳng định vị thế của chè Thái Nguyên trên bản đồ trà thế giới. Đây là minh chứng rõ ràng rằng một sản phẩm truyền thống có thể song hành cùng công nghệ, quản trị hiện đại và thị trường quốc tế, từ đó tạo ra giá trị kinh tế và xã hội lâu dài.
Các hợp tác xã (HTX) chè đóng vai trò then chốt trong việc phát triển bền vững. Ở xã Tân Cương, HTX Như Ý Trà và HTX Tâm Trà Thái đã trở thành mắt xích quan trọng, kết nối nông dân với thị trường, cung cấp dịch vụ kỹ thuật và hướng dẫn áp dụng quy trình VietGAP, nâng cao chất lượng sản phẩm. HTX Như Ý Trà, từ một cơ sở sản xuất thủ công, đã phát triển vùng nguyên liệu 18 ha, liên kết 70 hộ dân và 20 thành viên chính thức. Quy trình thu hái được thực hiện vào buổi sớm khi lá còn đọng sương, giúp giữ trọn hương vị và chất lượng búp chè. Nhờ đó, sản phẩm của HTX không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn tiếp cận thị trường quốc tế, kết hợp phát triển du lịch trải nghiệm văn hóa trà.
HTX Tâm Trà Thái cũng là minh chứng cho sức mạnh của mô hình liên kết cộng đồng. Từ 8 hộ ban đầu, HTX nay đã có hơn 29 hộ tham gia sản xuất trên diện tích 29 ha, nhiều diện tích đạt chuẩn VietGAP và được cấp mã vùng trồng theo EVFTA, mở ra cơ hội xuất khẩu vào những thị trường khó tính. Các sản phẩm như Trà ướp sen hay Trà Đinh mang lại doanh thu ổn định, nâng cao đời sống nông dân, đặc biệt là lao động nữ – lực lượng chủ chốt trong HTX. Đồng thời, HTX chú trọng đổi mới tư duy kinh doanh, đầu tư bao bì, mẫu mã, tạo ra sản phẩm vừa để thưởng thức vừa làm quà tặng, góp phần nâng tầm thương hiệu chè Thái Nguyên ra thế giới.
Giá trị bền vững của chè Thái Nguyên còn được thể hiện qua việc bảo tồn giống chè cổ truyền, gắn kết sản xuất với văn hóa và bảo vệ môi trường. Nhiều hộ dân gắn bó cả đời với những gốc chè trăm tuổi, coi việc chăm sóc cây chè như giữ gìn hồn cốt của vùng đất. Các HTX áp dụng mô hình nông nghiệp xanh, giảm phát thải, bảo vệ đất và cảnh quan, góp phần cải thiện môi trường và đáp ứng tiêu chí nông thôn mới nâng cao. Sự kết hợp giữa kinh tế – xã hội – môi trường đã tạo nên giá trị bền vững của cây chè, giúp nông thôn Thái Nguyên vừa phát triển vừa giữ được bản sắc riêng.
Vai trò của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Thái Nguyên cũng rất quan trọng. Họ hỗ trợ các HTX về đào tạo cán bộ quản lý, kỹ thuật sản xuất, chuyển đổi số, xúc tiến thương mại và kết nối tiêu thụ sản phẩm qua hội chợ, siêu thị, sàn thương mại điện tử. Nhờ đó, các HTX như HTX chè an toàn Nguyên Việt tại xã Minh Lập hay HTX Nông sản Phú Đạt tại xã Bình Thành đã nâng cao năng suất, ổn định giá cả, mở rộng thị trường, tạo việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân. Chuyển đổi số giúp minh bạch thông tin, giảm rủi ro, tăng cường uy tín thương hiệu và tiếp cận khách hàng toàn cầu, từ đó xây dựng một hệ sinh thái chè bền vững và hiện đại.
Cây chè Thái Nguyên không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn thúc đẩy phát triển cộng đồng và xây dựng nông thôn mới. Các xã có HTX chè hoạt động hiệu quả đều ghi nhận những thay đổi rõ rệt: thu nhập ổn định, việc làm được tạo thêm, cảnh quan và môi trường được cải thiện, đời sống người dân nâng cao. Chè Thái Nguyên trở thành trụ cột bền vững, kết nối sản xuất, cộng đồng và thị trường, góp phần đưa nông thôn Thái Nguyên tiến lên hiện đại và thịnh vượng.
Dù còn nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, hạn chế nguồn lực hay trình độ quản trị HTX chưa đồng đều, nỗ lực của chính quyền địa phương, Liên minh HTX và người dân đã tạo nên một hệ sinh thái chè phát triển bền vững. Từ bàn tay khéo léo của phụ nữ, từ những gốc chè trăm tuổi đến công nghệ số hiện đại, từ sản phẩm OCOP chất lượng cao đến du lịch trải nghiệm sinh thái, chè Thái Nguyên chứng minh rằng giá trị bền vững không chỉ nằm ở sản xuất mà còn ở cộng đồng, văn hóa và môi trường.
Chè Thái Nguyên hôm nay, với hương vị tinh khiết, chất lượng vượt trội và giá trị bền vững, đang trở thành hình mẫu cho nông nghiệp hiện đại, kinh tế tập thể hiệu quả và nông thôn mới thịnh vượng. Mỗi búp chè xanh mướt không chỉ mang lại thu nhập mà còn là lời khẳng định rằng khi sản xuất, cộng đồng và thị trường được kết nối chặt chẽ, nông thôn Thái Nguyên sẽ phát triển toàn diện, bền vững và giàu sức sống.