Thái Nguyên, vùng đất trung du phía Bắc Việt Nam từ lâu đã nổi danh là “thủ phủ chè” với những đồi chè bạt ngàn, khí hậu ôn hòa và bàn tay cần mẫn của người nông dân. Chè không chỉ là cây trồng chủ lực mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa, kinh tế của địa phương. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh, sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng và xu thế số hóa toàn cầu, Thái Nguyên đang từng bước chuyển mình mạnh mẽ. Chuyển đổi số và kết nối văn hóa không chỉ mở ra cánh cửa thị trường mới cho cây chè mà còn đặt nền móng cho một tương lai phát triển bền vững và giàu bản sắc.
Ông Nguyễn Bá Chính, Giám đốc Sở Công Thương tham gia đồng hành cùng hợp tác xã và hộ sản xuất đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử lớn.
Chè – Biểu tượng kinh tế, văn hóa của Thái Nguyên
Thái Nguyên hiện có gần 22.000 ha diện tích chè, sản lượng hằng năm đạt trên 250.000 tấn chè búp tươi, trong đó nhiều vùng nổi tiếng như Tân Cương, La Bằng, Trại Cài... đóng vai trò then chốt trong chuỗi cung ứng chè Việt Nam. Giá trị sản phẩm chè toàn tỉnh ước đạt 13.600 tỷ đồng mỗi năm. Những con số ấn tượng ấy không chỉ phản ánh vai trò kinh tế của cây chè mà còn khẳng định đây là “trái tim xanh” trong sinh kế của hàng chục ngàn hộ dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống ở vùng cao.
Thế nhưng, dù giàu tiềm năng, việc tiêu thụ chè Thái Nguyên trước đây vẫn phụ thuộc chủ yếu vào kênh truyền thống hội chợ, triển lãm, kết nối cung cầu theo mùa vụ – khiến đầu ra không ổn định, giá cả dễ bị thao túng bởi thương lái. Bài toán làm sao để chè vươn xa, tiếp cận người tiêu dùng hiện đại, lại không làm mai một giá trị truyền thống đã thôi thúc Thái Nguyên chọn con đường đổi mới: ứng dụng công nghệ số và kết nối văn hóa bản địa.
Chuyển đổi số – Chìa khóa mở rộng thị trường
Trong thời đại số hóa, thương mại điện tử không còn là sân chơi riêng của các mặt hàng công nghiệp hay thời trang. Ngành nông nghiệp, đặc biệt là sản phẩm OCOP và đặc sản vùng miền, đang tận dụng mạnh mẽ các nền tảng trực tuyến để tiếp cận khách hàng toàn quốc, thậm chí vươn ra quốc tế.
Thái Nguyên là một trong những địa phương tiên phong đưa sản phẩm chè lên các sàn thương mại điện tử như Shopee, Tiki, Lazada, Postmart hay Voso. Ngành Công Thương tỉnh đã phối hợp tổ chức nhiều khóa tập huấn cho các hợp tác xã và hộ nông dân, hướng dẫn cách chụp ảnh sản phẩm đẹp mắt, viết mô tả thu hút, tiếp cận khách hàng qua livestream bán hàng hay sử dụng trí tuệ nhân tạo để phân tích hành vi người tiêu dùng.
Đặc biệt, năm 2023, Thái Nguyên đã ký kết hợp tác với TikTok Việt Nam nền tảng video ngắn đang được giới trẻ ưa chuộng để sản xuất các nội dung sáng tạo xoay quanh chủ đề chè. Qua các clip “kể chuyện bằng hình ảnh”, người xem không chỉ biết đến chất lượng chè Tân Cương hay những đồi chè xanh mướt, mà còn cảm nhận được hơi thở cuộc sống, sự tinh tế trong nghệ thuật thưởng trà và niềm tự hào của người làm chè bản địa.
Chiến lược này không chỉ gia tăng giá trị thương hiệu mà còn tạo ra làn sóng lan tỏa mạnh mẽ, đưa chè Thái Nguyên tiếp cận nhóm khách hàng trẻ nhóm tiêu dùng chủ đạo trong tương lai. Nhờ đó, không ít hợp tác xã chè đã tăng trưởng đơn hàng lên tới 150–200% sau khi tham gia thương mại điện tử.
Kết nối văn hóa – Lan tỏa bản sắc, tạo giá trị khác biệt
Bên cạnh chuyển đổi số, chè Thái Nguyên còn được định vị là sản phẩm văn hóa du lịch độc đáo. Thưởng trà không đơn thuần là uống, mà là cách con người giao tiếp với thiên nhiên, kết nối với nhau qua câu chuyện trà. Thái Nguyên đã khai thác sâu yếu tố này để phát triển du lịch cộng đồng, xây dựng các không gian văn hóa trà phục vụ du khách trong và ngoài nước.
Nhiều mô hình du lịch kết hợp trải nghiệm trà đã ra đời và thành công, như Hương Vân Trà, Tâm Trà Thái, HTX Hảo Đạt… Không chỉ được uống trà ngon, du khách còn được trải nghiệm hái chè, sao chè, học cách pha trà đúng điệu, tham quan làng nghề truyền thống, nghe các nghệ nhân kể chuyện về trà Việt. Các đồi chè ở La Bằng (Đại Từ), Phú Thượng (Võ Nhai), Tức Tranh (Phú Lương), Phú Đình (Định Hóa)… dần trở thành điểm đến hấp dẫn trong hành trình du lịch xanh, nghỉ dưỡng sinh thái kết hợp giáo dục bản địa.
Cùng với đó, cuốn sách “Ai đem giăng sáng giãi trên đồi chè” ra mắt bởi Hiệp hội Du lịch tỉnh như một lát cắt nghệ thuật, tôn vinh văn hóa chè Thái Nguyên qua góc nhìn văn chương. Đây là bước đi độc đáo, biến chè không chỉ là sản phẩm vật chất mà còn là biểu tượng tinh thần – điều mà không nhiều địa phương làm được.
Hài hòa giữa truyền thống và hiện đại – Chiến lược bền vững cho tương lai
Điểm đáng ghi nhận là Thái Nguyên không chạy theo xu hướng hiện đại một cách vội vàng, mà chọn con đường phát triển hài hòa giữa công nghệ và truyền thống. Chuyển đổi số không làm mất đi bản sắc chè, mà ngược lại, giúp lan tỏa những giá trị văn hóa, nghề truyền thống đến rộng rãi hơn, sâu sắc hơn. Việc gắn sản phẩm chè với du lịch trải nghiệm, giáo dục văn hóa giúp gia tăng giá trị cộng thêm, cải thiện thu nhập cho người dân địa phương mà vẫn giữ được “chất” chè Thái Nguyên.
Với định hướng lấy nông dân làm trung tâm, sản phẩm làm cốt lõi và công nghệ làm động lực, mô hình phát triển chè của Thái Nguyên đang dần trở thành hình mẫu cho các tỉnh trung du và miền núi phía Bắc. Tầm nhìn xa không chỉ dừng lại ở bán chè, mà là xây dựng hệ sinh thái “chè – văn hóa – du lịch – công nghệ” có khả năng thích ứng với mọi biến động thị trường.
Chè Thái Nguyên hôm nay không còn bó hẹp trên những đồi chè lặng lẽ mà đã và đang hiện diện mạnh mẽ trên mạng xã hội, thương mại điện tử và trong hành trình khám phá của khách du lịch. Việc kết hợp hài hòa giữa chuyển đổi số và gìn giữ bản sắc văn hóa không chỉ là lựa chọn tất yếu, mà còn là chiến lược thông minh, nhân văn và hiệu quả. Đây chính là con đường để chè Thái Nguyên không chỉ vươn xa trên thị trường, mà còn đi sâu vào trái tim người tiêu dùng trong và ngoài nước như một biểu tượng của chất lượng, văn hóa và khát vọng phát triển bền vững của vùng đất trung du giàu tiềm năng này.