Để chuẩn bị cho mùa sầu riêng chính vụ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao năng lực sản xuất trong nước, mở rộng thị trường xuất khẩu và tận dụng tối đa lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do (FTA). Trọng tâm hiện nay là đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của ngành hàng sầu riêng mặt hàng nông sản đã từng mang về 3,2 tỷ USD trong năm 2024.
Với gần 180.000 ha trồng sầu riêng (gấp 6 lần so với trước) và sản lượng đạt khoảng 1,5 triệu tấn, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để đưa sầu riêng trở thành ngành hàng chủ lực mang tính chiến lược.
Tín hiệu tích cực từ thị trường Trung Quốc
Trung Quốc tiếp tục là thị trường tiêu thụ lớn nhất của sầu riêng Việt Nam. Mới đây, Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) đã cập nhật thêm 829 mã số vùng trồng và 131 mã số cơ sở đóng gói, nâng tổng số lên 1.396 vùng trồng và 188 cơ sở đóng gói được phép xuất khẩu. Điều đáng chú ý là GACC đã tự động gia hạn Nghị định thư ký từ ngày 11/7/2022 mà không yêu cầu đàm phán lại hay áp dụng biện pháp tạm dừng – một động thái được đánh giá là thể hiện sự tin tưởng cao vào hệ thống kiểm soát chất lượng và an toàn thực phẩm của Việt Nam.
Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến, đây là cơ hội quan trọng để Việt Nam củng cố và mở rộng thị phần sầu riêng tại Trung Quốc. Trong tháng 5/2025, những lô hàng sầu riêng đông lạnh đầu tiên đã được xuất khẩu sang thị trường này, bên cạnh hàng trăm tấn trái tươi.
Xuất khẩu sụt giảm và những thách thức cần vượt qua
Tuy nhiên, ngành sầu riêng vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Theo Cục Hải quan (Bộ Tài chính), trong 4 tháng đầu năm 2025, Việt Nam chỉ xuất khẩu được 51.860 tấn sầu riêng, tương ứng 183,5 triệu USD giảm 53% về lượng và 61% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Giá xuất khẩu trung bình cũng giảm 16%, chỉ còn 3.538 USD/tấn. Nguyên nhân chủ yếu là do kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc thị trường chủ lực sụt giảm mạnh đến 75,5%.
Trước thực tế đó, ngày 21/5/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 71/CĐ-TTg, giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương triển khai các biện pháp đồng bộ nhằm khôi phục tăng trưởng và nâng cao giá trị xuất khẩu sầu riêng.
9 giải pháp chiến lược để phục hồi và phát triển
Tại Hội nghị “Phát triển ngành hàng sầu riêng bền vững” tổ chức tại Tây Nguyên, cùng với chuyến làm việc với GACC từ 27–29/5/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đưa ra 9 giải pháp then chốt:
1. Rà soát toàn diện quy trình canh tác: Tiến hành kiểm tra chất lượng đất, nước, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và đẩy mạnh chọn tạo giống đạt tiêu chuẩn an toàn. Mục tiêu là đáp ứng được yêu cầu khắt khe từ cả thị trường nội địa và quốc tế.
2. Tăng cường kiểm tra mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói: Ứng dụng chuyển đổi số để đảm bảo truy xuất nguồn gốc minh bạch, ngăn chặn gian lận thương mại và nâng cao năng lực giám sát chất lượng.
3. Kiểm soát rủi ro nhiễm kim loại nặng: Triển khai 5 giải pháp cải tạo đất nhằm giảm thiểu nguy cơ nhiễm cadimi, đặc biệt tại các vùng trọng điểm như Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long.
4. Rà soát phân bón nhập khẩu: Tăng cường kiểm soát chất lượng phân bón, nhất là các sản phẩm DAP nhập khẩu từ Hàn Quốc – nơi từng ghi nhận cadimi vượt ngưỡng giới hạn cho phép (28 mg/kg so với tiêu chuẩn 12 mg/kg).
5. Hoàn thiện khung pháp lý: Rà soát và đồng bộ các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến chuỗi an toàn dịch bệnh, đảm bảo quản lý chất lượng nông sản một cách chặt chẽ. Dự kiến hoàn thành trong quý III/2025.
6. Thắt chặt hợp tác với Trung Quốc: Phối hợp sâu rộng với GACC trong công tác kiểm dịch thực vật, tạo thuận lợi cho hoạt động thông quan, đặc biệt trong thời điểm cao điểm thu hoạch.
7. Mở rộng hệ thống phòng thí nghiệm: Tăng số lượng và nâng cấp năng lực các phòng kiểm nghiệm tại các vùng sản xuất chủ lực. Vinacontrol TP.HCM đã đề xuất xây dựng một phòng thí nghiệm tại Đắk Lắk, dự kiến đi vào hoạt động trước mùa vụ tháng 8–9/2025.
8. Tăng cường hỗ trợ tại cửa khẩu: Bố trí cán bộ chuyên trách để hỗ trợ nông dân và doanh nghiệp, giảm thiểu ùn tắc hàng hóa trong giai đoạn thu hoạch rộ.
9. Kiểm soát chất lượng từ gốc: Thiết lập quy trình giám sát chặt chẽ từ khâu canh tác đến đóng gói, nhằm đảm bảo tính đồng nhất và chất lượng sản phẩm xuất khẩu.
Với gần 180.000 ha trồng sầu riêng (gấp 6 lần so với trước) và sản lượng đạt khoảng 1,5 triệu tấn, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để đưa sầu riêng trở thành ngành hàng chủ lực mang tính chiến lược. Tuy nhiên, để giữ vững vị thế và đảm bảo tăng trưởng bền vững, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp, nông dân và hiệp hội ngành hàng.
Hiệp hội Rau quả Việt Nam hiện cũng đang đề xuất xây dựng mô hình phòng xét nghiệm nhanh tại vùng trồng theo hình thức xã hội hóa. Mô hình này sẽ giúp nhà vườn tự chủ kiểm tra đất, nước, và chất lượng trái cây trước khi xuất khẩu, tạo thêm lớp bảo vệ cho thương hiệu sầu riêng Việt Nam trên thị trường quốc tế.