Những năm tháng đánh Mỹ, đời sống vốn đã khó khăn lại luôn bị đe dọa bởi bom đạn. Mỗi khi tiếng còi báo động vang lên, cả nhà lại í ới gọi nhau chạy xuống hầm trú ẩn. Nhưng sau mỗi trận “động đất trên trời”, bọn trẻ cấp ba lại háo hức rủ nhau đi làm thêm, góp chút sức lực đỡ đần bố mẹ.
Từ gánh cát, xúc cát, làm phu hồ, quét vôi tường… công việc mà các em thích nhất là đan áo tơi thuê. Loại áo che mưa thời ấy được làm từ lá cây cọ, khung đan giản đơn bằng gỗ, sợi gai đay thô ráp, kim khâu là mảnh thép được đục lỗ một đầu, đầu kia dũa nhọn. Mỗi chiếc áo tơi ra đời không chỉ là vật dụng chống mưa mà còn mang theo cả tinh thần cần cù, sáng tạo và khát khao được giúp đỡ gia đình của những đứa trẻ thời chiến.
Nguyên liệu chính để làm áo tơi là những mảnh lá cọ tươi, to và dai, xòe rộng như chiếc ô. Sau khi được vuốt thẳng và ép bằng phiến đá, từng mảnh lá được khâu cẩn thận trên khung cửi bằng tay, theo “mẫu thiết kế” của người đặt hàng. Công việc tuy không nặng nhọc nhưng đòi hỏi sự tỉ mẩn, bởi chỉ một chiếc áo tơi đạt yêu cầu mới được nghiệm thu và trả công.
Nhìn lại những bộ phim lịch sử, hình ảnh người mẹ, người chị nông dân chân lấm tay bùn mặc áo tơi, đầu đội nón lá dưới mưa hay gió lạnh mùa đông, khiến thế hệ từng trải qua một thời bom đạn xúc động bồi hồi. Với bọn trẻ thời ấy, dù công việc nhỏ nào cũng làm các em reo vui sung sướng, bởi mỗi đồng tiền kiếm được là cách gửi gắm tình cảm và sự trưởng thành đến bố mẹ.
Người quê miền Trung du vẫn tự hào về vùng đất nên thơ, nơi có những rừng cọ, đồi chè, sông suối hiền hòa, đã đi vào thơ ca như trong bài “Ta đi tới” của nhà thơ Tố Hữu. Qua nhiều thập kỷ, nông thôn mới thay đổi, nhưng trên các đồi chè, rừng cọ, tre nứa... người dân vẫn nỗ lực xóa đói giảm nghèo, vươn lên làm giàu ngay trên mảnh đất quê hương.
Cây cọ ở miền Trung du có nhiều loại: cọ thân cao vừa cho lá vừa cho quả, trồng trên đồi cao, cạnh nương sắn hay rừng sâu; cọ thân lùn chỉ lấy lá; cọ cảnh nhập ngoại trồng dọc đường từ sân bay Nội Bài về cầu Nhật Tân dùng làm cảnh. Từ lâu, lá cọ đã là vật liệu quen thuộc để lợp nhà, chuồng nuôi gia súc, dù nay đã có vật liệu hiện đại. Qua những công đoạn chế biến tinh tế, lá cọ trở thành nón lá xinh đẹp, làm duyên cho người phụ nữ trong tà áo dài, hay áo tơi che mưa.
Cành cọ sau khi tách lá được dùng làm mành che nắng, dệt chiếu, thậm chí làm tranh phong cảnh hay hình thiếu nữ trong trang phục truyền thống. Quả cọ có thể ép dầu phục vụ công nghiệp, hoặc chế biến thành những món ăn đặc trưng mang hương vị riêng của vùng quê.
Quê hương thật đẹp và giàu tài nguyên: rừng vàng, biển bạc, đất đai màu mỡ. Khi con người biết khai thác hợp lý, khoa học và trân trọng tài sản thiên nhiên, vẻ đẹp hoang sơ của mọi vùng miền sẽ được gìn giữ trong thời đại số. Nhắc nhớ về cây, con, củ, quả… như trở lại tuổi thơ trong trẻo, ký ức ngập tràn hạnh phúc. Như lời bài hát: “Quê hương nếu ai không nhớ, sẽ không lớn nổi thành người”, mỗi trải nghiệm về miền văn hóa, con người và cảnh đẹp dọc chiều dài đất nước khiến chúng ta thêm yêu, thêm tự hào về quê hương, đất nước.