Trong suốt chiều dài phát triển nông nghiệp Việt Nam, “Chè Thái Nguyên” luôn được xem là biểu tượng của chất lượng và bản sắc văn hóa vùng trung du. Thế nhưng, để trở thành một thương hiệu quốc gia vững mạnh và đủ sức cạnh tranh trên trường quốc tế, ngành chè Thái Nguyên cần hơn những ưu đãi của tự nhiên. Đó phải là một chiến lược chuyển đổi toàn diện, từ quy trình sản xuất, ứng dụng công nghệ đến cách tiếp cận thị trường, nhằm đưa sản phẩm chè lên tầm cao mới, bền vững và hiện đại.
Thái Nguyên đặt mục tiêu đến năm 2030 trở thành trung tâm chế biến chè công nghệ cao miền Bắc.
Những năm gần đây, tỉnh Thái Nguyên liên tục đẩy mạnh xúc tiến thương mại tại các thị trường lớn như châu Âu, châu Mỹ và khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Các đoàn công tác liên ngành đã tham gia hội chợ nông sản quốc tế, tổ chức hội thảo, khảo sát thị trường và kết nối giao thương để quảng bá sản phẩm OCOP của địa phương. Nhờ vậy, nhiều dòng chè hữu cơ và chè cao cấp của Thái Nguyên đã có mặt tại những thị trường khó tính, từ đó tạo nền tảng để ngành chè chuyển từ mô hình sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất theo chuỗi giá trị toàn cầu.
Để nâng tầm thương hiệu, Thái Nguyên đặt mục tiêu đến năm 2030 trở thành trung tâm chế biến chè công nghệ cao của miền Bắc. Lộ trình này được xây dựng trên ba trụ cột chính: ứng dụng công nghệ sinh học để chọn tạo giống mới, cơ giới hóa và tự động hóa quy trình thu hoạch, chế biến, đồng thời số hóa toàn bộ chuỗi sản xuất. Tại những vùng chè nổi tiếng như Tân Cương, Phú Đô, La Bằng, Khe Cốc…, máy hái chè cầm tay, hệ thống sao sấy tự động và dây chuyền phân loại bằng cảm biến đã được sử dụng rộng rãi. Công nghệ không chỉ giúp tăng năng suất, giảm chi phí lao động mà còn bảo đảm chất lượng chè đồng nhất, yếu tố cốt lõi để tạo niềm tin với khách hàng quốc tế.
Bên cạnh cơ giới hóa, chuyển đổi số đang trở thành chìa khóa mới giúp chè Thái Nguyên bước vào thị trường toàn cầu. Nhiều hợp tác xã áp dụng nhật ký điện tử, cảm biến giám sát vi khí hậu và phần mềm quản lý trang trại để tối ưu hóa quy trình canh tác. Việc sử dụng mã QR truy xuất nguồn gốc giúp người tiêu dùng nắm rõ toàn bộ hành trình của sản phẩm, từ vùng trồng, chăm sóc, thu hái đến chế biến và kiểm định chất lượng. Đây là điều kiện tiên quyết để đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt của EU, Mỹ hay Nhật Bản, những thị trường đặc biệt coi trọng sự minh bạch.
Một điển hình thành công là vùng chè hữu cơ Khe Cốc. Với triết lý “làm hữu cơ phải đi chậm và chắc”, nghệ nhân Tô Văn Khiêm cùng HTX Chè an toàn Khe Cốc đã kết hợp quy trình hữu cơ truyền thống với công nghệ hiện đại trong sao sấy, phân loại và đóng gói. Nhờ đó, sản phẩm của HTX đã vượt qua các tiêu chí khắt khe và xuất khẩu sang Ba Lan, Hoa Kỳ, Cộng hòa Séc. Đây không chỉ là thành công của riêng một hợp tác xã mà còn là minh chứng cho khả năng vươn tầm quốc tế của chè Thái Nguyên khi được đầu tư đúng hướng.
Việc ứng dụng công nghệ còn mở ra cơ hội đa dạng hóa sản phẩm, yếu tố quan trọng để nâng cao giá trị thương hiệu. Ngoài các dòng chè truyền thống như móc câu, tôm nõn hay đinh tâm trà, nhiều cơ sở đã phát triển matcha, trà túi lọc, kẹo trà xanh, thức uống tốt cho sức khỏe và cả mỹ phẩm từ chè hữu cơ. Một số địa phương còn kết hợp phát triển du lịch cộng đồng, nơi du khách tham gia hái chè, sao chè và thưởng thức văn hóa trà bản địa. Đây là cách quảng bá thương hiệu tự nhiên, giàu trải nghiệm và hiệu quả dài hạn.
Để hình thành thương hiệu chè quốc gia, Thái Nguyên đang thúc đẩy mô hình liên kết “4 nhà”: Nhà nông – Nhà doanh nghiệp – Nhà khoa học – Nhà nước. Nhà khoa học hỗ trợ nghiên cứu giống mới và quy trình sạch; doanh nghiệp đầu tư công nghệ, mở rộng thị trường; nhà nước ban hành chính sách, hỗ trợ vốn và xúc tiến thương mại; người nông dân chủ động sản xuất theo tiêu chuẩn cao. Sự phối hợp này tạo ra chuỗi giá trị khép kín, giúp chè Thái Nguyên nâng cao sức cạnh tranh, tăng thu nhập cho người dân và đóng góp cho giảm nghèo bền vững.
Hành trình hội nhập toàn cầu của chè Thái Nguyên đang bước sang trang mới. Với sự kết hợp giữa tinh hoa văn hóa trà và công nghệ thời đại, “Chè Thái Nguyên” không chỉ hướng tới vị thế thương hiệu quốc gia mà còn có cơ hội trở thành đại diện tiêu biểu của nông sản Việt trên thị trường quốc tế.