Đặc sản bưởi Đoan Hùng - Hương vị đất Tổ

Giống bưởi chắt lọc tinh chất từ sỏi đá

Có một mối liên hệ ràng buộc nào đó mà cả ba miền Bắc - Trung - Nam của nước ta đều có giống bưởi ngon. Bưởi Phúc Trạch đặc trưng cho miền Trung nắng gió, bưởi Năm Roi chọn cho mình vùng đất Nam Bộ màu mỡ để sinh sôi. Bưởi Đoan Hùng giống bưởi được chắt lọc tinh chất từ sỏi đá trung du để ngon, ngọt đến lạ kỳ.

Bưởi Đoan Hùng xưa còn gọi là “bưởi Phủ Đoan”, vẫn được biết đến bởi những đặc điểm tép nhỏ, quả nhỏ, vỏ héo, mềm mọng nước, ngọt và mát. Giống bưởi ở đây còn quý ở chỗ, có thể bảo quản được vài tháng đến nửa năm, khi bổ ra ăn vẫn ngọt, ngon như thường mà không bị hư. Bưởi Đoan Hùng đã được bảo hộ tên gọi xuất xứ và được Nhà nước bảo hộ vô thời hạn tại quyết định số 73/QĐ-SHTT.

Được biết, bưởi Đoan Hùng có 2 giống bưởi ngon nhất, đó là bưởi Chí Đám và bưởi Bằng Luân. Bưởi Chí Đám phát triển phù hợp trên đất phù sa sông Lô, sông Chảy, về nguồn gốc giống bưởi này được nhân dân xã Chí Đám nhân ra từ cây bưởi ngon của nhà lão nông có tên là Sửu cách đây trên 200 năm, từ đó đến nay tên ông được đặt cho giống bưởi. Bưởi Sửu sau 5 năm trồng cho quả có chất lượng tốt, cây 15 tuổi có năng suất từ 100 - 150 quả, bảo quản được sau 5 - 6 tháng quả giữ được chất lượng tốt.

Bưởi Bằng Luân có cách đây 200 đến 300 năm là giống có nhiều nhất ở Đoan Hùng, hầu hết các xã trong huyện, đặc biệt là Bằng Luân và Quế Lâm đều trồng giống bưởi này. Bưởi Bằng Luân có dạng lá nhỏ, tròn đều. Khi chín có màu vàng rơm, màu thịt quả trắng, trục quả đặc, dễ tách múi, tép mềm mọng nước có màu trắng xanh và ngọt đậm vị thơm. Có lẽ làm nên cái hồn cho bưởi Đoan Hùng là hương bưởi, cái mùi thơn ngan ngát ấy thực khó diễn tả. Tết đến, xuân về trên bàn thờ tổ tiên mà có trái bưởi Đoan Hùng thì hương vị đặc biệt đó sẽ làm cho không khí gia đình thêm ấm cúng.

Người dân làm giàu từ cây bưởi

Cây bưởi tại huyện Đoan Hùng gần như là “mũi nhọn” kinh tế làm giàu cho người dân nơi đây, được biết UBND tỉnh Phú Thọ đã phê duyệt quy hoạch với hàng ngàn hecta giống bưởi đặc sản ở các địa phương của huyện Đoan Hùng. Những trái bưởi ngày hôm nay đã mang lại nguồn thu nhập lớn cho bà con nhân dân nơi đây vào những tháng cuối năm. Loại bưởi thường bán tại vườn hay cho khách đi đường với giá từ 20.000 - 30.000 đồng/ quả, còn loại bưởi Sửu tại xã Chí Đám bán vào dịp Tết có giá từ 60.000 - 70.000 đồng/ quả. Có những gia đình nhờ trồng và phát triển bưởi đặc sản đã có thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm.

Ông Trần Văn Phẩm (69 tuổi), thôn Lã Hoàng 2 xã Chí Đám (huyện Đoan Hùng) một trong những gia đình trồng bưởi Sửu chia sẻ: “Việc trồng được cây bưởi Sửu là rất khó khăn trong giai đoạn đầu, diện tích cơ cấu vườn tốn kém rất nhiều, ban đầu Nhà nước có chính sách hỗ trợ về nguồn vốn, nguồn phân toàn bộ để bón cho cây là phải phân hữu cơ nếu bón phân hóa học thì coi như hỏng cây vì khi ra trái không được ngon. Quy trình chăm sóc để tránh ruồi vàng những năm đầu tiên thì phun thuốc nhưng không hiệu quả vì sâu bệnh ruồi vàng kháng thuốc nên gia đình phải bắt hoàn toàn bằng thủ để tránh ruồi vàng.

Tổng diện tích vườn bưởi của gia đình có 1 hecta, được trồng 20 năm với 135 gốc. Gia đình thu hoạch được trái khoảng 3 năm lại đây, mỗi năm thu nhập từ 300 - 400 triệu đồng/ năm”, ông Phẩm phấn khởi nói.

Ông Nguyễn Minh Mạch - Giám đốc HTX sản xuất và kinh doanh bưởi xã Chí Đám cho biết: “HTX được thành lập năm 2012 có 10 hộ đến năm 2014 thêm 6 hộ, tổng diện tích mô hình trồng bưởi Sửu tính tới thời điểm hiện nay có 8 hecta, trong đó có 4hecta được trồng từ năm 2006 đã cho thu hoạch ổn định mỗi năm khoảng từ 1 tỷ đến 1,2 tỷ đồng/năm. Còn 4 hecta là bưởi trồng sau mới cho quả bói (chưa thu hoạch được).

Quy trình trồng và phòng bệnh cho cây bưởi phải chú trọng thứ nhất là không được trồng sâu quá; thứ hai: Trong quá trình cây phát triển là phải bón phân cân đối, đảm bảo không tốt quá không cằn quá; thứ ba: sâu bệnh chú trọng nhện đỏ, nhện trắng, bệnh gôm do khí khậu nhiệt đới nên cây hay bị bệnh gôm vậy phải ủ phân bằng phân hữu cơ để hạn chế sâu bệnh và vườn không được để động nước sẽ gây thối dễ, loát cam bệnh…”.

Trao đổi với phóng viên ông Phạm Minh Thư, cán bộ Nông nghiệp xã Chí Đám cho biết: “Giống bưởi Sửu tại xã Chí Đám là loại bưởi rất có thương hiệu đã lâu, nói về lịch sử quả bưởi Sửu có từ thời chống Pháp người dân Chí Đám đã sơn đen rồi thả xuống dòng sông Lô để giả làm thủy lôi để đánh lừa thực dân Pháp đã góp phần tạo nên chiến thắng sông Lô lịch sử. Sau này giống bưởi Sửu bị mai một đi vì giá cả thị trường không cao thì người dân không chú trọng đến nữa. Năm 2000 huyện Đoan Hùng tổ chức cuộc thi bưởi ngọt trong đó giống bưởi Sửu và Bằng Luân, thì bưởi Sửu Chí Đám được giải nhất từ đó đã nhân rộng ra hai giống bưởi này và mang lại hiệu quả kinh tế cao cho bà con. 

Điểm khác biệt của giống bưởi Sửu là cây bưởi này gần 1 năm mang quả trên cây, vị bưởi rất thơm ngon, khác biệt với các dòng bưởi khác về chất lượng. Bên cạnh đó, giống bưởi này khó trồng và đòi hỏi cao về kỹ thuật. Thị trường tiêu thụ sản phẩm ra ngoài chưa nhiều và thương hiệu bưởi thì sắp tới sẽ được gắn nhãn mác …vì sản phẩm ít nên không có để bán ra thị trường trôi nổi chỉ có khách về tận đây đặt hàng mua trước thì có … Hàng năm huyện Đoan Hùng vẫn thường xuyên mở lớp tập huấn về kỹ thuật trồng và chăm sóc cây bưởi cho bà con”./.

Sơn Thủy