Mỗi quốc gia có thị trường nội địa với đặc thù và ưu thế riêng của nó. Ví dụ, thị trường Mỹ và châu Âu có sự phát triển của các quốc gia công nghiệp, trong khi thị trường Trung Quốc và Ấn Độ là những thị trường đông dân nhất. Trong bối cảnh thị trường nội địa Việt Nam, có thể kể đến dân số 100 triệu người và tầng lớp trung lưu ngày càng đông đảo, được dự báo chiếm đến nửa dân số vào năm 2035 theo McKinsey.
Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là chỉ số lạc quan của người tiêu dùng Việt Nam rất cao. Họ đang tìm kiếm những giá trị tốt hơn và thúc đẩy mua hàng hóa cao cấp, bất chấp những thách thức kinh tế trong nước và trên thế giới. Với đặc điểm này và dự báo tăng trưởng giá trị xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam chỉ vào khoảng 9-10% trong năm 2023 (so với 14% năm 2022), việc nhận diện và cập nhật thông tin về thị trường nội địa trở nên cực kỳ cần thiết.
Việc tăng trưởng tiêu dùng ở Việt Nam hiện nay có thể dựa trên ba cột trụ chính: (i) tăng tỷ lệ người lạc quan, (ii) tăng số lượng tầng lớp trung lưu và (iii) mở rộng địa bàn tiêu dùng chính ra các thành phố nhỏ và vùng nông thôn.
Khảo sát của công ty tư vấn McKinsey cho thấy người tiêu dùng trung lưu ở Việt Nam tỏ ra lạc quan nhất trên toàn cầu - một tâm lý ngày càng trở nên phổ biến kể từ khi đất nước thoát khỏi suy thoái kinh tế.
Trong cuộc khảo sát năm ngoái (2022), hơn 60% số người được hỏi tin rằng nền kinh tế sẽ phục hồi sau đại dịch Covid-19 và tăng trưởng sẽ mạnh hơn trước đại dịch. Vào những tháng đầu năm nay (2023), số người lạc quan đã tăng lên 70%.
Nếu chọn mức chi tiêu hàng ngày tương đương 11 đô la Mỹ, vào năm 2000, tỷ lệ người tiêu dùng tại mức đó chưa đến 10% dân số, nhưng nay đã tăng lên 40% và dự kiến sẽ đạt 75% vào năm 2030, trong đó những người chi tiêu trên 30 đô la mỗi ngày có thể chiếm tới 20%.
Động lực tăng trưởng kinh tế của Việt Nam có vẻ mạnh mẽ hơn các nước Đông Nam Á khác, nhờ vào tiền lương ở đây thuộc hàng thấp nhất trong khi lực lượng lao động lại có trình độ học vấn tương đối cao. Do đó, Việt Nam có thể trở thành động lực quan trọng trong chương tiếp theo của câu chuyện tiêu dùng châu Á.
Mặc dù rất lạc quan, người tiêu dùng Việt Nam trong nước trở nên sáng suốt hơn và có ý thức hơn về giá trị của mặt hàng. Họ biết rằng thu nhập và tiết kiệm sẽ giảm, giá cả sẽ tăng, lo ngại về lạm phát, thiếu xăng, giá nhiên liệu tăng cao cùng với những áp lực tài chính khác. Tất cả những điều này đang thúc đẩy họ chuyển sang các lựa chọn mua sắm thông minh hơn.
Người tiêu dùng Việt đang trở nên tinh tế hơn và phát triển theo bốn xu hướng chính: (1) ý thức hơn về giá trị, (2) ưa thích các nền tảng đa kênh, (3) ít trung thành với thương hiệu và cửa hàng và (4) tìm kiếm mục đích khi mua sắm. Những xu hướng này có thể được gọi là "bốn không": không chính thống, không giới hạn, không trung thành và net zero.
Không chính thống: Người tiêu dùng Việt có xu hướng chi tiêu phù hợp với giá trị của các mặt hàng, đặc biệt là những sản phẩm đắt tiền hoặc dịch vụ tốt. Họ không còn phụ thuộc vào các sản phẩm trung bình cùng giá để giảm chi phí.
Không giới hạn: Người tiêu dùng Việt thích mua sắm đa kênh và thường kết hợp giữa trải nghiệm mua sắm trực tuyến và trực tiếp. Họ đánh giá cao sự thuận tiện và linh hoạt của việc mua sắm trực tuyến.
Nhất là với những người tiêu dùng trẻ, mạng xã hội như Instagram, YouTube và TikTok đang ảnh hưởng đến quyết định mua sắm của họ. Đặc biệt, những người thuộc thế hệ Z dường như quan tâm đến các sản phẩm chăm sóc da, trang điểm và phụ kiện như giày dép hay trang sức. Họ cũng sử dụng các dịch vụ mua sắm trực tuyến để tiết kiệm thời gian và tối ưu hóa việc mua sắm.
Không trung thành: Người tiêu dùng Việt không còn bị ràng buộc bởi thương hiệu hoặc cửa hàng cụ thể và dễ dàng thay đổi thói quen mua sắm để tìm kiếm giá trị tốt hơn. Điều này đặc biệt phổ biến ở khu vực phía Nam của Việt Nam, nơi có nhiều thương hiệu và cửa hàng mới gia nhập thị trường.
Tiêu dùng có mục đích. Người tiêu dùng Việt đang tìm kiếm các sản phẩm và dịch vụ có mục đích rõ ràng, đặc biệt là trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe và y tế từ xa. Tuy nhiên, các sản phẩm thân thiện với môi trường và có khả năng tái chế vẫn chưa được đánh giá cao trong tâm trí của người tiêu dùng.
Để tận dụng tinh thần lạc quan hiện hữu nơi người tiêu dùng Việt, các công ty đang chuyển đổi sang những mô hình phát triển mới và sử dụng các kênh phân phối phù hợp để thu hút giới trung lưu và giới trẻ. Ngoài ra, các công ty, thương hiệu và nhãn hiệu cũng đang đặc biệt quan tâm đến việc đưa ý nghĩa vào các sản phẩm và dịch vụ để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng, bao gồm cả sức khỏe, môi trường và các sản phẩm địa phương.
Thị trường tiêu dùng tại Việt Nam đang ngày càng trở nên khắt khe hơn và đòi hỏi các công ty đa quốc gia phải có sáng kiến và tìm cách bản địa hóa các sản phẩm toàn cầu của mình. Cuộc đua để kích thích thị trường và tạo ra những thương hiệu mới, sản phẩm mới đang diễn ra vô cùng sôi nổi và đầy triển vọng trong nền kinh tế Việt Nam.
Bảo An