Đồ uống thương hiệu Việt: Cơ hội nào giữa sân chơi toàn cầu?

Thị trường đồ uống Việt Nam được đánh giá là một trong những thị trường tiềm năng nhất khu vực Đông Nam Á với quy mô dân số gần 100 triệu người và tốc độ tăng trưởng ổn định khoảng 6-8% mỗi năm trước đại dịch COVID-19. Đặc biệt, với cơ cấu dân số trẻ, tầng lớp trung lưu đang gia tăng nhanh chóng và xu hướng tiêu dùng hiện đại, thị trường này hứa hẹn còn nhiều dư địa phát triển trong những năm tới.

Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp đồ uống Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn khi phải cạnh tranh trực tiếp với các tập đoàn đa quốc gia có tiềm lực tài chính mạnh và kinh nghiệm toàn cầu. Tuy nhiên, điều đáng mừng là nhiều thương hiệu nội địa đã và đang khẳng định được vị thế của mình, thậm chí còn bắt đầu tiến ra thị trường quốc tế với những bước đi vững chắc.

Câu chuyện của TH true MILK trong lĩnh vực sữa và đồ uống từ sữa là một minh chứng tiêu biểu. Từ một cái tên còn khá mới mẻ cách đây hơn một thập kỷ, TH true MILK đã trở thành thương hiệu sữa tươi hàng đầu Việt Nam, thậm chí đã xuất khẩu sang thị trường khó tính như Trung Quốc và có mặt tại nhiều quốc gia khác. Điểm mạnh của TH đến từ việc làm chủ toàn bộ chuỗi giá trị từ trang trại đến bàn ăn, đảm bảo chất lượng sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế.

Trong lĩnh vực nước giải khát, nhãn hiệu Tân Hiệp Phát với các sản phẩm như trà xanh không độ, trà thanh nhiệt Dr Thanh đã từng bước chiếm lĩnh thị phần đáng kể, cạnh tranh trực tiếp với các "đại gia" nước ngoài. Đặc biệt, sản phẩm nước tăng lực Number One của công ty này đã thành công trong việc tạo dựng vị thế vững chắc trên thị trường, trở thành đối thủ đáng gờm của Red Bull hay Monster.

Không thể không nhắc đến cà phê Trung Nguyên, thương hiệu đã đưa cà phê Việt Nam vươn ra thế giới với hệ thống cửa hàng tại nhiều quốc gia như Mỹ, Nhật Bản, Singapore... Trung Nguyên đã thành công trong việc xây dựng câu chuyện thương hiệu gắn liền với bản sắc văn hóa cà phê Việt Nam, tạo nên điểm khác biệt so với các chuỗi cà phê quốc tế.

Gần đây hơn, chuỗi cà phê Highlands Coffee, mặc dù đã được mua lại bởi tập đoàn Philippines, vẫn được xem là niềm tự hào của ngành đồ uống Việt Nam khi đã mở rộng ra các thị trường trong khu vực như Thái Lan, Philippines. Highlands Coffee đã chứng minh rằng một thương hiệu bản địa hoàn toàn có thể cạnh tranh và chiến thắng trên sân chơi quốc tế nếu biết kết hợp giữa bản sắc địa phương và tiêu chuẩn dịch vụ quốc tế.

Những thành công bước đầu của các thương hiệu đồ uống Việt Nam không phải là ngẫu nhiên mà đến từ nhiều yếu tố. Trước hết, các doanh nghiệp này đã nhận thức rõ tầm quan trọng của việc xây dựng sản phẩm chất lượng cao, đáp ứng không chỉ tiêu chuẩn trong nước mà còn cả tiêu chuẩn quốc tế. Họ đã đầu tư mạnh vào công nghệ sản xuất, quy trình kiểm soát chất lượng và nghiên cứu phát triển sản phẩm mới.

Thứ hai, các thương hiệu nội địa đã biết tận dụng lợi thế am hiểu thị trường và người tiêu dùng Việt Nam. Họ phát triển những sản phẩm phù hợp với khẩu vị và thói quen tiêu dùng của người Việt, đồng thời khai thác hiệu quả các nguyên liệu đặc trưng của Việt Nam như cà phê Robusta, trà xanh, các loại thảo mộc và trái cây nhiệt đới.

Thứ ba, nhiều doanh nghiệp đã chú trọng đầu tư vào xây dựng thương hiệu, không chỉ về mặt hình ảnh mà còn về câu chuyện và giá trị cốt lõi. Họ biết cách kết nối cảm xúc với người tiêu dùng thông qua những câu chuyện về nguồn gốc, lịch sử và văn hóa Việt Nam, tạo nên sự khác biệt so với các thương hiệu nước ngoài.

Tuy nhiên, con đường chinh phục thị trường trong nước và quốc tế của các thương hiệu đồ uống Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức. Áp lực cạnh tranh từ các tập đoàn đa quốc gia ngày càng gay gắt khi họ không ngừng đổi mới sản phẩm, đầu tư mạnh cho marketing và mở rộng kênh phân phối. Đối mặt với nguồn lực tài chính hạn chế hơn, các doanh nghiệp Việt cần phải thông minh và sáng tạo hơn trong chiến lược phát triển.

Một thách thức lớn khác đến từ việc thay đổi thói quen tiêu dùng của người Việt, đặc biệt là giới trẻ. Xu hướng toàn cầu hóa và tâm lý chuộng hàng ngoại vẫn còn phổ biến ở một bộ phận không nhỏ người tiêu dùng. Các thương hiệu nước ngoài thường được xem là biểu tượng của phong cách sống hiện đại, trong khi hàng Việt Nam đôi khi bị gán với hình ảnh truyền thống, thiếu sáng tạo.

Bên cạnh đó, việc xây dựng và phát triển kênh phân phối rộng khắp, đặc biệt là tại thị trường nước ngoài, đòi hỏi nguồn lực lớn và thời gian dài. Các doanh nghiệp Việt thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận các kênh phân phối chuyên nghiệp tại các thị trường phát triển như Mỹ, EU hay Nhật Bản.

Tuy vậy, nhìn vào bức tranh tổng thể của ngành đồ uống toàn cầu, có thể thấy đây là thời điểm thuận lợi cho các thương hiệu Việt Nam tăng tốc. Xu hướng tiêu dùng xanh, sạch và có trách nhiệm đang lan rộng trên toàn cầu, trong đó người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến nguồn gốc sản phẩm, tính bền vững và giá trị văn hóa. Đây chính là cơ hội để các thương hiệu Việt Nam phát huy thế mạnh về nguyên liệu tự nhiên, câu chuyện văn hóa độc đáo và mô hình sản xuất gắn với cộng đồng.

Làn sóng chuyển đổi số cũng mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận người tiêu dùng toàn cầu với chi phí thấp hơn thông qua các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội. Nhiều thương hiệu đồ uống Việt đã bắt đầu tận dụng các công cụ digital marketing để xây dựng nhận diện và kết nối với khách hàng quốc tế.

Các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đã ký kết như EVFTA, CPTPP, RCEP... cũng mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp đồ uống Việt khi thuế xuất khẩu được cắt giảm hoặc xóa bỏ. Điều này giúp sản phẩm Việt Nam có lợi thế về giá hơn khi cạnh tranh tại các thị trường lớn.

Để tận dụng những cơ hội này, các doanh nghiệp đồ uống Việt Nam cần có chiến lược phát triển bền vững và dài hạn. Trước hết, cần tiếp tục nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế. Điều này đòi hỏi đầu tư vào công nghệ, quy trình sản xuất và hệ thống quản lý chất lượng.

Việc xây dựng thương hiệu mạnh dựa trên bản sắc văn hóa Việt Nam cũng cần được chú trọng. Các doanh nghiệp cần kể câu chuyện thương hiệu một cách hấp dẫn, kết nối cảm xúc với người tiêu dùng và tạo điểm khác biệt so với đối thủ. Đây là chiến lược mà nhiều thương hiệu đồ uống châu Á như trà Ô Long của Đài Loan, Sake của Nhật Bản hay Soju của Hàn Quốc đã thành công.

Bên cạnh đó, việc phát triển sản phẩm đặc trưng dựa trên nguyên liệu và công thức truyền thống của Việt Nam là hướng đi đầy tiềm năng. Những loại đồ uống như cà phê trứng, trà sen, nước mía, chè thảo mộc... có thể được hiện đại hóa và đưa ra thị trường quốc tế như những sản phẩm độc đáo mang đậm bản sắc Việt.

Tiến Hoàng