Xuất khẩu gạo tăng cả về giá trị và số lượng
Dù là một trong những quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, gạo Việt Nam vẫn chủ yếu được bán dưới dạng thô, ít thương hiệu nhận diện. Trên thị trường quốc tế, các đối thủ như Thái Lan và Nhật Bản đã định vị rõ ràng sản phẩm gạo với giá trị gia tăng cao và thương hiệu mạnh mẽ. Theo bà Nguyễn Thị Lan Anh, chuyên gia thương mại nông sản, “gạo Việt tuy có chất lượng cao, nhưng việc thiếu đi câu chuyện thương hiệu rõ ràng khiến sản phẩm khó cạnh tranh ở phân khúc cao cấp”.
Hiện nay, gạo Việt Nam thường được nhập khẩu và tái đóng gói dưới nhãn hiệu của các quốc gia khác, điều này làm mất đi cơ hội quảng bá hình ảnh và giá trị thực sự của sản phẩm.
Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, năm 2024, xuất khẩu gạo Việt Nam đạt hơn 7 triệu tấn, với giá trị xuất khẩu vượt mốc 4 tỷ USD. Đây là thành tựu ấn tượng, cho thấy nỗ lực lớn của ngành nông nghiệp trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ ra quốc tế. Từ những năm trước, Việt Nam đã chú trọng việc sản xuất gạo sạch, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, áp dụng công nghệ mới trong canh tác và chế biến để nâng cao chất lượng hạt gạo. Sự gia tăng này còn được hỗ trợ bởi các chương trình xúc tiến thương mại và hợp tác quốc tế, giúp sản phẩm gạo Việt tiếp cận đến các thị trường khó tính, như châu Âu, Trung Đông, và châu Á.
Tuy nhiên, dù đạt được con số xuất khẩu kỷ lục, phần lớn gạo Việt Nam vẫn nằm trong phân khúc trung bình, với giá bán thấp hơn so với các nước xuất khẩu gạo lớn khác như Thái Lan hay Nhật Bản. Gạo Thái Lan nổi tiếng với giống Jasmine thơm đặc trưng, được nhiều quốc gia ưa chuộng và có giá cao nhờ chất lượng đồng nhất và thương hiệu lâu đời. Tương tự, gạo Koshihikari của Nhật Bản không chỉ có chất lượng vượt trội mà còn được tiêu thụ với giá cao nhờ vào những câu chuyện về sự chăm sóc tỉ mỉ từ khâu canh tác đến chế biến.
Chia sẻ về vấn đề này, ông Lê Minh Hoàng, Giám đốc một doanh nghiệp xuất khẩu gạo tại Đồng Tháp, nhận định: “Dù lượng gạo xuất khẩu tăng, nhưng nếu không có thương hiệu mạnh, chúng ta sẽ luôn phải cạnh tranh về giá, dẫn đến nguy cơ giảm lợi nhuận lâu dài”. Theo ông Hoàng, việc cạnh tranh bằng giá không chỉ là sự lựa chọn tạm thời, mà còn là mối nguy lớn đối với sự phát triển bền vững của ngành. Khi gạo Việt Nam chủ yếu được bán dưới dạng thô và thiếu thương hiệu mạnh, nó khó tạo được giá trị gia tăng, từ đó không thể chiếm lĩnh phân khúc cao cấp trên thị trường quốc tế. Điều này khiến ngành gạo Việt Nam đối diện với thách thức lớn về việc nâng cao giá trị và hình ảnh sản phẩm, để không chỉ tăng doanh thu mà còn củng cố vị thế trên bản đồ xuất khẩu thế giới.
Sự đồng hành của ba nhà là chìa khóa phát triển thương hiệu gạo Việt
Theo ông Lê Thanh Hòa, kể từ khi gạo ST25 được vinh danh là gạo ngon nhất thế giới, gạo Việt Nam đã thu hút sự chú ý từ nhiều quốc gia. Tuy nhiên, để gạo Việt trở thành một thương hiệu mạnh và được công nhận trên toàn cầu, vấn đề cốt lõi vẫn là xây dựng thị trường. Việc phát triển thương hiệu cho từng loại gạo phải dựa trên nhu cầu và sở thích của từng thị trường mục tiêu.
Chẳng hạn, tại thị trường Philippines, các doanh nghiệp lớn như Tổng công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood 1) và Tổng công ty Lương thực miền Nam (Vinafood 2) đang đóng vai trò chủ chốt trong việc xuất khẩu gạo. Để thành công, cần xây dựng thương hiệu gạo DT8 với chất lượng ổn định, từ đó nâng cao giá trị và mở rộng thị phần. Ngoài ra, gạo Việt như A An, ST25 đã có mặt tại các thị trường khó tính như Mỹ và EU, hay gạo Japonica được ưa chuộng ở Nhật Bản và Hàn Quốc. Gạo DT8, một sản phẩm nổi bật, đang được người tiêu dùng Philippines đón nhận.
Dẫu vậy, để các sản phẩm này được gắn liền với thương hiệu Gạo Việt Nam và có thể vươn ra thị trường quốc tế, sự hỗ trợ từ ba bên là cần thiết: cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp, và nhà sản xuất hay nhà xuất khẩu. Cả ba bên cần phối hợp chặt chẽ để đưa sản phẩm gạo Việt khẳng định được vị thế trên bản đồ nông sản thế giới.
Bên cạnh đó, cần xây dựng quy trình logistics hoàn thiện, từ việc thu hoạch trên đồng ruộng đến việc giao hàng đến tay người tiêu dùng, đảm bảo mọi công đoạn đều đạt chất lượng tốt nhất. Sự đồng hành của ba nhà sẽ là động lực để xây dựng và củng cố thương hiệu gạo Việt Nam.
Đề xuất 6 giải pháp để khắc phục và xây dựng thương hiệu gạo Việt
Đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển giống lúa đặc sản: Tập trung vào các giống lúa có chất lượng cao, phù hợp với nhu cầu thị trường quốc tế.
Cải thiện công nghệ sản xuất và chế biến: Ứng dụng các phương pháp sản xuất tiên tiến, giảm thiểu tác động môi trường, và nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm.
Xây dựng thương hiệu quốc gia: Định vị gạo Việt là sản phẩm cao cấp, gắn liền với giá trị văn hóa và truyền thống.
Đầu tư vào bao bì và bảo hộ thương hiệu: Thiết kế bao bì bắt mắt, bền vững, đồng thời đăng ký bảo hộ thương hiệu ở cả trong và ngoài nước.
Thúc đẩy tiếp thị và xúc tiến thương mại: Sử dụng các nền tảng thương mại điện tử, tham gia hội chợ quốc tế, và tổ chức các chiến dịch quảng bá quy mô lớn.
Phát triển mô hình liên kết bền vững: Kết nối chặt chẽ giữa nông dân, doanh nghiệp và chính phủ để đảm bảo sản xuất ổn định và đầu ra bền vững.
Việc lựa chọn giống gạo phù hợp và thực hiện các bước để thương hiệu gạo Việt Nam trở nên nổi bật trên thị trường quốc tế là một nhiệm vụ không chỉ là ước mơ mà còn là trách nhiệm cấp bách của các cơ quan nhà nước, địa phương, doanh nghiệp, và các hiệp hội ngành hàng.
Hiện nay, Việt Nam đã có hai hiệp hội lớn liên quan đến ngành lúa gạo là Hiệp hội Lương thực Việt Nam và Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam. Chương trình xây dựng logo thương hiệu gạo quốc gia đã được thực hiện từ 6 năm trước, và hiện nay ý tưởng về hội đồng gạo quốc gia đang được triển khai. Tất cả những nỗ lực này đều nhằm mục tiêu nâng tầm gạo Việt, để gạo Việt sánh ngang với những thương hiệu gạo danh tiếng của Thái Lan, Ấn Độ và Nhật Bản.
Xây dựng thương hiệu gạo Việt không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là cơ hội để khẳng định giá trị văn hóa và bản sắc quốc gia. Sự đồng hành của chính phủ, doanh nghiệp và nông dân, cùng với các giải pháp đồng bộ, chính là chìa khóa giúp gạo Việt vươn xa, chinh phục thị trường thế giới một cách bền vững.