Gian lận thương mại phá vỡ chuỗi cung ứng, làm méo mó thị trường

Tác động đầu tiên và rõ rệt nhất của gian lận thương mại là sự phá vỡ cấu trúc và hoạt động của các chuỗi cung ứng hợp pháp. Các doanh nghiệp làm ăn chân chính, để đưa một sản phẩm ra thị trường, phải trải qua một quy trình khép kín, tốn kém và được kiểm soát chặt chẽ. Đó là chuỗi giá trị từ việc đầu tư vào nghiên cứu phát triển, tìm kiếm nguồn nguyên liệu chất lượng, tổ chức sản xuất với công nghệ hiện đại, tuân thủ các tiêu chuẩn về an toàn lao động và môi trường, cho đến việc xây dựng hệ thống phân phối, thực hiện các nghĩa vụ về thuế và hải quan. Toàn bộ quá trình này đảm bảo chất lượng sản phẩm, nguồn gốc xuất xứ rõ ràng và sự cạnh tranh lành mạnh.

Tuy nhiên, sự xuất hiện của hàng lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng đã tạo ra một "chuỗi cung ứng bóng tối" vận hành song song và đối nghịch hoàn toàn. Các đối tượng buôn lậu, sản xuất hàng giả cắt bỏ gần như toàn bộ các chi phí chính đáng mà một doanh nghiệp phải gánh chịu. Chúng không cần đầu tư vào nhà xưởng hiện đại, không cần trả lương và bảo hiểm cho người lao động theo đúng quy định, và quan trọng nhất là chúng tìm mọi cách để trốn tránh các nghĩa vụ thuế quan, phí và lệ phí. Bằng cách tuồn hàng hóa qua các đường mòn, lối mở hoặc khai báo gian dối tại các cửa khẩu, chúng đã đưa vào thị trường những sản phẩm có giá thành rẻ một cách phi lý.

Sự cạnh tranh không cân sức này đẩy các doanh nghiệp hợp pháp vào tình thế vô cùng khó khăn. Sản phẩm của họ, dù có chất lượng vượt trội, cũng khó có thể cạnh tranh về giá với hàng gian, hàng giả. Điều này dẫn đến tình trạng hàng tồn kho gia tăng, sản xuất bị thu hẹp, thậm chí nhiều doanh nghiệp phải đứng trước nguy cơ phá sản. Khi một doanh nghiệp lao đao, không chỉ chủ doanh nghiệp mà toàn bộ chuỗi cung ứng liên quan, từ nhà cung cấp nguyên liệu, đơn vị vận chuyển, đến các đại lý phân phối và người lao động, đều phải chịu ảnh hưởng tiêu cực.

Hơn thế nữa, gian lận thương mại còn làm méo mó nghiêm trọng môi trường cạnh tranh và các tín hiệu của thị trường. Một thị trường lành mạnh vận hành dựa trên nguyên tắc cạnh tranh về chất lượng, giá cả, dịch vụ và sự đổi mới. Doanh nghiệp nào tốt hơn sẽ chiến thắng. Nhưng khi hàng giả, hàng lậu tràn lan, những nguyên tắc này bị đảo lộn. Kẻ chiến thắng không phải là người làm tốt hơn, mà là kẻ gian dối tinh vi hơn.

Điều này tạo ra một môi trường kinh doanh độc hại, không khuyến khích sự đổi mới và sáng tạo. Các doanh nghiệp sẽ không còn động lực để đầu tư vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới khi mà thành quả của họ có thể dễ dàng bị sao chép, làm giả với chi phí thấp hơn rất nhiều. Niềm tin của các nhà đầu tư, cả trong và ngoài nước, cũng bị xói mòn khi họ nhận thấy môi trường kinh doanh thiếu minh bạch và tiềm ẩn quá nhiều rủi ro từ các hoạt động phi pháp.

Đối với người tiêu dùng, họ chính là nạn nhân cuối cùng của chuỗi lừa đảo này. Bị hấp dẫn bởi mức giá rẻ, nhiều người đã vô tình hoặc hữu ý tiếp tay cho các hành vi gian lận. Hậu quả là họ nhận về những sản phẩm kém chất lượng, không đảm bảo an toàn, thậm chí gây hại trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng, đặc biệt đối với các mặt hàng như thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm. Về lâu dài, khi các doanh nghiệp chân chính bị đẩy khỏi thị trường, người tiêu dùng sẽ mất đi cơ hội lựa chọn những sản phẩm chất lượng cao, có nguồn gốc rõ ràng.

Cuộc chiến chống gian lận thương mại không chỉ là nhiệm vụ của riêng các cơ quan chức năng như quản lý thị trường, hải quan hay công an. Nó đòi hỏi một giải pháp tổng thể và sự chung tay của toàn xã hội. Cần phải xây dựng một hàng rào pháp lý đủ mạnh, với những chế tài nghiêm khắc để răn đe. Quan trọng hơn, cần nâng cao nhận thức của người tiêu dùng, để họ hiểu rằng việc lựa chọn sản phẩm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng không chỉ là bảo vệ quyền lợi và sức khỏe của bản thân, mà còn là hành động thiết thực để bảo vệ một nền sản xuất trong nước lành mạnh, một thị trường công bằng và một chuỗi cung ứng bền vững. Chỉ khi đó, nền kinh tế mới có thể phát triển một cách ổn định và thực chất.

Hoàng Nguyễn