Hà Giang là một tỉnh miền núi biên giới phía Bắc có địa hình chia cắt mạnh đã tạo nên nhiều tiểu vùng khí hậu và các yếu tố nông hóa, thổ nhưỡng khác nhau. Điều đó đã tạo cho tỉnh nhiều sản phẩm nông nghiệp mang tính đặc thù và là đặc sản của các vùng miền trong tỉnh.
Bên cạnh đó, Hà Giang có 19 dân tộc cùng sinh sống (chủ yếu là các dân tộc thiểu số như Mông, Nùng, La Chí, Hoa, Giấy, Lô Lô, Sán Dìu…), mỗi dân tộc có truyền thống văn hóa và tập quán canh tác nông nghiệp riêng biệt… là những điểm “nhấn” thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế trong những năm qua.
Theo ông Nguyễn Hồng Hải - Giám đốc Sở Văn hóa thể thao và Du lịch Hà Giang: DLNN là một trong những hướng đi mới thu hút sự quan tâm của đa số khách du lịch hiện nay. Trong những năm qua, tỉnh đã đẩy mạnh các hình thức DLNN thông qua các tour du lịch trải nghiệm và khám phá các làng du lịch cộng đồng có sự tham gia của người dân địa phương. Bên cạnh đó, khi phát triển DLNN tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã góp phần nâng cao dân trí và thu nhập cho người dân. Từ đó đã góp phần quan trọng trong quá trình xóa đói giảm nghèo và thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn mới tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn của tỉnh.
Nhằm khai thác tiềm năng và thế mạnh cũng như những nét văn hóa truyền thống đặc trưng của đồng bào các dân tộc, tỉnh đã đẩy mạnh phát triển ngành du lịch nông nghiệp (DLNN) tại các vùng đồng bào dân tộc thiểu số…Việc tham gia của du khách cùng với người dân địa phương trong việc làm đất, gieo trồng, chăm sóc, thu hái và chế biến các sản phẩm nông nghiệp hiện đang trở thành trào lưu thu hút đối với khách du lịch trong và ngoài nước. Đây là một loại hình du lịch được đánh giá là dễ khai thác khi các giá trị của loại hình này bao gồm tổng thể các phương thức canh tác trong sản xuất nông nghiệp của người nông dân.
Bên cạnh đó, khi mở rộng phát triển DLNN vùng đồng bào dân tộc đã góp phần nâng cao dân trí và thu nhập cho người dân; thúc đẩy quá trình xóa đói giảm nghèo hiệu quả và bền vững trong quá trình xây dựng nông thôn mới.
Có thể kể đến một số sản phẩm nông nghiệp chủ lực mang tính đặc thù của Hà Giang đã được cấp Chứng nhận Chỉ dẫn địa lý như: Cam sành Hà Giang, Mật ong Bạc hà Mèo Vạc, Hồng không hạt huyện Quản Bạ, chè Shan tuyết, bò Vàng Hà Giang… Bên cạnh đó, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cũng đang xem xét để cấp Chứng nhận Chỉ dẫn địa lý đối với sản phẩm Gạo tẻ Già Dui tại xã Thèng Phàng huyện Xín Mần của Hà Giang.
Du khách chụp ảnh cùng người dân địa phương bên vườn chè Shan Tuyết cổ thụ tại xã Tân Lập, huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang (Nguồn ảnh - Mard.gov)
Các sản phẩm nông nghiệp chủ lực của Hà Giang khi được cấp Chứng nhận Chỉ dẫn địa lý sẽ tạo cơ hội thúc đẩy và mở rộng sản xuất đối với sản phẩm theo hướng hàng hóa, góp phần nâng cao hiệu quả trong sản xuất nông nghiệp và nâng cao thu nhập của người nông dân; ngoài ra, khi các sản phẩm nông nghiệp chủ lực được cấp chứng nhận Chỉ dẫn địa lý cũng góp phần quảng bá hình ảnh của Hà Giang đối với khách du lịch trong nước và quốc tế.
Theo đánh giá của các cơ quan chức năng, khi một sản phẩm nông nghiệp được cấp chứng nhận Chỉ dẫn địa lý thì người tiêu dùng sẽ biết rõ về nguồn gốc của sản phẩm và khu vực sản xuất (xuất xứ của sản phẩm). Đối với các sản phẩm được cấp chứng nhận Chỉ dẫn địa lý phải đảm bảo các yêu cầu có đầy đủ của các yếu tố đặc thù về điều kiện thời tiết, khí hậu, các điều kiện về nông hóa thổ nhưỡng, phương thức và qui trình sản xuất truyền thống đặc trưng của người nông dân…để tạo ra sản phẩm. Vì vậy, các sản phẩm như Cam sành, Mật ong Bạc hà, Hồng không hạt Quản Bạ… là những sản phẩm nông nghiệp của Hà Giang có tính đặc thù của từng tiểu vùng khí hậu, nông hóa thổ nhưỡng và truyền thống canh tác cũng như qui trình đặc biệt tạo ra sản phẩm của người nông dân tại các vùng miền của tỉnh.
Để đẩy mạnh phát triển DLNN, tỉnh đã khai thác và phát huy những phương thức canh tác độc đáo trong nông nghiệp của đồng bào các dân tộc. Có thể kể đến một số loại hình canh tác độc đáo của đồng bào các dân tộc thiểu số của Hà Giang, như: Canh tác trên đá, thổ canh trên các hốc đá của đồng bào các dân tộc Mông, Hoa, Giấy, Sán Dìu, Lô Lô… tại 4 huyện Cao nguyên đá; canh tác trên các thửa ruộng bậc thang của đồng bào các dân tộc Nùng, Tày, Na Chí… tại 2 huyện vùng cao phía Tây là Hoàng Su Phì và Xín Mần. Ngoài ra, nghề trồng lanh dệt vải của đồng bào dân tộc Mông; trồng ngô để nấu rượu ngô men lá; sử dụng hạt của cây hoa Tam giác mạch để chế ra loại rượu đặc sản chỉ có ở vùng Cao nguyên đá; nuôi ong khai thác mật hoa cây Bạc hà trong tự nhiên; thu hái, chế biến bằng thủ công và thưởng thức chè Shan tuyết tại 2 huyện vùng cao phía Tây…Đây là những đặc điểm canh tác độc đáo trong nông nghiệp chỉ có ở các huyện vùng cao và đã được các ngành chức năng của Hà Giang khai thác và phát huy trong các loại hình du lịch.
Tiến Khải