Hành động vì sức khỏe cộng đồng: Siết chặt quản lý các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới

Tại Việt Nam, tình trạng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cũng đang gia tăng mạnh. Theo báo cáo của Bộ Y tế, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang gia tăng đáng báo động. Theo báo cáo của Bộ Y tế, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh ở nhóm tuổi 13- 17 tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,2% năm 2023. Ở nhóm 13-15 tuổi, tỷ lệ sử dụng đã tăng hơn gấp đôi từ 3.5% năm 2022 lên 8% năm 2023.

Tại hội thảo với chủ đề: “Tăng cường thực thi Nghị quyết của Quốc hội quy định cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng”, ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí cho biết, thuốc lá là một trong nguyên nhân chính gây ra các bệnh không lây nhiễm, cướp đi hàng triệu sinh mạng mỗi năm trên toàn cầu. Đáng lo ngại hơn, bên cạnh thuốc lá truyền thống, các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng - dù được quảng cáo là “ít hại hơn” song thực tế các sản phẩm này có chứa nhiều hóa chất độc hại và có khả năng gây nghiện mạnh.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, việc sử dụng các sản phẩm này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến não bộ và hệ thần kinh, đặc biệt ở lứa tuổi thanh thiếu niên, khi não chưa phát triển hoàn thiện. Tổ chức Y tế thế giới cũng đã liên tục cảnh báo về việc tất cả các sản phẩm thuốc lá đều có hại, và thuốc lá nung nóng (TLNN) và thuốc lá điện tử (TLĐT) không phải là giải pháp thay thế an toàn hơn cho thuốc lá điếu truyền thống. Các sản phẩm này cũng được thiết kế với kiểu dáng hiện đại, bắt mắt, mùi vị hấp dẫn, và được quảng bá như các sản phẩm công nghệ làm tăng tính hấp dẫn và nhắm thẳng vào giới trẻ, trở thành mối đe dọa trực tiếp đối với sức khỏe của thanh thiếu niên.

Trước thực trạng đó, ngày 30/11/2024 tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 173/2024/QH15, trong đó có quy định: “ Quốc hội thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện, gây tác hại cho sức khỏe con người từ năm 2025, bảo đảm sức khỏe cộng đồng, trật tự, an toàn xã hội… Đây là quyết sách mạnh mẽ, kịp thời và hết sức cần thiết nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Tuy nhiên, theo ông Đặng Khắc Lợi để Nghị quyết của Quốc hội đi vào cuộc sống và được thực thi hiệu quả, vai trò của báo chí, truyền thông có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Báo chí chính là lực lượng tiên phong trong việc cung cấp thông tin chính xác, khoa học về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng; Phản ánh tình hình vi phạm, các chiêu trò quảng cáo, kinh doanh trái phép;Tuyên truyền quy định pháp luật đến người dân.

“Chúng ta đang đứng trước một thách thức lớn khi thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng được “ngụy trang” dưới nhiều hình thức công nghệ mới, bắt mắt, mùi vị hấp dẫn, lan truyền qua mạng xã hội với tốc độ rất với nhiều thông tin sai lệch như “ít hại hơn”, “sản phẩm công nghệ”, “xu hướng dành cho giới trẻ”. Trong bối cảnh đó, báo chí cần tiếp tục phát huy vai trò xung kích, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và xây dựng môi trường sống lành mạnh, an toàn cho thanh thiếu niên”, ông Đặng Khắc Lợi nhấn mạnh.

Tại hội thảo chiều nay, các chuyên gia và đại biểu đã đưa ra nhiều kiến nghị quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả thực thi Nghị quyết. Trước hết, cần khẩn trương ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể về chế tài xử phạt với mức phạt đủ mạnh, có tính răn đe. Các chuyên gia đề xuất phân biệt rõ ràng giữa thuốc lá nung nóng và thuốc lá điện tử vì mức độ rủi ro của hai loại sản phẩm có sự khác biệt, từ đó áp dụng biện pháp quản lý phù hợp hơn.

Trưởng đại diện của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam - TS Angela Pratt chia sẻ, kể từ khi Quốc hội bỏ phiếu thông qua lệnh cấm cách đây một năm, Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận về vai trò tiên phong trong việc cấm các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Đây là quyết định có ý nghĩa rất lớn đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là trong việc bảo vệ sức khỏe và tương lai của thế hệ trẻ.

WHO dẫn nguồn từ Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết số ca cấp cứu liên quan sử dụng các sản phẩm này, đặc biệt ở giới trẻ, đã giảm gần 70% trong 10 tháng sau khi lệnh cấm được ban hành, so với cùng kỳ giai đoạn trước đó.

Đồng thời WHO tại VN khẳng định, nhờ lệnh cấm mạnh mẽ được Quốc hội ban hành, hoạt động quảng cáo cho các sản phẩm này bởi những người nổi tiếng, những người có sức ảnh hưởng dường như đã chấm dứt.

Để đảm bảo lệnh cấm của Quốc hội tiếp tục được thực thi hiệu quả, WHO khuyến nghị đưa kinh doanh các sản phẩm thuốc lá mới bao gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh trong luật Đầu tư sửa đổi; không chấp nhận bất kỳ ngoại lệ nào bao gồm việc cho phép sản xuất các sản phẩm thuốc lá mới để xuất khẩu.

Bên cạnh đó, WHO cũng cho rằng, việc cho phép sản xuất thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để xuất khẩu làm suy yếu cơ sở lý luận về bảo vệ sức khỏe và xã hội của lệnh cấm, đồng thời gây ra sự thiếu nhất quán trong hệ thống pháp luật, tạo cơ hội cho việc buôn lậu và rò rỉ nguồn hàng ra thị trường nội địa, cùng với đó đặt ra gánh nặng lớn trong việc kiểm soát và thực thi pháp luật.

Sau gần một năm triển khai, Nghị quyết 173/2024/QH15 đã khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ. Việt Nam đã trở thành quốc gia thứ 6 trong ASEAN cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, cùng với Thái Lan, Singapore, Lào, Brunei và Campuchia, thể hiện cam kết với Công ước khung về kiểm soát thuốc lá của Tổ chức Y tế Thế giới.

Tuy nhiên, để Nghị quyết thực sự đi vào cuộc sống và đạt được mục tiêu đề ra, cần có sự nỗ lực không ngừng từ cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Việc ban hành kịp thời các chế tài xử phạt, tăng cường công tác thanh tra kiểm tra, đẩy mạnh tuyên truyền giáo dục và xây dựng lộ trình chuyển tiếp hợp lý là những yếu tố quyết định thành công.

Giới trẻ hiện nay đang sử dụng thuốc lá điện tử như một trào lưu, muốn thể hiện sự "ngầu" và "thời thượng" mà chưa nhận thức đầy đủ các nguy cơ. Do đó, bên cạnh các biện pháp hành chính, việc giáo dục và nâng cao nhận thức là vô cùng quan trọng. Cần tạo ra môi trường văn hóa lành mạnh, nơi giới trẻ hiểu rõ việc bảo vệ sức khỏe mới thực sự là giá trị đáng tự hào.

Hội thảo hôm nay đánh dấu một bước tiến quan trọng trong tiến trình hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết. Với thông điệp “Cùng hành động vì sức khỏe cộng đồng”, trách nhiệm không chỉ thuộc về cơ quan quản lý nhà nước, mà còn lan tỏa đến mỗi gia đình, nhà trường và từng cá nhân. Khi các giải pháp được triển khai một cách đồng bộ, kiên quyết và hiệu quả, Việt Nam sẽ từng bước kiểm soát những hệ lụy từ các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, qua đó bảo vệ sức khỏe nhân dân và kiến tạo một cộng đồng an toàn, văn minh, bền vững cho các thế hệ tương lai.

Hoàng Nguyễn