16 năm bền bỉ trong hành trình trao quyền cho giới khoa học nữ, đã có 41 nhà khoa học nữ Việt Nam được vinh danh cùng hàng loạt công trình nghiên cứu vươn tầm quốc tế – đó là những dấu ấn khẳng định vị thế của Chương trình L’Oréal – UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học (For Women in Science).
Ban tổ chức cho biết, 3 công trình nghiên cứu của 3 nữ tiến sĩ được trao học bổng quốc gia L'Oréal – UNESCO "Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học 2025" năm nay đều là những lĩnh vực có tính ứng dụng cao. Giá trị mỗi học bổng là 150 triệu đồng.
PGS. TS. Tô Thị Mai Hương
PGS.TS Tô Thị Mai Hương: Giải pháp cho nông nghiệp phát thải thấp
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đòi hỏi nông nghiệp phải thay đổi, PGS.TS. Tô Thị Mai Hương (Phó trưởng Phòng Nghiên cứu, Đổi mới và Đối ngoại, Trưởng ban Điều hành - Trung tâm Đổi mới sáng tạo và Khởi nghiệp - USTH) đã theo đuổi hướng tiếp cận đột phá: dùng công nghệ chỉnh sửa gen chính xác để tăng biểu hiện một số mã gen đặc biệt, bằng cách chèn các trình tự tăng cường phiên mã ngắn (STEs).
Mục tiêu dự án "Nghiên cứu phát triển giống lúa phát thải khí mê-tan thấp và tiềm năng năng suất cao thông qua việc tối ưu phân bổ carbon trong cây và giảm dịch tiết rễ bằng công nghệ chỉnh sửa gen" của PGS.TS. Tô Thị Mai Hương là tối ưu phân bổ carbon trong cây lúa và giảm dịch tiết rễ. Điều này sẽ tác động tích cực tới hệ vi sinh vật vùng rễ, giúp cắt giảm phát thải mê-tan - loại khí nhà kính mạnh hình thành trong điều kiện kỵ khí ở ruộng lúa. Đây là bước tiến quan trọng để tạo ra giống lúa ưu tú: năng suất cao mà vẫn "nhẹ" khí nhà kính.
PGS.TS. Phạm Kim Ngọc
PGS.TS Phạm Kim Ngọc: Giải pháp cho AI tiết kiệm năng lượng
Sự bùng nổ của AI đi kèm cơn khát điện năng khổng lồ đã thúc đẩy PGS.TS. Phạm Kim Ngọc (Trưởng Bộ bôn Vật liệu Nano và Màng mỏng, Khoa Khoa học và Công nghệ Vật liệu Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia TP.HCM) tập trung vào nghiên cứu dự án "Nghiên cứu và chế tạo linh kiện, vi mạch trở nhớ, ứng dụng làm khớp thần hinh nhân tạo trong hệ thống tính toán mô phỏng não".
Đề án của PGS.TS. Phạm Kim Ngọc khám phá giải pháp đột phá về kiến trúc tính toán trong bộ nhớ (IMC), trọng tâm là sử dụng trở nhớ (memristor) - thiết bị điện tử với khả năng lưu trữ trạng thái analog, mô phỏng khớp thần kinh sinh học và tích hợp cao trong mảng thanh ngang. Để nâng cao độ tin cậy, PGS.TS. Phạm Kim Ngọc tập trung vào trở nhớ tự chỉnh lưu (SRM), xây dựng nghiên cứu từ vật liệu đến linh kiện và vi mạch.
Theo đánh giá của hội đồng khoa học, nghiên cứu này mở ra tiềm năng hiện thực hóa các hệ thống AI phần cứng phi von-Neumann. Chúng sẽ có khả năng học tập vượt trội, xử lý song song và tiết kiệm năng lượng, gần với hoạt động của não bộ hơn bao giờ hết. Đây là nền tảng để phát triển các chip AI thế hệ mới, kiến tạo một kỷ nguyên AI mạnh mẽ và bền vững hơn.
TS. Lê Linh
TS. Lê Linh: Giải pháp cho lưu trữ năng lượng
Trước nhu cầu chuyển dịch năng lượng, TS. Lê Linh nghiên cứu pin Lithium-lưu huỳnh (Li-S) với mục tiêu mật độ năng lượng 350 Wh/kg và tuổi thọ cao. Chị phát triển chất điện giải lỏng đa chức năng, kết hợp đồng dung môi và phụ gia để hạn chế dịch chuyển polysulfide, ổn định lithium kim loại, từ đó nâng dung lượng và độ bền chu kỳ. Nghiên cứu kết hợp thực nghiệm và mô phỏng giúp tối ưu điện cực, cấu trúc cell và đưa công nghệ Li-S tiến gần hơn tới ứng dụng đại trà.
Tại lễ trao học bổng, đại diện L’Oréal Vietnam và UNESCO nhấn mạnh ý nghĩa chiến lược của việc trao quyền cho phụ nữ trong khoa học. Theo ông Wagih Ahmed, “Khi phụ nữ được trao cơ hội, họ có thể tạo ra những thay đổi tích cực cho xã hội và truyền cảm hứng cho các thế hệ tiếp theo”.
Ông Jonathan Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam, cũng khẳng định: “Hỗ trợ phụ nữ trong khoa học không phải là biểu trưng, mà là khoản đầu tư cho tương lai chung”.
Những thông điệp này phản ánh xu hướng toàn cầu: khoa học chỉ phát huy tối đa tiềm năng khi mọi giới đều có cơ hội đóng góp. Những câu chuyện thành công của PGS.TS Hồ Thị Thanh Vân và Nguyễn Thị Hiệp (Giải thưởng Quốc tế L’Oreal International Rising Talents năm 2022 và 2018) đã chứng minh rằng: Khi rào cản giới được gỡ bỏ, phụ nữ Việt Nam hoàn toàn có thể dẫn dắt những nghiên cứu tiên phong.
Lễ trao học bổng quốc gia là một phần trong Giải thưởng Khoa học danh giá toàn cầu L'Oréal - UNESCO For Women in Science, được L'Oréal và UNESCO sáng lập từ năm 1989. Đến nay, giải thưởng đã vinh danh hơn 4.700 nhà khoa học trên khắp thế giới, trong đó có 7 nhà khoa học nữ tiếp tục nhận giải Nobel lĩnh vực khoa học.
PV