Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp đánh giá, kế hoạch đã vượt mục tiêu đặt ra, nhưng quan trọng hơn là đã tạo được sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp, các tổ sản xuất, hợp tác xã… Kế hoạch đã đặt nền móng đầu tiên để từ đó tưới tiết kiệm nước có bước đi không chỉ còn là mong muốn, định hướng mà là hành động hiện thực.
Toàn cảnh buổi Hội nghị
Sau hơn 5 năm triển khai thực hiện Kế hoạch, đến thời điểm hiện tại, có gần 530.000 ha cây trồng cạn được áp dụng tưới tiên tiến, tiết kiệm nước, vượt khoảng 30.000 ha (6%) so với mục tiêu kế hoạch đặt ra và tăng hơn 4,5 lần so với năm 2015 (năm đầu kế hoạch), góp phần phần quan trọng vào các thành tựu phát triển của nông nghiệp, nông dân, nông thôn, thủy lợi nói riêng và sự nghiệp phát triển đất nước nói chung và đóng góp hữu hiệu trong ứng phó với hạn hán, bảo đảm an ninh nguồn nước, biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường.
Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết: 6 năm qua, kế hoạch phát triển tưới tiên tiến, tiết kiệm nước đã vượt mục tiêu đề ra. Vấn đề quan trọng hơn là nhiệm vụ này đã bước đầu huy động được sự tham gia của người dân, cộng đồng doanh nghiệp, hợp tác xã và chủ thể sản xuất. Đây là yếu tố rất quan trọng, nền móng đầu tiên, tạo tiền đề cho phát triển tưới tiên tiến, tiết kiệm nước trong giai đoạn tiếp theo.
Theo số liệu báo cáo của các tỉnh, thành phố, đến năm 2020, diện tích cây trồng có tưới tiên tiến, tiết kiệm nước trên cả nước tại đạt khoảng 529.000 ha, vượt khoảng 6% so với mục tiêu kế hoạch đặt ra. Diện tích cây trồng cạn được áp dụng tưới tiết kiệm nước gia tăng đáng kể qua các năm . Cụ thể là, tính đến cuối năm 2015, diện tích cây trồng cạn được áp dụng tưới tiết kiệm nước đạt khoảng 115.000 ha; đến cuối năm 2016, diện tích này đã đạt khoảng 150.000 ha, tăng hơn 30% so với năm 2015 và đến cuối năm 2017, có khoảng 276.000 ha cây trồng cạn được tưới tiên tiến, tiết kiệm nước, tăng hơn 84% so với năm 2016. Năm 2020 đạt khoảng 529.000 ha tăng 91% so với năm 2017 và tăng hơn 4,5 lần so với năm năm 2015 (năm đầu kế hoạch).
Hầu hết các tỉnh, thành phố trên cả nước có áp dụng tưới tiết kiệm nước cho cây trồng cạn. Các vùng phát triển tưới tiên tiến, tiết kiệm nước mạnh mẽ gồm: Đông Nam bộ (trên 181.000 ha), Tây Nguyên (trên 142.000 ha), Đồng bằng sông Cửu Long (hơn 111.700 ha), Nam Trung Bộ (trên 44.000 ha). Vùng thấp nhất là Bắc Trung bộ (hơn 9.000 ha). Có 12 tỉnh đứng đầu danh sách áp dụng tưới tiên tiến, tiết kiệm nước (với diện tích áp dụng trên 10.000 ha), theo thứ tự là: Tây Ninh, Đắk Lắk, Đồng Nai, Lâm Đồng, Gia Lai, Bến Tre, Đồng Tháp, Bình Thuận, Tiền Giang, Bà Rịa-Vũng Tàu, Bắc Ninh, Trà Vinh.
Công nghệ được ứng dụng chính là tưới phun mưa chiếm 82%, tưới nhỏ giọt chiếm 17%, nhà kính, nhà lưới chiếm 1%. Nhiều doanh nghiệp lớn đã chọn nông nghiệp công nghệ cao, ứng dụng công nghệ cao với sự kết hợp và ứng dụng đồng bộ giữa công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước với các công nghệ khác như: giống, sinh học, vật liệu mới, thông tin,... cơ giới hóa, tự động hóa làm một trong những hướng đi chính.
Ngày càng nhiều hợp tác xã nông nghiệp quan tâm, ứng dụng công nghệ tưới tiết kiệm nước vào sản xuất nông nghiệp, với gần 700 hợp tác xã. Ngày càng nhiều hộ nông dân mạnh dạn, chủ động đầu tư, áp dụng công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước trong sản xuất nông nghiệp. Đến nay, ước tính có hàng trăm nghìn hộ gia đình áp dụng. Phần lớn diện tích tưới tiên tiến, tiết kiệm nước cho cây trồng cạn đạt được ở trên là do người dân tự đầu tư, áp dụng.
Việc áp dụng tưới tiên tiến, tiết kiệm nước giúp tăng năng suất cây trồng từ 10 - 15%; giảm chi phí công lao động để tưới và chăm sóc từ 10 - 90%; tăng tính cạnh tranh của sản phẩm thông qua tăng mức độ tiêu thụ, xuất khẩu sản phẩm từ 3 - 60%. Qua đó, góp phần tăng hiệu quả canh tác nông nghiệp từ 10 - 30%, nâng cao thu nhập cho nông dân từ 10 - 50%.
Bên cạnh đó, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cũng chỉ ra những tồn tại, hạn chế về việc triển khai thực hiện kế hoạch tưới tiên tiến, tiết kiệm nước. Đầu tiên là về nhận thức của một bộ phận lãnh đạo và nhiều tầng lớp Nhân dân đối với vấn đề này là chưa đầy đủ; chưa thu hút được sự vào cuộc mạnh mẽ của khu vực tư nhân. Từ đó, chưa có sự đầu tư thực sự xứng tầm. Một số chính sách tốt của Nhà nước để thúc đẩy tưới tiên tiến, tiết kiệm nước được ban hành, có động lực nhưng thực tế chưa đi vào cuộc sống. Việc tiếp cận và thụ hưởng chính sách của doanh nghiệp, người dân còn nhiều hạn chế. Có nơi thiếu nguồn lực, nhiều nơi có nguồn lực thì việc triển khai lại thiếu bài bản, đồng bộ.
Theo Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp, tưới tiết kiệm không thể làm theo cách đầu tư mô hình rồi nhân rộng, bởi cách làm này cần nguồn kinh phí lớn từ ngân sách Nhà nước; khi không còn ngân sách hỗ trợ, mô hình sẽ rất dễ tan vỡ. Chính vì vậy, thời gian tới, Bộ NN&PTNT và các bộ ngành, địa phương cần phối hợp, đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền để huy động mạnh mẽ sự vào cuộc của các thành phần kinh tế.
Hoài An