Thanh toán không dùng tiền mặt đang dần trở nên phổ biến và trở thành một thói quen mới với người dân Việt Nam trong vài năm trở lại đây khi các công ty Fintech Việt Nam đang xuất hiện nhiều hơn. Một trong số đó có thể kể đến NAPAS, một đơn vị trung gian thanh toán, chuyển mạch quốc gia duy nhất được Ngân hàng Nhà nước cấp phép cung ứng dịch vụ bù trừ điện tử và chuyển mạch tài chính Việt Nam.
NAPAS ra đời dựa trên cơ sở sát nhập hai đơn vị Công ty Cổ phần Dịch vụ thẻ Smartlink và công ty Cổ phần Chuyển mạch tài chính quốc gia Việt Nam (Banknetvn) để xây dựng nên Trung tâm chuyển mạch thẻ thống nhất theo chỉ đạo từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Thủ tướng Chính phủ năm 2016. Trong đó, nắm 49% cổ phần thuộc về cổ đông chính Ngân hàng Nhà nước và theo sau đó là 15 Ngân hàng thương mại lớn nhất Việt Nam.
Là đơn vị trung gian thanh toán duy nhất được Ngân hàng Nhà nước cấp phép cung ứng dịch vụ chuyển mạch tài chính và dịch vụ bù trừ điện tử tại Việt Nam nên nhiều người cho rằng NAPAS đang có lợi thế "độc quyền".
Theo công bố của Fifan, NAPAS đang quản trị và vận hành chuyển mạch kết nối hệ thống mạng lưới 18.600 máy rút tiền ATM, 261 nghìn máy POS thanh toán và trên 100 triệu thẻ ngân hàng thuộc 48 ngân hàng thương mại trong nước và quốc tế đang hoạt động tại Việt Nam. Đồng thời, NAPAS cũng cung cấp dịch vụ cổng thanh toán điện tử kết nối các doanh nghiệp lớn trong các lĩnh vực viễn thông, khách sạn, hàng không, du lịch hay các đơn vị cung cấp dịch vụ công như thanh toán điện, nước,.. và nhiều dịch vụ thanh toán điện tử hữu ích sử dụng trong đời sống thường ngày.
Cũng theo những số liệu được NAPAS công bố trong năm 2019, đơn vị này đã đạt doanh thu 2239 tỷ đồng và thu về lợi nhuận sau thuế 631 tỷ đồng, tăng trưởng lần lượt tăng cao 41% và 58% so với năm 2018. So với thời điểm năm 2015 khi sát nhập, doanh thu NAPAS trong năm 2019 gấp 3 lần và lợi nhuận gộp sau thuế gấp gần 6 lần.
So với các ví điện tử đang hoạt động có mức lỗ lên tới hàng trăm tỷ mỗi năm trên thị trường Việt Nam, kết quả hoạt động của NAPAS trái ngược hoàn toàn. Nhận thấy lỗ hổng doanh thu từ các ví điện tử năm 2019, Momo thông báo lỗ 854 tỷ đồng, ZaloPay lỗ 390 tỷ đồng, SenPay lỗ 33 tỷ đồng, Moca lỗ 147 tỷ đồng.
Việc kết quả hoạt động kinh doanh bị lỗ nhiều năm của các ví điện tử đến từ sự cạnh tranh cực kỳ gay gắt và các đơn vị này thường xuyên phải tung ra thị trường các chương trình khuyến mãi, hoàn tiền để kéo khách hàng về. Sự đối lập ở chiều ngược lại của NAPAS lai đến từ việc thu phí từ các dịch vụ của 48 ngân hàng và là đơn vị trung gian thanh toán duy nhất được cấp phép cung ứng dịch vụ chuyển mạch tài chính quốc gia, bù trừ điện tử tại Việt Nam theo chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước. Do đó, nhu cầu khách hàng sử dụng thanh toán không tiền mặt càng nhiều, giao dịch qua các ngân hàng càng tăng thì NAPAS lại ‘thu về túi’ nhiều hơn.
Kể lại thời gian sát nhập vào năm 2015, có đến 9 giao dịch là rút tiền mặt trong tổng 10 giao dịch qua NAPAS. Nhưng chỉ sau 4 năm, giao dịch rút tiền mặt giảm xuống còn 4 giao dịch. Các dịch vụ liên quan đến chuyển tiền nhanh qua NAPAS tăng trưởng chóng mặt, số lượng giao dịch tăng lũy kế 260% hàng năm.
Trong năm 2019, hệ thống chuyển mạch NAPAS cũng có mức tăng trưởng về tổng số lượng giao dịch cao 80,2% và tăng 170,6% tổng giá trị giao dịch được thực hiện so với năm 2018. Không chỉ tăng mạnh về giá trị giao dịch và số lượng giao dịch được xử lý, cơ cấu giao dịch thông qua hệ thống NAPAS cũng xuất hiện sự chuyển giao từ chuyển mạch máy ATM, giảm từ tỷ lệ 62% vào năm 2018 xuống còn 42% vào năm 2019 sang chuyển mạch thanh toán liên ngân hàng, tỷ trọng giao dịch thanh toán ngân hàng tăng 48% trong năm 2019 so với thời điểm năm 2018 chỉ là 26%. Đây là điều tất yếu của xu hướng không sử dụng tiền mặt của người dân đang được Chính Phủ thúc đẩy. Từ những thói quen rút tiền mặt qua cây ATM để phục vụ cho các nhu cầu chi tiêu hàng ngày sang các dịch vụ thanh toán điện tử.
Theo báo cáo của IDC và NTT Data, trong khu vực Châu Á, Việt Nam là nước có tỷ lệ thanh toán không dùng tiền mặt ở mức gần như thấp nhất, chỉ hơn mỗi Philippines. Tỷ lệ thanh toán bằng tiền mặt ở Việt Nam hiện ở mức 80%, trong khi tại Indonesia là 68%, tại Nhật là 78%, tại Thái Lan là 60%, tại Trung Quốc là 34% và Hàn Quốc là 36%, ở các nước phát triển như Mỹ là 30%, UK là 25% và Thuỵ Điển là 15%. Điều này cho thấy Việt Nam còn nhiều dư địa để phát triển thanh toán không dùng tiền mặt và đây là yếu tố hỗ trợ tích cực cho hoạt động của NAPAS trong nhiều năm tới.
Cụ thể, trong giai đoạn 5 năm từ năm 2017 đến 2021, doanh thu của NAPAS tăng gấp gần 4 lần, từ 1.160 tỷ lên gần 4.300 tỷ đồng. Cùng chiều, lợi nhuận của NAPAS năm 2017 ghi nhận mức hơn 212 tỷ đồng. Con số này tăng gần gấp đôi vào năm 2018 và gấp gần 5 lần vào năm 2021, đạt 976 tỷ đồng. Tính trung bình trong năm 2021, mỗi ngày NAPAS "bỏ túi" hơn 2,6 tỷ đồng.
Cùng với tăng trưởng hoạt động kinh doanh, quy mô tổng tài sản của NAPAS cũng liên tục mở rộng. Năm 2017, tổng tài sản của công ty này đạt chưa tới 800 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến 2021, con số này tăng lên hơn 3.400 tỷ đồng.
Nguồn thu của NAPAS chủ yếu đến từ việc thu phí các dịch vụ ngân hàng. Điều này dễ dàng lý giải vì NAPAS là đơn vị trung gian thanh toán duy nhất được Ngân hàng Nhà nước cấp phép cung ứng dịch vụ chuyển mạch tài chính, bù trừ điện tử tại Việt Nam. Do đó, số lượng giao dịch qua ngân hàng càng nhiều thì NAPAS càng hưởng lợi.
Theo số liệu thống kê của Nhịp sống thị trường, trong năm 2022, tổng số lượng và giá trị giao dịch qua hệ thống NAPAS tăng trưởng 92% về số lượng giao dịch và 83% về giá trị giao dịch so với năm 2021; Số người sử dụng dịch vụ thẻ tăng trưởng 93% và người dùng tài khoản tăng 174% so với 2021.
Đáng chú ý, tỷ trọng giao dịch rút tiền mặt trên tổng số lượng giao dịch xử lý qua hệ thống NAPAS tiếp tục giảm từ 12,1% trong năm 2021 xuống mức 6,9% trong năm 2022; tỷ trọng giao dịch thanh toán thẻ nội địa tiếp tục tăng từ 29% trong năm 2021 lên 32% của năm 2022 cho thấy xu hướng của người dân ngày càng quen và ưa chuộng thanh toán bằng thẻ nội địa thay cho việc rút và sử dụng tiền mặt.
Với mục tiêu không ngừng triển khai mở rộng các sản phẩm, dịch vụ thanh toán hiện đại đáp ứng nhu cầu thanh toán cho người dân, doanh nghiệp và hỗ trợ nền kinh tế, trong năm 2022, NAPAS đã phối hợp các TCTV triển khai nhiều dự án mới, trong đó tiêu biểu như: a mắt dịch vụ Chuyển nhanh N APAS 247 giữa tài khoản thanh toán tại ngân hàng và tài khoản Mobile Money của 2 nhà mạng Viettel và VNPT; Mở rộng dịch vụ Chuyển nhanh NAPAS 247 bằng mã VietQR với 41 TCTV; Mở rộng dịch vụ thanh toán vé điện tử Vinbus lên 20 TCTV; Mở rộng dịch vụ thanh toán bằng mã VietQR trên Cổng dịch vụ công Quốc gia lên 17 TCTV.
Đồng thời, NAPAS đã tích cực đẩy mạnh các dự án kết nối quốc tế trong bối cảnh kích cầu du lịch và thương mại quốc tế sau dịch như: Mở rộng kết nối chuyển mạch quốc tế với BC Card Hàn Quốc; Kết nối thanh toán QR với Thái Lan ...
Bên cạnh đó, NAPAS đã thực hiện tốt việc đảm bảo hoạt động liên tục và an toàn trong mọi thời điểm, kể cả khi số lượng giao dịch có sự gia tăng đột biến vào một số dịp cao điểm trong năm. NAPAS và các TCTV đã liên tục nghiên cứu và áp dụng nhiều giải pháp kỹ thuật, nghiệp vụ nhằm tiếp tục nâng cao chất lượng dịch vụ (SLA) và đạt mức 99,99%.
Song song với các hoạt động nói trên, NAPAS đã triển khai các hoạt động hỗ trợ người dân, doanh nghiệp và các TCTV thông qua các chương trình giảm phí với tổng ngân sách giảm lên tới hơn 1.700 tỷ; tiếp tục triển khai chương trình chuyển đổi thẻ chip cùng với các TCTV và triển khai các hoạt động truyền thông, chương trình marketing nhằm thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt cũng như phát triển thẻ nội địa, thanh toán trong giao thông, thanh toán dịch vụ công, gia tăng nhiều lợi ích cho người dùng.
Tiến Hoàng