Đồi chè Ô Long mùa Đông đẹp như bức tranh vẽ ở SaPa, tỉnh Lào Cai.
Đưa “báu vật” của bản làng xuất ngoại
Tả Thàng là một xã vùng cao của huyện Mường Khương (Lào Cai), nơi đây quanh năm được bao bọc, bằng những lớp sương mờ cùng khí hậu lạnh giá khắc nghiệt. Toàn xã có hơn 16,5ha chè Shan tuyết, phân bố tải các thôn: Bản Phố, Tả Thàng và Sú Dín Phìn. Từ nhiều năm nay, “báu vật” chè Shan tuyết cổ thụ là nguồn lực phát triển kinh tế của người dân xã Tả Thàng.
Ông Thào Vàng, người dân thôn Sú Dí Phìn cho biết, chè Shan tuyết, cho giá trị cao nhất là vụ thu hoạch đầu tiên trong năm (bắt đầu từ tháng 3). Lứa đầu tiên, búp chè to, mập hơn những lứa sau, người dân nơi đây chỉ thu hái phần búp non nhất, hay được gọi là chè “tôm”, giá bán trên 60 nghìn đồng/kg. Khi hết lứa chè “tôm”, người dân bắt đầu vụ thu hoạch chè búp (1 tôm, 2 lá), giá bán thấp hơn, chỉ khàng trên dưới 30 nghìn đồng/kg.
“Trước đây, thương lái Trung Quốc sang gom mua búp chè xuân giá rất cao, nhưng họ chỉ mua vụ đầu tiên, còn cả năm người dân bán cho các cơ sở chế biến nhỏ trong xã, giá rất bấp bênh. Năm trước, Công ty Cổ phần Trà Tiên Thiên đầu tư xưởng chế biến trên địa bàn xã, toàn bộ sản lượng được thu mua với mức giá trung bình khoảng 32.000 đồng/kg chè búp tươi, nên người dân rất phấn khởi, quan tâm chăm sóc cây chè”, ông Vàng cho biết thêm.
Được biết, hiện chè Shan tuyết cổ thụ Tả Thàng đã được Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Trà Tiên Thiên thu mua với giá cả ổn định. Điều này đã thêm động lực để xã Tả Thàng cũng như người dân tiếp tục gắn bó và mở rộng diện tích chè cổ thụ. Theo kế hoạch phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2020 – 2025 đã được thông qua tại Đại hội Đảng bộ xã, Tả Thàng phấn đấu đến năm 2025 trồng mới 200 ha chè cổ thụ.
Ông Lê Thanh Hoa - Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Mường Khương cho biết: Nhờ chính sách thu hút các doanh nghiệp đầu tư dây chuyền chế biến sâu các loại chè cũng như sự cạnh tranh từ các cơ sở chế biến trong và ngoài huyện, tại Tả Thàng hiện có khoảng 6 doanh nghiệp, cơ sở chế biến và tư thương khai thác vùng chè cổ thụ này. Vụ chè năm 2022, thị trường tiêu thụ sôi động hơn rất nhiều dù thiếu vắng tư thương Trung Quốc .
Trong năm 2022, Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Trà Tiên Thiên đã ký biên bản ghi nhớ về phát triển chè Shan Tuyết với Công ty An Shim Tea (Latvia) và Công ty Anna Yea Tea (Mỹ). Theo đó, Công ty An Shim Tea và Công ty Anna Yea Tea sẽ hỗ trợ Tiên Thiên Trà kết nối, giao thương, mở rộng thị trường, phối hợp triển khai thực hiện các chương trình, dự án, đẩy mạnh quảng bá xúc tiến thương mại, mở đường giúp chè Shan tuyết cổ thụ Việt Nam tại thị trường EU và Mỹ. Hợp tác giữa các bên được thực hiện thông qua sự kết nối của Hiệp hội Chè Việt Nam.
Phát triển sản phẩm OCOP
Việc phát triển sản phẩm chè Shan tuyết từ những cây chè cổ thụ, đang là hướng đi của nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Lào Cai; trong đó không thể không nhắc tới “thủ phủ” chè San tuyết của tỉnh là huyện Bắc Hà. Toàn huyện hiện có có 950 ha chè (chủ yếu là chè Shan tuyết hữu cơ), trong đó có 40 ha chè Shan tuyết cổ thụ do đồng bào dân tộc Mông, Tày, Nùng ở các xã miền núi Hoàng Thu Phố, Tả Củ Tỷ, Bản Liền chăm sóc...
Chè Shan tuyết cổ thụ Bắc Hà vốn nổi tiếng lâu nay, nhưng nhược điểm lớn nhất là sản phẩm được chế biến, thương hiệu, tem, nhãn... chưa bài bản; thị trường tiêu thụ, giá thành thiếu ổn định, hiệu quả kinh tế còn hạn chế... Với sự hỗ trợ của huyện, Hợp tác xã (HTX) Quang Tôm, xã Tà Chải, đã chọn chè Shan tuyết cổ thụ để xây dựng sản phẩm OCOP. Mới đây, sản phẩm của HTX đã được được Chương trình “Mỗi xã, một sản phẩm” (OCOP) xếp hạng 3 sao trong đợt bình xét đợt 2 năm 2022.
Đặc biệt, chè Shan tuyết cũng là sản phẩm chủ lực của nhiều địa phương trên địa bàn các tỉnh: Yên Bái, Sơn La, Hà Giang,… Riêng tại xã Suối Giàng (huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái) hiện có trên 670 ha chè, trong đó có gần 200 ha chè cổ thụ; 70% số hộ dân trong xã sinh sống bằng nghề trồng và chế biến chè. Chè Shan tuyết Suối Giàng đã được xếp hạng sản phẩm OCOP 4 sao quốc gia. Còn tại xã Tà Xùa (huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La), toàn xã có khoảng 500 hộ dân thì có tới 300 hộ dân trồng, khai thác chè, với khoảng 178ha chè Shan tuyết…
Bà Sải Thị Bích Huế, Giám đốc HTX Quang Tô, chia sẻ: Bắc Hà có nguồn nguyên liệu chè Shan tuyết rất dồi dào; những cây chè ở đây rất có giá trị nhưng chưa được khai thác đúng mức. Vì vậy, HTX đã xây dựng sản phẩm OCOP để giúp bảo tồn, phát huy giá trị của sản phẩm chè Shan tuyết, giúp đời sống đồng bào được nâng cao.
Cùng với sản phẩm chè Shan tuyết cổ thụ, huyện Bắc Hà đang đẩy mạnh phát triển sản phẩm chè Shan tuyết hữu cơ. Toàn huyện hiện có khoảng 700ha chè Shn tuyết hữu cơ, chủ yếu ở các xã Bản Liền, Tả Củ Tỷ, Nam Khánh, Tả Van Chư và Hoàng Thu Phố.
Đối với đồng bào các DTTS ở vùng chè Shan tuyết, cây chè cổ thụ là “báu vật” của bản làng.
Trong năm 2022, huyện Bắc Hà đã hỗ trợ người dân 2 xã Bản Liền và Tả Củ Tỷ trồng mới 35ha chè Shan hữu cơ. Trong đó, tại xã Bản Liền hỗ trợ trồng 30ha với 85 hộ tham gia; xã Tả Củ Tỷ 5ha với 20 hộ tham gia, tổng kinh phí thực hiện 1,38 tỷ đồng từ nguồn vốn sự nghiệp thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững (Nhà nước hỗ trợ 700 triệu đồng, còn lại là vốn đối ứng từ người dân).
Ông Nguyễn Xuân Giang - Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Bắc Hà, chè Shan tuyết, là sản phẩm nông nghiệp hữu cơ đầu tiên của Việt Nam được xuất khẩu ra nước ngoài. Sản phẩm “Chè Shan tuyết hữu cơ Bắc Hà” là sản phẩm OCOP được xếp hạng 5 sao đầu tiên và duy nhất của tỉnh Lào Cai đến thời điểm hiện nay. Vùng sản xuất chè hữu cơ trên địa bàn huyện Bắc Hà đã tạo việc làm và thu nhập thường xuyên cho trên 300 hộ dân với hơn 1.500 người.
PHI LONG