Trên đỉnh núi Tam Đảo, thuộc địa phận xã La Bằng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, một quần thể chè cổ thụ đã được phát hiện, thu hút sự chú ý của các nhà nghiên cứu và cộng đồng yêu chè. Theo người dân địa phương, khi mùa hoa đến, cả khu rừng bừng sáng trong sắc vàng của hoa chè, báo hiệu một quần thể cây chè cổ có tuổi đời hàng trăm năm.
Đoàn phát hiện ra cây chè cổ đầu tiên khu vực đỉnh núi Tam Đảo.
Người đi rừng nhận thấy hoa và quả chè tại đây rất giống với chè trung du Thái Nguyên, khiến họ tin rằng nhiều cây chè cổ kích thước lớn tồn tại trên đỉnh núi Tam Đảo. Trước thông tin này, đầu năm 2025, chính quyền xã La Bằng đã tổ chức cuộc khảo sát, tìm thấy một quần thể gồm 18 cây chè cổ thụ kích thước lớn và hàng trăm cây chè nhỏ.
Lá chè cổ thụ được phát hiện trên đỉnh núi Tam Đảo.
Để xác thực giống chè cổ này, đoàn khảo sát kết hợp với PGS. TS. Hà Duy Trường, Giám đốc Trung tâm Đào tạo, Nghiên cứu Giống Cây Trồng và Vật Nuôi, cùng nghệ nhân Nguyễn Thị Hải – Chủ tịch Hội chè Đại Từ, các chuyên gia chè và đại diện hợp tác xã chè La Bằng. Đoàn đã tiến hành điều tra thực địa, thu thập dữ liệu nhằm làm rõ nguồn gốc của quần thể chè này.
Trong chuyến đi, đoàn đã phát hiện thêm một cây chè cổ mới, lần đầu tiên được ghi nhận. Vị trí của cây chè này nằm trong địa phận xã La Bằng, gần bờ Đông dãy Tam Đảo, khẳng định nó thuộc tỉnh Thái Nguyên. Anh Trương Thủy Luân, Phó Chủ tịch Hội chè Đại Từ, sử dụng định vị GPS để xác định chính xác vị trí cây chè.
Một cây chè cổ thụ trên núi Tam Đảo có vanh gốc lên tới hơn 1,3 m.
Qua khảo sát, PGS. TS. Hà Duy Trường đánh giá các mẫu lá, búp chè có nhiều đặc điểm giống chè Shan tuyết – một dòng chè quý thường sinh trưởng ở độ cao trên 1.200m. Cây chè đầu tiên tìm thấy có chiều cao 12-13m, chu vi gốc 88cm, ước tính trên 150 năm tuổi.
Tiếp tục khảo sát sâu hơn, đoàn tìm thấy 18 cây chè với chu vi gốc dao động từ 80 đến 150cm. Các chuyên gia nhận định đây là một dòng chè quý, có thể thuộc giống chè Shan xanh hoặc Shan trắng. Tuy nhiên, để xác định chính xác giống chè này, cần thực hiện giải trình tự hệ gen.
Việc phát hiện quần thể chè cổ trên đỉnh núi Tam Đảo có ý nghĩa lớn trong công tác bảo tồn và phát triển nguồn gen chè quý. Nếu chứng minh được đây là giống chè Shan tuyết hoặc một biến thể đặc biệt, nó sẽ góp phần nâng cao giá trị thương hiệu chè Thái Nguyên.
Trong tương lai, nếu có thêm các nghiên cứu chuyên sâu về thành phần hóa học, giá trị sinh thái và tiềm năng kinh tế, giống chè cổ Tam Đảo có thể trở thành một di sản thiên nhiên vô giá, góp phần quảng bá chè Việt Nam ra thế giới.