Vùng núi Tây Bắc hùng vĩ của Việt Nam, Pà Cò (Mai Châu, Hòa Bình) được ví như một viên ngọc quý, nơi những đồi trà Shan tuyết bạt ngàn tỏa sắc xanh mướt. Với độ cao hơn 1.400 mét so với mực nước biển, khí hậu mát mẻ và đất đai màu mỡ đã tạo điều kiện lý tưởng cho loại trà đặc sản này phát triển. Đặc biệt, nơi đây có rừng chè shan tuyết cổ thụ tồn tại nhiều đời, cây chè gốc to xum xuê, mỗi gốc chè phải có chín, mười người trèo lên hái búp cùng một lúc. Ở đây, trẻ con người Mông sinh ra vẫn có tục lấy lá chè cổ thụ xát vào tay và bàn chân để bàn tay đi rừng, bàn chân leo núi dạn dày hơn.
Pà Cò là một xã vùng cao với phần lớn bà con là người H’Mông. Trở xuôi về khoảng hai thập kỷ trước, Pà Cò nổi danh với cái tên “thủ phủ thuốc phiện’ của Việt Nam, hạ tầng kinh tế vô cùng khó khăn, tỷ lệ dân nghèo và người không biết chữ rất cao. Ngày đó ở Pà Cò nhà nhà đều trồng thuốc phiện với diện tích khủng, trong sân, quanh nhà đâu đâu cũng có thuốc phiện.
Rừng trà xanh mướt rải rác khắp 9 bản của xã Pà Cò, nơi có những cây trà đã hàng trăm năm tuổi. Người dân địa phương kể rằng, ngày xưa, ông bà thường hái lá trà tươi để uống. Pà Cò còn gắn liền với một truyền thuyết: Xưa kia, loài chim Phượng Hoàng mỏ vàng chỉ ăn quả chè từ những cây mọc trên đỉnh núi cao. Khi chim Phượng Hoàng mang quả chè từ vùng Tây Bắc đến đây, hạt chè rơi xuống núi Pá Háng (Pà Cò), nhờ khí hậu mát mẻ và thổ nhưỡng đặc biệt, đã phát triển thành rừng trà. Rừng trà này chỉ rộng khoảng 1 km nhưng kéo dài hàng chục km, với hàng nghìn cây chè cổ thụ, có những cây đã sống trên vách núi cả trăm năm. Người Mông tụ tập ở đây, hái chè, bẻ cành để sấy hay phơi trên gác bếp dùng dần. Khách đến thăm thường được mời thưởng thức trà, hòa mình vào không khí ấm cúng và truyền thống của người Mông nơi đây.
Với phẩm chất trà thuộc loại ưu việt bậc nhất, trà Shan tuyết Pà Cò cho ra chất nước vàng sánh óng ánh, độ chát ngọt dai dẳng và hương rừng mạnh mẽ. Một ngụm trà Shan tuyết Pà Cò cho ta cảm giác của một người quay đầu, thoát khỏi sông mê, về lại bờ giác. Tưới tắm hồn mình trong hương núi vị rừng, an nhiên và thi vị.
Chè cổ thụ xã Pà Cò là giống chè Shan tuyết, tôm có phấn trắng, sau khi sao lên có màu phấn trắng tự nhiên như tuyết phủ bên ngoài. Nước chè màu vàng trong, nhấp một ngụm cảm nhận vị đắng nhẹ, thơm; khi uống vị ngọt đượm lại lâu.
Những cây chè shan tuyết cổ thụ ở Pà Cò sống hoàn toàn dựa vào tự nhiên, không chịu bất cứ sự tác động chăm bón nào của con người. Từng búp chè được bà con H'Mong lựa chọn tỉ mỉ trên những cây chè shan tuyết cổ thụ có tuổi đời trên dưới 200 tuổi
Theo thống kê của UBND huyện Mai Châu, xã Pà Cò có khoảng 115 ha chè shan được trồng với khoảng 1.250 gốc chè cổ thụ tự nhiên, trong đó 85% đang cho thu hoạch ổn định với sản lượng ước đạt 160 tấn/năm. Trong đó có cây trà hơn 500 năm tuổi, xanh ngắt tỏa bóng rợp một khung trời.
Để khai thác tiềm năng của cây trà, UBND tỉnh Hòa Bình đã phê duyệt dự án đầu tư công trình hỗ trợ xây dựng xưởng chế biến chè Shan tuyết xã Pà Cò huyện Mai Châu. Nhà xưởng có công suất thiết kế 5 tấn búp tươi/ngày, đã hoàn thành xây dựng và đi vào hoạt động từ cuối năm 2019 với hệ thống máy sào, máy vò chè, máy sàng tơi, máy sấy vỉ, lò đốt… đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật của các đơn vị nhập khẩu và phân phối sản phẩm.
Cho đến nay, huyện Mai Châu cũng như xã Pà Cò xác định cây chè là cây trồng chủ lực của địa phương. Tuy nhiên, nguồn nguyên liệu đầu vào cho nhà máy chỉ đáp ứng từ 30 – 50% công suất. Với tín hiệu tích cực từ thị trường, nhiều hộ gia đình đang mở rộng diện tích trồng chè shan, tăng thu nhập, phát triển kinh tế của xã miền núi cao của tỉnh Hòa Bình.
Khi đặt chân đến Pà Cò, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng những đồi trà xanh mướt mà còn có cơ hội hòa mình vào đời sống của người dân địa phương. Các hoạt động như thu hái trà, chế biến trà, và các phong tục tập quán độc đáo của đồng bào Mông sẽ khiến chuyến đi trở nên phong phú và hấp dẫn.
Đặc biệt, mùa thu hoạch trà thường diễn ra vào tháng 3 và tháng 4, khi những búp trà non tươi mới nhất được thu hái, tạo nên những sản phẩm trà chất lượng cao. Đây cũng là thời điểm lý tưởng để du khách trải nghiệm quy trình sản xuất trà và thưởng thức những tách trà Shan tuyết thơm ngon.
Vùng trà Shan tuyết Pà Cò không chỉ là điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích trà mà còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa và thiên nhiên độc đáo. Hãy đến và khám phá để cảm nhận sự kỳ diệu của trà Shan tuyết, một biểu tượng của đất trời Tây Bắc.