Xã Púng Luông, tỉnh Lào Cai từ lâu đã được thiên nhiên ưu ái ban tặng những cánh rừng chè Shan tuyết cổ thụ. Trên độ cao hơn 1.600 mét so với mực nước biển, nơi khí hậu quanh năm mát lạnh, sương mù dày và biên độ nhiệt lớn, cây chè sinh trưởng chậm, tích lũy hàm lượng polyphenol, axit amin và tinh dầu cao hơn so với vùng thấp. Chính điều kiện sinh thái đặc thù ấy đã tạo nên hương vị đậm đà, hậu ngọt sâu và độ “sạch” gần như nguyên bản cho chè Shan tuyết Púng Luông, một giá trị từng bị lãng quên, nay đang trở thành nông sản chủ lực, mở ra sinh kế bền vững cho người dân vùng cao.
Từ loại cây bỏ hoang, chè Shan trở thành cây nông nghiệp chủ lực trong phát triển kinh tế của xã Púng Luông.
Trước đây, chè Shan tuyết ở Púng Luông chủ yếu mọc tự nhiên, ít được chăm sóc, nhiều diện tích bị bỏ hoang do người dân chưa nhận thức rõ giá trị kinh tế của cây chè. Việc thu hái manh mún, không có đầu ra ổn định khiến chè chỉ được xem là sản phẩm phụ, chưa đủ sức trở thành trụ cột sinh kế. Bước ngoặt chỉ thực sự đến khi Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Púng Luông được thành lập và đi vào hoạt động năm 2019. Với việc tổ chức thu mua chè búp tươi theo giá thị trường, dao động từ 16.000 đến 30.000 đồng/kg tùy thời điểm và chất lượng, hợp tác xã đã tạo ra tín hiệu kinh tế rõ ràng, khiến người dân thay đổi cách nhìn về cây chè.
Từ chỗ bị bỏ mặc, những đồi chè Shan tuyết dần được chăm sóc bài bản hơn. Người dân học cách bảo vệ cây, thu hái đúng kỹ thuật để đảm bảo búp chè non, đều, đạt chất lượng chế biến. Nhờ đó, nhiều hộ gia đình đã có thêm nguồn thu ổn định. Gia đình ông Lù Phàng Khày ở thôn Nả Háng Tùa Chử là một ví dụ điển hình. Với 2 ha chè Shan tuyết, mỗi năm gia đình ông có thêm 40–50 triệu đồng, một con số có ý nghĩa lớn đối với đồng bào vùng cao. Thu nhập từ chè không chỉ cải thiện đời sống vật chất mà còn tạo động lực để người dân gắn bó hơn với đất rừng.
Không chỉ mang giá trị kinh tế, chè Shan tuyết còn là “tài sản văn hóa” gắn liền với đời sống của người Mông ở Púng Luông. Từ tập quán canh tác, cách thu hái thủ công đến thói quen uống trà trong sinh hoạt thường ngày, cây chè hiện diện như một phần bản sắc. Năm 2020, khi sản phẩm chè Shan tuyết Púng Luông được công nhận đạt chuẩn OCOP 3 sao, giá trị ấy chính thức được khẳng định trên thị trường. Từ một loại cây bản địa, chè Shan tuyết đã trở thành sản phẩm nông nghiệp chủ lực, góp phần định hình thương hiệu cho địa phương.
Để giữ vững danh hiệu OCOP và nâng cao năng lực cạnh tranh, chất lượng được xem là yếu tố sống còn. Tại Púng Luông, quy trình sản xuất chè được kiểm soát chặt chẽ từ khâu chăm sóc vùng nguyên liệu, thu hái đúng độ tuổi búp, đến chế biến và bảo quản. Các cơ sở sản xuất chú trọng đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, giữ trọn hương thơm tự nhiên vốn có của chè Shan tuyết. Sản phẩm sau chế biến được đóng gói hút chân không, dán tem truy xuất nguồn gốc rõ ràng, giúp người tiêu dùng yên tâm về xuất xứ và chất lượng.
Song song với đó, hợp tác xã mạnh dạn đầu tư máy móc, thiết bị chế biến hiện đại nhằm nâng cao năng suất, đồng thời giữ sự ổn định về chất lượng giữa các mẻ chè. Theo ông Lù A Câu, đại diện Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Púng Luông, việc đầu tư công nghệ là điều kiện bắt buộc nếu muốn chè Shan tuyết đủ sức cạnh tranh trong bối cảnh thị trường ngày càng khắt khe, người tiêu dùng đòi hỏi cao hơn về cả hương vị lẫn độ an toàn.
Không dừng lại ở sản xuất, Púng Luông còn chú trọng mở rộng thị trường tiêu thụ. Chè Shan tuyết được quảng bá thông qua các hội chợ nông sản trong và ngoài tỉnh, đồng thời từng bước tiếp cận các sàn thương mại điện tử, đưa sản phẩm đến tay người tiêu dùng trên khắp cả nước. Trong định hướng phát triển chung, chính quyền xã xác định rõ vai trò của cây chè là trụ cột kinh tế. Theo ông Thào A Phềnh, Phó Chủ tịch UBND xã Púng Luông, địa phương đang lên kế hoạch mở rộng diện tích chè, đẩy mạnh chăm sóc vùng nguyên liệu và duy trì nghiêm ngặt chất lượng từ các cơ sở chế biến, nhằm bảo vệ và phát triển thương hiệu lâu dài.
Từ một loại cây từng bị lãng quên, chè Shan tuyết Púng Luông hôm nay đã trở thành biểu tượng của sự đổi thay. Giá trị kinh tế, văn hóa và sinh thái được kết nối hài hòa, tạo nên mô hình phát triển nông nghiệp bền vững cho vùng cao. Với sự đồng lòng của người dân, sự hỗ trợ của hợp tác xã và định hướng đúng đắn từ chính quyền, thương hiệu chè Shan tuyết Púng Luông hoàn toàn có cơ sở để vươn xa hơn nữa, không chỉ là niềm tự hào của tỉnh Lào Cai mà còn là đại diện xứng đáng cho trà Việt trên thị trường rộng lớn.