Khi công nghệ trở thành “chìa khóa vàng” nâng tầm giá trị hàng Việt

Diễn đàn là sự kiện quan trọng nhằm khẳng định quyết tâm của Việt Nam trong việc xây dựng hệ sinh thái hiện đại, minh bạch đặc biệt trong việc truy xuất nguồn gốc hàng hoá, nâng cao sức cạnh tranh của hàng hoá Việt trong thị trường toàn cầu.

Tại buổi khai mạc, ông Nguyễn Văn Minh – Tổng Biên tập Báo Công Thương nhấn mạnh: “Truy xuất nguồn gốc không chỉ là yêu cầu về quản lý nhà nước mà còn là tấm hộ chiếu thương hiệu giúp sản phẩm Việt tự tin chinh phục thế giới. Việc áp dụng các công nghệ định danh tiên tiến sẽ góp phần đẩy lùi hàng giả, hàng nhái, bảo vệ người tiêu dùng và doanh nghiệp chân chính”.

Trong nhiều năm qua, thị trường Việt Nam vẫn phải đối mặt với bài toán nan giải về hàng hóa không rõ nguồn gốc, kém chất lượng hay giả mạo xuất xứ. Từ chợ truyền thống, cửa hàng tiện lợi cho đến siêu thị và các sàn thương mại điện tử, tình trạng này vẫn len lỏi, gây tổn hại không nhỏ cho doanh nghiệp làm ăn chân chính và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người tiêu dùng.

Trước thực trạng đó, Chính phủ đã liên tục triển khai nhiều giải pháp mạnh mẽ nhằm ngăn chặn buôn lậu và gian lận thương mại. Đáng chú ý, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 13/CT-TTg ngày 17/5/2025 và Công điện số 72/CĐ-TTg ngày 24/5/2025, yêu cầu các bộ, ngành và địa phương thực hiện đồng bộ các biện pháp kiểm soát. Thực hiện chỉ đạo này, Bộ Công Thương cũng đã ban hành Quyết định số 1398/QĐ-BCT ngày 20/5/2025, phát động đợt cao điểm giám sát, kiểm tra và xử lý các hành vi vi phạm.

Chỉ trong nửa đầu năm 2025, lực lượng chức năng trên cả nước đã xử lý hơn 50.000 vụ việc, trong đó có gần 2.000 vụ buôn bán, vận chuyển hàng cấm, gần 7.000 vụ gian lận thương mại và thuế, cùng hơn 1.600 vụ liên quan đến hàng hóa không rõ xuất xứ. Nhiều vụ đã bị khởi tố hình sự, góp phần tăng cường tính răn đe và củng cố niềm tin của thị trường.

Trong diễn đàn, nhiều chuyên gia đã đưa ra nhiều tham luận quan trọng nhằm khẳng định: Minh bạch nguồn gốc hàng hóa không chỉ là yêu cầu quản lý nhà nước, mà còn là động lực phát triển bền vững của doanh nghiệp và niềm tin của người tiêu dùng.

Theo ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng thông qua các Hiệp định thương mại tự do (FTA), minh bạch hóa nguồn gốc hàng hóa đã trở thành yêu cầu sống còn, quyết định trực tiếp đến năng lực cạnh tranh và uy tín của hàng Việt trên thị trường trong và ngoài nước.

Ông Linh nhấn mạnh, truy xuất nguồn gốc không chỉ là nhiệm vụ của cơ quan quản lý, mà còn là trách nhiệm chung của doanh nghiệp và người tiêu dùng. “Chỉ khi sản phẩm có ‘chứng minh thư’ rõ ràng về xuất xứ, quy trình sản xuất, chất lượng và hành trình lưu thông, thị trường mới vận hành minh bạch và bền vững,” ông nói.

Trong những năm qua, Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành và địa phương để tăng cường kiểm tra, xử lý hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng và gian lận thương mại. Mỗi năm, lực lượng Quản lý thị trường phát hiện và xử lý hàng chục nghìn vụ vi phạm, góp phần đáng kể vào việc làm trong sạch môi trường kinh doanh. Tuy nhiên, ông Linh thẳng thắn nhìn nhận, tình trạng gian lận vẫn diễn biến ngày càng phức tạp và tinh vi hơn, đặc biệt trên các nền tảng thương mại điện tử.

Theo ông Linh, định danh và truy xuất nguồn gốc là hai trụ cột quan trọng trong quản lý thị trường hiện đại. Định danh giúp nhận diện chính xác sản phẩm từ khâu sản xuất đến tiêu thụ, trong khi truy xuất nguồn gốc cung cấp thông tin xác thực, toàn trình về sản phẩm. “Khi hai yếu tố này kết hợp, sẽ hình thành ‘hệ sinh thái quản lý minh bạch’, nơi mọi giao dịch đều có thể được kiểm chứng và xác thực,” ông phân tích.

“Truy xuất nguồn gốc là công cụ hữu hiệu để phòng ngừa gian lận thương mại, giả mạo xuất xứ, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Đồng thời, đây cũng là nền tảng để cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng giám sát thị trường, hình thành văn hóa tiêu dùng có trách nhiệm,” ông Linh khẳng định.

Hiện Bộ Công Thương đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong công tác quản lý thị trường, xây dựng cơ sở dữ liệu về hàng hóa và hành trình lưu thông, hướng tới mô hình quản lý dựa trên dữ liệu thay vì kiểm tra thủ công truyền thống. Song song với đó, Bộ cũng phối hợp với các sàn thương mại điện tử nhằm kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Ông Linh cho biết, mục tiêu sắp tới là xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc thống nhất, ứng dụng công nghệ hiện đại, dễ tiếp cận và kết nối liên thông giữa các bộ, ngành, đồng thời phù hợp với thông lệ quốc tế. “Khi đó, mỗi sản phẩm sẽ có một mã định danh duy nhất- như căn cước công dân của hàng hóa,” ông nói.

Cục trưởng cũng khẳng định, doanh nghiệp phải là lực lượng tiên phong trong minh bạch hóa nguồn gốc hàng hóa. Việc chủ động áp dụng hệ thống truy xuất không chỉ giúp bảo vệ thương hiệu và uy tín doanh nghiệp, mà còn trở thành “giấy thông hành” để hàng Việt chinh phục thị trường quốc tế, khẳng định vị thế hàng Việt trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Cùng quan điểm với ông Linh, bà Trần Thanh Bình – Trưởng phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) đã khẳng định: “Xuất xứ hàng hóa đóng vai trò là một tấm hộ chiếu thông hành để sản phẩm Việt Nam được tận dụng ưu đãi về thuế quan khi đi ra thị trường quốc tế. Việc đầu tiên khi xuất khẩu là phải đáp ứng được các yêu cầu về xuất xứ hàng hóa của nước nhập khẩu theo quy định của các FTA.”

Bên cạnh đó, bà Trần Thanh Bình khuyến nghị, các doanh nghiệp cần thực hiện kê khai thông tin một cách minh bạch và chính xác, đồng thời chuẩn bị sẵn sàng cho việc xác minh hồ sơ cũng như kiểm tra thực tế. Chỉ khi xuất xứ được khai báo trung thực và hồ sơ đạt chuẩn, hàng hóa Việt Nam mới có thể giữ vững uy tín, hưởng ưu đãi bền vững và phát triển xuất khẩu ổn định.

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp trong nước đã chủ động áp dụng truy xuất nguồn gốc như một chiến lược cạnh tranh dài hạn. Từ chuỗi nông sản ứng dụng hệ thống iTrace247 cho tới các tập đoàn sản xuất lớn, việc chuẩn hóa hồ sơ truy xuất đã trở thành minh chứng cho năng lực quản trị và cam kết minh bạch.

Hệ thống iTrace247, với nền tảng blockchain, đang góp phần khẳng định vị thế hàng Việt trên thị trường quốc tế. Các sản phẩm nông sản như vải thiều Thanh Hà, rau quả Sơn La, Bắc Ninh đã xuất khẩu thành công sang Nhật Bản, Singapore nhờ minh bạch toàn trình sản xuất và xuất xứ.

Ngoài sự góp mặt của các chuyên gia và cán bộ quản lý đầu ngành, diễn đàn còn thu hút sự tham gia của nhiều doanh nghiệp lớn tại Việt Nam như Vinamilk, Nhà thuốc Long Châu và Tập đoàn VNPT. Đại diện các đơn vị đã chia sẻ tham luận và kinh nghiệm thực tiễn trong việc ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc, định danh sản phẩm và chuyển đổi số trong quản lý chuỗi cung ứng. Những ý kiến này không chỉ góp phần làm rõ vai trò của minh bạch thông tin trong kinh doanh hiện đại, mà còn mở ra hướng đi mới giúp hàng Việt nâng cao năng lực cạnh tranh, củng cố niềm tin người tiêu dùng và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.

Về lĩnh vực dược phẩm, trao đổi về vấn đề minh bạch và truy xuất nguồn gốc đối với nhóm hàng dược phẩm và thực phẩm chức năng, bà Trần Thị Huyền - Giám đốc Pháp chế hệ thống Nhà thuốc và Trung tâm tiêm chủng Long Châu cho biết, Long Châu là một trong những đơn vị tiên phong triển khai chiến lược minh bạch hóa nguồn gốc sản phẩm. Theo bà Huyền, người tiêu dùng có thể dễ dàng tra cứu giấy phép lưu hành, số công bố, thông tin nhà sản xuất và xuất xứ sản phẩm ngay tại quầy, trên website hoặc ứng dụng di động của Long Châu.

Bà Huyền cho biết thêm, các nền tảng tra cứu của Long Châu được liên kết trực tiếp với Cổng dịch vụ công của Bộ Y tế, giúp người dùng tiếp cận thông tin chính xác, được cập nhật theo thời gian thực. Bên cạnh đó, doanh nghiệp phối hợp cùng Viện Kiểm nghiệm An toàn Vệ sinh Thực phẩm Quốc gia - Bộ Y tế để kiểm định chất lượng đầu vào và thực hiện kiểm nghiệm độc lập định kỳ, đảm bảo độ an toàn và minh bạch của sản phẩm. “Chúng tôi sẵn sàng đưa sản phẩm đi kiểm nghiệm bất cứ khi nào có nghi ngờ về chất lượng” - bà Huyền nhấn mạnh.

Ngoài ra, đại diện Long Châu cũng cho biết doanh nghiệp đang trong quá trình xây dựng “Liên minh minh bạch dược phẩm”, kết nối các nhà sản xuất, đơn vị phân phối và hiệp hội ngành hàng nhằm chuẩn hóa mã định danh, minh bạch quy trình lưu hành và đảm bảo khả năng truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Cùng với đó, Long Châu đề xuất tăng cường ứng dụng mã QR và đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực dược phẩm.

Cuộc đấu tranh chống hàng giả, hàng kém chất lượng và gian lận xuất xứ là một hành trình bền bỉ và đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, công nghệ và người tiêu dùng. Chỉ khi pháp luật được thực thi nghiêm minh, công nghệ được ứng dụng sâu rộng và người tiêu dùng có ý thức lựa chọn thông minh, thị trường mới thực sự trở nên minh bạch, công bằng và phát triển bền vững.

Trong bối cảnh đó, mỗi sản phẩm Việt cần sở hữu “tấm hộ chiếu minh bạch”, minh chứng rõ ràng nguồn gốc và chất lượng, từ đó tự tin vươn ra thị trường trong nước và quốc tế, nâng cao uy tín thương hiệu và giá trị quốc gia. Đây chính là bước đi chiến lược để hàng Việt không chỉ được tin dùng mà còn được tôn vinh trên bản đồ tiêu dùng toàn cầu.

Hoàng Nguyễn - Cẩm Tú