Trong đời sống đô thị, “kinh tế vỉa hè” xuất hiện từ bao giờ khó ai nhớ rõ. Sôi động nhất vẫn là Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Từ khi có kinh tế thị trường, những mặt tiền nhà được tận dụng cho kinh doanh, người nông thôn tranh thủ ra thành phố kiếm sống. Phần đông làm nghề tự do: mộc, phu hồ, bốc vác, vệ sinh, mua bán đồ đồng nát, bán hàng rong trên hè phố hay lòng đường: đánh giày, nước chè, bánh rán, ngô, khoai, sắn luộc, các loại hoa; rồi mài dao kéo, mua bán đồ điện tử cũ… Tiện đâu mua đấy, xe máy hay xe đạp len lỏi, khách hàng dễ dàng chọn lựa.
Ảnh minh họa
Phương tiện mưu sinh chủ yếu là xe đạp, xe máy, xe đẩy 4 bánh. Tiếng rao hàng, tiếng hát của “ca sĩ bất đắc dĩ” vang vọng trên phố, tạo nên một bức tranh sinh động của đời sống đô thị. Song, công tác quản lý vẫn nghiêm túc: đội giữ gìn trật tự phường tuần tra, xử lý vi phạm trật tự vỉa hè, đảm bảo an toàn giao thông, khiến nhiều bãi tạm chứa hàng luôn quá tải.
Chiến dịch ra quân “làm sạch vỉa hè” ở TP. Hồ Chí Minh vang tiếng khắp nơi, thúc đẩy các địa phương, trong đó có Hà Nội, quy hoạch lại vỉa hè để đô thị văn minh, sạch đẹp. Mặt tiền nhà gọn gàng, hè phố vẫn “co giãn” linh hoạt cho kinh doanh sáng sớm: bán buôn, bán sỉ và các món ăn nhanh như phở, gà, bánh mỳ, bánh cuốn, bún, cháo, xôi… phong phú, hấp dẫn, phục vụ người lao động và du khách.
Hình ảnh hàng xôi Phú Thượng (Tây Hồ) là minh chứng sống động. Bán gần chục loại xôi – xôi xéo, xôi ngô, xôi lạc, xôi đỗ xanh, xôi gấc, xôi đỗ đen, xôi trắng – kèm ruốc, muối vừng, chè đỗ đen, chè bột sắn, người bán gắn bó với phố Bát Đàn bốn thập kỷ, nuôi con ăn học, dựng vợ gả chồng cho các con. Mưa nắng bốn mùa không ngăn bước người bán, sáng nào cũng xe máy chục cây số đến hè phố, biểu tượng của tinh thần lao động bền bỉ và gắn bó với nghề truyền thống.
Hè phố cổ chật hẹp, việc mua bán diễn ra sớm và nhanh gọn. Trên phố Hàng Gai, Hàng Bông, Lý Nam Đế, chợ hoa chỉ chiếm khoảng 10 m² vỉa hè, giải tán trước 8 giờ sáng, nhưng luôn tươi ngon, tin cậy. Người tập thể dục quanh Hồ Gươm thường ghé mua, tạo thành thói quen bền chặt với đời sống phố cổ. Ở những phố rộng như Cửa Bắc hay Phan Đình Phùng, hàng hoa, quả và dịch vụ “ăn theo” như thuê áo dài, chụp ảnh, giải khát góp phần sinh động hóa đời sống đô thị, vừa phục vụ du khách vừa mang lại nguồn thu mưu sinh cho nhiều gia đình.
Nền “kinh tế vỉa hè” từng là niềm tự hào, là cơ hội mưu sinh cho người lao động ở vùng quê lên phố, giúp họ vượt khó, nuôi con ăn học và tạo dựng cuộc sống. Dù giờ đây những câu chuyện ấy chỉ còn là ký ức, hình ảnh một thời sôi động của phố cổ Hà Nội vẫn đáng trân trọng, nhắc nhở thế hệ trẻ gìn giữ, tôn vinh và kết hợp tinh hoa xưa với nhịp sống hiện đại.
VĂN HÙNG